Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski

Kategoria wiarygodności ekonomicznej opisuje stopniowalną wartość charakteryzującą wszystkie podmioty gospodarcze. Określana za pomocą odpowiednich wskaźników ma wymierne konsekwencje gospodarcze – czytamy w raporcie. Wiarygodność jest istotną wartością ekonomiczną, a jej oddziaływanie wpływa na formowanie korzystnego lub niekorzystnego pola działalności gospodarczej.

Niska lub wysoka wiarygodność ekonomiczna może decydować o stopniu wykorzystania potencjału gospodarczego podmiotu. Gospodarka rynkowa bazuje na wiarygodności państwa. Jej osłabienie powoduje, że gospodarka staje się bardziej wrażliwa, mniej odporna na różnego rodzaju szoki gospodarcze. Wiarygodność buduje się więc na wzajemnym zaufaniu stron związanych umową społeczną.

Wiarygodność ekonomiczna państwa oddziałuje na warunki i koszty gospodarowania, ma wpływ na wszystkich jego obywateli. Jest swoistego rodzaju dobrem publicznym, które trzeba podtrzymywać, a nie niszczyć. Gdy władza publiczna traci wiarygodność ekonomiczną, sięga po propagandę i przekupywanie ważnych dla interesu politycznego grup. Prowadzi to do ograniczenia zaufania do krajowego pieniądza oraz do inflacji. Niska wiarygodność ekonomiczna jest też jednym z czynników odpowiedzialnych za bardzo niski poziom inwestycji prywatnych i produkcyjnych w polskiej gospodarce w ostatnich latach. Nie należy lekceważyć także rosnącego zadłużenia sektora publicznego – nieprawdziwe jest twierdzenie, że dług publiczny nie obciąży przyszłych pokoleń – podkreśla koordynator grupy pracującej nad raportem, prof. dr hab. Jerzy Hausner, Przewodniczący Rady Programowej Open Eyes Economy Summit.

Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski przygotowano w odniesieniu do siedmiu obszarów:

I - Praworządność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego
II - Swoboda działalności gospodarczej
III - Wiarygodność finansów publicznych  
IV - Stabilność systemu finansowego  
V - Ochrona i bezpieczeństwo pracy
VI - Jakość usług publicznych i infrastruktury publicznej
VII Respektowanie zobowiązań międzynarodowych

O ostatecznym wyniku decydowało łącznie 150 różnych wskaźników, pochodzących z różnorodnych krajowych i międzynarodowych baz danych. Badanie tych wskaźników wyraźnie pokazało, że w latach 2015-2021, a zwłaszcza w latach 2019-2021, wiarygodność ekonomiczna Polski uległa znacznemu obniżeniu.

Bezpośrednim następstwem obniżonej wiarygodności ekonomicznej Polski jest uporczywość inflacji i niska skuteczność działań antyinflacyjnych, w szczególności polityki pieniężnej – wskazują ekonomiści w raporcie. To powoduje m.in. słabość złotego i podwyższoną rentowność krajowych papierów skarbowych. Poważnym problemem i utrudnieniem w zwalczaniu inflacji jest niska wiarygodność NBP i jego organów, a ogólne niskie zaufanie do państwa negatywnie wpływa na zaufanie do systemu danin publicznych i wywiązywania się z obowiązków podatkowych.

Opracowany raport zawiera także kompleksowe rekomendacje ekspertów, którzy sugerują, jak odbudować wiarygodność ekonomiczną Polski. Ekonomiści uważają, że wdrożenie tych zaleceń pozwoli na zbudowanie stabilnego i osadzonego w praworządnym państwie, dobrze funkcjonującego systemu finansowego, którego zaistnienie pozwoli na wypracowanie stałego, stabilnego wzrostu gospodarczego.

W raporcie sformułowano rekomendacje dotyczące działań w każdym z omówionych obszarów:

Praworządność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego

• stworzenie takich mechanizmów, by władza przeprowadzała rzeczywiste konsultacje społeczne projektów ustaw
• rozszerzenie obowiązku dokonywania oceny skutków regulacji (exante), także dla poselskich projektów ustaw
• niezbędna jest zmiana zasad pisania uzasadnień wyroków sądowych -  powinny być zrozumiałe i krótkie
• przywrócenie możliwości uzyskania statusu urzędnika służby cywilnej w drodze egzaminu oraz podniesienia limitu mianowań
• zaprzestanie destrukcji instytucjonalnej wymiaru sprawiedliwości

Swoboda działalności gospodarczej

• monitorowanie wpływu działań administracji centralnej na warunki prowadzenia biznesu, obecnie szczególnie wynikające z częstej zmiany przepisów podatkowych oraz wysokości obciążeń fiskalnych
• monitorowanie sytuacji pogarszających się warunków rejestracji własności
• niezbędne jest podniesienie skuteczności sądownictwa
• skrócenie czasu rozpatrywania spraw sądowych i administracyjnych, w tym wprowadzenie rozwiązań w samorządach sedziów, które promują osoby pracujące efektywnie
• podjęcie działań naprawczych w zakresie praworządności, ważnych szczególnie dla prowadzenia działalności gospodarczej

