Uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce pod lupą ekspertów. Raport i konferencja CASP

Wydarzenie wpisało się w cykl spotkań organizowanych przez Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH, które mają duże znaczenie nie tylko w dyskusji akademickiej, lecz także w praktyce zawodowej. Konferencja została połączona z prezentacją tez raportu CASP pt. „Struktury wpływów budżetowych z podatku CIT w latach 2016–2018 w Polsce a uszczelnienie systemu podatkowego”.

Ogólnoeuropejski charakter konferencji

Konferencję otworzył prof. Marek Rocki, rektor SGH. Następnie głos zabrał ambasador – dr Marek Prawda – dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, który podkreślił ogólnoeuropejski charakter tematu uszczelniania systemu podatkowego w kontekście podatku CIT, oraz możliwe sposoby radzenia sobie z tzw. szkodliwą konkurencją podatkową między państwami członkowskimi. Zaznaczył także, że w tym aspekcie w Komisji Europejskiej podejmowane są obecnie coraz bardziej zaawansowane prace związane z przyszłymi działaniami Komisji.

Raport dot. wpływów budżetowych z podatku CIT w Polsce w latach 2016-2018

Prof. Dominik J. Gajewski – kierownik Centrum Analiz i Studiów Podatkowych – zaprezentował główne tezy raportu CASP, dotyczącego wpływów budżetowych z podatku CIT w latach 2016-2018 w Polsce w kontekście uszczelnienia systemu podatkowego. Wskazując obszar badawczy i zastosowane metody, przedstawił najważniejsze wnioski i rekomendacje, jakie wynikają z raportu:

• w Polsce wciąż istnieje potencjał do znacznego podwyższenia wpływów podatkowych z CIT z tytułu skutecznego uszczelnienia luki CIT,
• skuteczne uszczelnienie wymaga wprowadzenia systemowych zmian – m.in. zróżnicowanych mechanizmów przeciwdziałających unikaniu opodatkowania, innych dla małych i średnich przedsiębiorstw, jeszcze innych dla dużych, międzynarodowych korporacji
• szkodliwa konkurencja podatkowa w Europie jest wciąż poważnym problemem dla Polski

Wnioski płynące z raportu były szeroko komentowane i dyskutowane także w ogólnopolskich mediach. 

NSA a uszczelnianie systemu podatkowego w Polsce

Prof. Marek Zirk-Sadowski, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, swoje rozważania skoncentrował wokół kwestii znaczenia sądów w procesie uszczelnienia systemu podatkowego. Prezes NSA podkreślał m.in. dorobek Trybunału Sprawiedliwości UE i jego rolę w kształtowaniu linii orzeczniczych, determinujących podstawowe kwestie z zakresu prawa podatkowego. Uwagom towarzyszyło pytanie o rolę sądów – a zwłaszcza sędziów krajowych – w procesach interpretacyjnych, które następnie znajdują bezpośrednie przełożenie na wyniki gospodarki.

Raport CASP: dyskusja i polemika ekspertów

Istotną część konferencji stanowił pierwszy panel dyskusyjny dotyczący luki CIT. W panelu udział wzięli: Jan Rudowski – prezes Izby Finansowej NSA, wiceprezes NSA, Maciej Żukowski – dyrektor Departamentu Podatków Dochodowych Ministerstwa Finansów, Paweł Trojanek – przewodniczący zarządu Krajowej Izby Doradców Podatkowych O/Mazowiecki, prof. Hanna Litwińczuk z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Leonard Etel z Uniwersytetu w Białymstoku, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego oraz dr hab. Adam Zalasiński z Komisji Europejskiej. Dyskusję, w głównej mierze poświęconą nurtom uszczelniania luki CIT w Polsce, moderował prof. Dominik J. Gajewski. W toku rozmów wystąpiły m.in. rozbieżności, co do analizy przyczyny wzrostu dochodów z CIT w ostatnich latach, dotyczące roli, jaką odegrała koniunktura gospodarcza, a jaką wprowadzone zmiany w przepisach podatkowych. Uczestnicy panelu zastanawiali się również nad udziałem nowo wprowadzonych instrumentów, mających skutecznie uszczelniać lukę CIT, m.in. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Potwierdzili także, że problematyka międzynarodowego unikania opodatkowania jest niezwykle trudnym zjawiskiem do skutecznego zwalczania oraz wymagającym szczególnej uwagi ze strony kreatorów polityki podatkowej państwa. 

Luka VAT: problem wciąż aktualny

W drugim panelu poświęconym  analizom uszczelnienia luki w podatku VAT, udział wzięli: Wojciech Śliż – dyrektor Departamentu Podatku od Towarów i Usług Ministerstwa Finansów, prof. Jadwiga Glumińska-Pawlic z Uniwersytetu Śląskiego, członek Rady ds. Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, prof. Sebastian Skuza z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Andrzej Rzońca z SGH oraz prof. Aleksander Werner, również z SGH. Dyskusję moderował prof. Artur Nowak-Far. Paneliści próbowali ustalić m.in. czym jest luka VAT. Czy stanowi inherentną cechę tego podatku? Jakie są metody jej zmniejszania, a także jak na tle innych państw UE – w zakresie działań zmierzających do uszczelnienia luki VAT – wygląda Polska? Mimo dostrzegalnych efektów podjętych prac, problematyka wciąż wzbudza duże zainteresowanie, które przekłada się na różne podejścia do sposobów dalszego uszczelniania luki VAT w Polsce. Eksperci podkreślali, że podatek VAT jest najbardziej zharmonizowaną daniną w Unii Europejskiej, dlatego też rola prawa unijnego jest tu niezwykle istotna.

Podsumowanie i wnioski

Konferencję zamknął prof. Dominik J. Gajewski, podsumowując przebieg obrad ze wskazaniem głównych wniosków, które mogą wpłynąć na przyszłą politykę podatkową państwa. Podziękował także patronom medialnym: dziennikowi „Rzeczpospolita”, radiu TOK FM oraz czasopismom branżowym: „Przeglądowi Podatkowemu”, „Monitorowi Podatkowemu” „Analizom i Studiom CASP”, „Kazusowi Podatkowemu”, „Monitorowi Prawa Celnego i Podatkowego”, jak również wydawnictwu Wolters Kluwer i portalowi Prawo.pl, którzy wspierali wydarzenie.

 
W toku przeprowadzonych dyskusji zaprezentowano wiele opinii, które – jak podkreślali autorzy wypowiedzi – determinowane były przede wszystkim różnorodnymi funkcjami sprawowanymi przez uczestników konferencji. Prof. Gajewski, wyraził przy tym nadzieję, że uczelnia, w której zorganizowano konferencję, stanowi odpowiednie miejsce do interdyscyplinarnej wymiany poglądów. 

Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH przy współpracy z Wydawnictwem Wolters Kluwer przewidziało wydanie publikacji pokonferencyjnej w formie monografii naukowej pt. „Uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce – wybrane zagadnienia”, która ukaże się w połowie 2020 roku.