Polityka publiczna oparta na wiedzy i faktach: Fakty i mity pandemii COVID-19

W piątek 15 stycznia 2021 r. odbyło się pierwsze spotkanie z cyklu „Polityka publiczna oparta na wiedzy i faktach”. Seminarium online poprowadził dr Artur Bartoszewicz z Katedry Polityki Publicznej SGH, który przybliżył charakter nowego cyklu dyskusji związanych z pandemią COVID-19. Następnie głos zabrali prof. Piotr Wachowiak, rektor SGH, oraz prof. Andrzej Zybała, kierownik Katedry Polityki Publicznej.

Rzetelne informacje oparte na badaniach

Pierwsze spotkanie dotyczące pandemii i szczepień nieprzypadkowo odbyło się w dniu rozpoczęcia rejestracji chętnych do szczepień przeciw COVID-19, gdzie w pierwszej grupie znaleźli się wykładowcy akademiccy. W czasach powszechności fake news dostęp do wiedzy u źródła, która może pomóc w procesach decyzyjnych, jest wyjątkowo istotny.

Na wstępie podkreślono, iż spotkania z autorytetami naukowymi pozwolą na wykorzystanie ich kompetencji w upowszechnianiu wiedzy i faktów, co pomoże budować racjonalne postawy społeczne.

Motywem przewodnim pierwszego spotkania było obalenie mitów dotyczących rozprzestrzeniania się koronawirusa. W szczególności celem debaty było wyjaśnienie informacji, które są sprzeczne z zasadami nauki oraz które prowadzą do dezorientacji społeczeństwa i zwiększania jego podatności na irracjonalne przekazy, np. w kontekście lęków i obaw wobec szczepień przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Jednocześnie podkreślono, iż spotkania dyskusyjne są potrzebne z uwagi na szybkie zmiany i szeroki zakres interwencji publicznych związanych z przebiegiem pandemii COVID-19, które dotyczą właściwie wszystkich obszarów życia gospodarczego, społecznego i politycznego.

Proszę nie bać się szczepień. Naprawdę fachowcy od szczepionek mówią, że to jest jedna z najbardziej bezpiecznych szczepionek, która do tej pory była. Zaszczepmy się wszyscy jak najszybciej, oczywiście w odpowiedniej kolejności – podkreślił prof. Wachowiak, rektor SGH

W drugiej części debaty wystąpił prof. Jerzy Duszyński, biochemik, prezes Polskiej Akademii Nauk (PAN) oraz kierownik interdyscyplinarnego zespołu doradczego PAN ds. COVID-19. Profesor podczas swojego wystąpienia skupił się na omówieniu wniosków z mijającego już roku pandemii oraz przybliżeniu informacji dotyczących programu szczepień przeciw COVID-19.

Możliwe scenariusze rozwoju pandemii

Prezes PAN podczas spotkania przedstawił proces powstawania i rozwoju zespołu doradczego, podkreślając jego interdyscyplinarny charakter – obejmujący zarówno nauki medyczne, nauki o zdrowiu, jak i społeczne, w tym psychologiczne i ekonomiczne. Zwrócił uwagę, iż w okresie od powołania zespołu ds. COVID-19 30 czerwca 2020 r. grupa przygotowała m.in. opracowanie Zrozumieć COVID-19, które stanowiło podsumowanie dotychczasowej wiedzy na temat wirusa SARS-CoV-2, choroby COVID-19 oraz jej skutków.

Ponadto prof. Duszyński podkreślił, iż zespół ogłosił do tej pory dziewięć stanowisk, a najnowsze, opublikowane 5 stycznia 2021 r., dotyczy możliwych scenariuszy rozwoju epidemii w 2021 roku.

W stanowisku tym wskazano na pięć możliwych kierunków rozwoju wydarzeń:

• Scenariusz 1. Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 zakończy się sukcesem już w 2021 r.
• Scenariusz 2. Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 nie zostanie pomyślnie zrealizowany w 2021 r.
• Scenariusz 3. Odporność na COVID-19, którą powszechnie nabędziemy, dzięki szczepieniom w 2021 r., po krótkim czasie będzie zanikać.
• Scenariusz 4. W 2021 r. pojawi się odmiana SARS-CoV-2, która nie będzie zwalczana przez reakcje odpornościowe wywoływane szczepionką przeciw COVID-19.
• Scenariusz 5. W najbliższych latach, może nawet w 2021 r., zaatakuje nas zupełnie nowy patogen.

Prof. Duszyński dodał, że zespół doradczy PAN ds. COVID-19 nie wskazał prawdopodobieństwa wystąpienia tych scenariuszy, ale wydarzenia z początku roku skłaniają do zastanowienia się nad scenariuszem 1. i 2. Jednocześnie prezes PAN podkreślił, iż prace nad szczepionkami można uznać za niezwykły przełom naukowy, gdyż miało miejsce wzmocnienie międzynarodowej współpracy w obszarze prac badawczo-rozwojowych, w tym tworzenie baz danych i wymiana informacji.

Opracowanie szczepionek w tak krótkim czasie jest bezprecedensowe i będzie procentować osiągnięciami związanymi ze zwalczaniem innych patogenów oraz opracowywaniem nowatorskich terapii na znane już choroby.

Gość spotkania omówił także aspekty konstrukcji szczepionek, sposoby ich działania, w tym tworzenia odpowiedzi odpornościowej organizmu ludzkiego.

Współpraca międzynarodowa

W kolejnej części seminarium dr Artur Bartoszewicz i mgr Katarzyna Obłąkowska prowadzili sesję pytań i odpowiedzi. W trakcie dyskusji prof. Duszyński zwrócił uwagę, że

właściwie wszystkie kraje świata spóźniły się z reakcją na rozwój pandemii COVID-19. Ponadto zasadne jest prowadzenie rozmaitych kronik przebiegu wydarzeń i bieżące wyciąganie wniosków z rozwoju pandemii i interwencji na poziomie krajowym i międzynarodowym, np. ze strony Światowej Organizacji Zdrowia.

Ważne jest np. prowadzenie porównań między krajami oraz wymiana dobrych praktyk, np. pomiędzy państwami europejskimi i azjatyckimi. Istotne jest także przemyślenie i prowadzenie dialogu w zakresie otwierania i zamykania funkcjonowania poszczególnych branż i sektorów, np. szkolnictwa podstawowego, instytucji kultury i galerii handlowych.

Kampanie informacyjne

Profesor Duszyński podkreślił, że bardzo ważne jest dalsze prowadzenie kampanii informacyjnych dotyczących stosowania podstawowych środków ograniczania rozprzestrzeniania się koronawirusa (np. prawidłowe noszenie maseczek, mycie rąk, zachowywanie dystansu, wietrzenie pomieszczeń).

Wartościowe będzie także podjęcie dyskusji dotyczących odbudowy i rozwoju polskich instytucji i zakładów badawczych związanych z rozwojem szczepionek. Zasadne jest także podjęcie prac nad integracją systemów do monitorowania sytuacji epidemiologicznej w kraju, aby kształtowanie odpowiedzi na przyszłe zagrożenia przebiegało znacznie sprawniej.

Zapis wideo spotkania jest dostępny na profilu SGH w serwisie You Tube.