Wiarygodność finansów publicznych

• przywrócenie przejrzystości finansów publicznych: wprowadzenie obowiązku publikowania w ustawie budżetowej planów finansowych wszystkich jednostek sektora finansów publicznych według zakresu metodologii unijnej
• wprowadzenie obowiązku publikowania w ustawie budżetowej szczegółowych informacji o stosowaniu reguły wydatkowej
• utworzenie publicznego rejestru jednostek sektora finansów publicznych z informacjami finansowymi, w tym o zatrudnieniu i wynagrodzeniach
• utworzenie rejestru danin publicznych
• kompleksowa reforma instytucjonalno-organizacyjna finansów publicznych polegająca na redukcji funduszy, agencji i redefinicji „budżetu państwa” na „budżet całego sektora centralnego” tak, aby rząd otrzymywał pełne i niewadliwe absolutorium
• zabezpieczenie przed manipulowaniem regułami fiskalnymi: wprowadzenie do konstytucji definicji długu publicznego, zgodnej z metodologią unijną
• uszczelnienie stabilizującej reguły wydatkowej tak, aby obejmowała co do zasady wszystkie transakcje wydatkowe w rozumieniu metodologii europejskiej
• wprowadzenie wymogu akceptacji zmian w regułach fiskalnych przez 2/3 parlamentu i zapisanie w konstytucji sytuacji, w których możliwe jest ich niestosowanie
• zapewnienie spójności polityki fiskalnej i monetarnej (tzw. policy mix) oraz przywrócenie wiarygodności każdej tej polityki
• zmiana struktury wydatków finansów publicznych poprzez redukcję transferów socjalnych przy podniesieniu nakładów na cele kluczowe dla rozwoju, m.in. na politykę zdrowotną, obronę narodową, transformację energetyczną, politykę migracyjną

Stabilność systemu finansowego

• rzadsze występowanie w mediach przedstawicieli banku centralnego oraz skoncentrowanie jego komunikacji na mandacie NBP, czyli kwestii (przywrócenia) stabilnego poziomu cen
• rezygnacja z podatku bankowego (przynajmniej od nowych kredytów)
• zwolnienie odsetek od depozytów z podatku od dochodów kapitałowych (czyli tzw. podatku Belki)

Ochrona i bezpieczeństwo pracy

• działania wspierające rozwój kapitału ludzkiego przez całe życie, ze szczególnym uwzględnieniem osób o najniższych kompetencjach i  umiejętnościach
• efektywne wykorzystanie dostępnych zasobów pracy przez zwiększenie udziału osób dorosłych, w tym zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy, w różnych formach kształcenia i szkoleń
• opracowanie zasad polityki migracyjnej, uwzględniających integrację społeczną i zawodową migrantów
• upowszechnienie rozwiązań zarządzania wiekiem i wspierania aktywności osób w wieku okołoemerytalnym

Jakość usług publicznych i infrastruktury publicznej

• zapewnić większy napływ kadry dydaktycznej do szkół poprzez stosowanie różnorodnych zachęt do podejmowania zawodu nauczyciela
• potrzebna jest spójna polityka dotycząca systemu opieki zdrowotnej, szczególnie w kontekście zaniedbań, które pojawiły się w służbie zdrowia w okresie pandemii COVID-19
• pilna jest radykalna poprawa atrakcyjności pracy w sektorze publicznym, który niestety przegrywa walkę o wykwalifikowanego pracownika z sektorem prywatnym
• zwiększyć dynamikę rozwoju odnawialnych źródeł energii, co z jednej strony przyczyni się do poprawy środowiska naturalnego, a z drugiej strony zwiększy niezależność od zewnętrznych dostawców surowców energetycznych
• zdecydowanie poprawić cyberbezpieczeństwo oraz wykorzystać doświadczenia sektora prywatnego w zakresie automatyzacji procesów

Respektowanie zobowiązań międzynarodowych

• należy wprowadzić w życie wszystkie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz)
• trzeba przegłosować ustawy realizujące zobowiązania Polski w ramach KPO

Autorzy raportu wskazują, że część z zaproponowanych rekomendacji można realizować natychmiast, podczas gdy pozostałe wymagają więcej czasu. Bez względu na to, jaki czas jest potrzebny do ich wdrożenia, powinny zostać poważnie potraktowane. W przeciwnym razie wiarygodność ekonomiczna Polski nadal będzie się obniżać – podkreślono w raporcie.

Analitycy nie zajmowali się w pierwsze edycji indeksu porównaniami międzynarodowymi, zamierzają to zrobić w kolejnej edycji raportu. Incydentalnie porównali dane dla Polski z danymi państw z Grupy Wyszehradzkiej (V4): Czech, Słowacji i Węgier. Jak wskazano w raporcie, wiarygodność ekonomiczna Polski plasuje się niżej niż w przypadku Czech i Słowacji oraz na podobnym poziomie jak Węgry, kraju, którego wiarygodność w ostatnich latach uległa wyraźnemu obniżeniu.

Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski został opracowany przez zespół autorski pod kierownictwem prof. dr. hab. Jerzego Hausnera. W grupie ekspertów z SGH znaleźli się: prorektor ds. nauki dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH; prezes zarządu Forum Obywatelskiego Rozwoju dr Sławomir Dudek z Instytutu Rozwoju Gospodarczego; kierownik katedry Międzynarodowych Studiów Porównawczych dr hab. Andrzej Rzońca, prof. SGH.

Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski jest dostępny do bezpłatnego pobrania.

Raport „Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski” powstał dzięki współpracy Europejskiego Kongresu Finansowego (EKF) w Sopocie oraz Open Eyes Economy Summit. Po raz pierwszy w skrótowej wersji został przedstawiony na EKF w czerwcu 2022 r.

W Gazecie SGH: Makroekonomiczne wyzwania i prognozy dla Polski na XII EKF w Sopocie.

Opracowano na podstawie raportu i materiałów prasowych OEES.