Z wielkim żalem i smutkiem pożegnaliśmy w dniu 10 kwietnia 2024 r. dr Irenę Kowalską, związaną z naszą uczelnią przez prawie 50 lat.
Studia magisterskie ukończyła na Wydziale Handlu Zagranicznego SGPiS w 1970 r. Po odbyciu rocznych asystenckich studiów przygotowawczych podjęła pracę nauczyciela akademickiego w 1971 r. na stanowisku asystenta w Katedrze Statystyki i Demografii kierowanej przez prof. Kazimierza Romaniuka na Wydziale Finansów i Statystyki, a od 1972 r. do 1979 r. kontynuowała ją na stanowisku starszego asystenta. W okresie od 1980 r. do 1993 r. pracowała w bibliotece uczelni jako starszy bibliotekarz i kustosz. Od 1988 r. do 1993 r. dr Irena Kowalska łączyła pracę w bibliotece z pracą nauczyciela akademickiego na stanowisku adiunkta w Instytucie Statystyki i Demografii kierowanym przez prof. Jerzego Z.Holzera. W latach 2001–2011 była zatrudniona w Instytucie na stanowisku starszego wykładowcy.
Swe zainteresowania problematyką demograficzną mgr Irena Kowalska rozwijała, uczestnicząc w ogólnopolskim programie badań demograficznych pod nazwą „Optymalizacja struktur i procesów demograficznych w Polsce Ludowej”. Program, realizowany w katedrze przy ścisłej współpracy z Instytutem Gospodarstwa Społecznego kierowanym przez prof. Mikołaja Latucha, uruchomiono w 1976 r. w ramach nowego systemu centralnego finansowania badań w tzw. priorytetowych dziedzinach badań nazwanych problemami węzłowymi. Udział w tych prestiżowym programie badań pozwolił jej na uzyskanie stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych w 1987 r. na podstawie pracy doktorskiej pt. „Społeczno-demograficzne i ekonomiczne zróżnicowanie warszawskich rodzin wielodzietnych w latach siedemdziesiątych”, której promotorem był prof. Mikołaj Latuch, obronionej na Wydziale Ekonomiczno-Społecznym w grudniu 1986 r.
Po zatrudnieniu w 1988 r. na stanowisko adiunkta w Instytucie Statystyki i Demografii dr Irena Kowalska kontynuowała swe badania dotyczące przemian płodności i rodzin. Współpracując z prof. Jerzym Z.Holzerem, koordynowała przygotowanie i przeprowadzenie w Polsce badania empirycznego w ramach międzynarodowego programu "Fertility and Family Survey", który był realizowany w latach 1989-1999 w 21 krajach europejskich oraz w Kanadzie, USA i Nowej Zelandii. Był to pierwszy wspólny program badawczy demografów europejskich, który dokumentował nowy etap zmian płodności, zapoczątkowany w późnych latach 60. XX w. w krajach skandynawskich. Wymagało to odpowiednich przygotowań organizacyjnych i merytorycznych oraz udziału w licznych szkoleniach organizowanych przez międzynarodowy zespół koordynacyjny. Dzięki determinacji i pracowitości dr Ireny Kowalskiej Polska była jednym z krajów, w których stosunkowo wcześnie przeprowadzono badanie ankietowe przy współpracy z GUS (1992 r.), a doświadczenia zdobyte w trakcie jego realizacji służyły innym krajom. Udział w tym przedsięwzięciu badawczym był przełomowy dla Instytutu Statystyki i Demografii – Instytut zapoczątkował swą obecność w europejskich programach dotyczących przemian demograficznych w Europie, a analizy bogatego zbioru danych o zachowaniach demograficznych w różnych krajach pozwoliły polskiemu zespołowi demografów na włączenie się do regularnej współpracy międzynarodowej.
Dydaktyka stanowiła drugi ważny obszar aktywności akademickiej dr Ireny Kowalskiej zwłaszcza, że od 2001 r. do przejścia na emeryturę w październiku 2011 r. była zatrudniona na stanowisku starszego wykładowcy. Była bardzo ceniona i lubiana zarówno przez studentów, jak i przez współpracowników z zespołów dydaktycznych. Wielu spośród obecnych pracowników ISiD zetknęło się z nią w tych zespołach, rozpoczynając swą pracę na uczelni. Jej życzliwość i cierpliwość, czas i uwaga poświęcany studentom i młodym pracownikom instytutu, a przede wszystkim szukanie w innych tego, co dobre, sprawiają, że pozostaje dla wszystkich wzorem nauczyciela akademickiego.
Pisząc o dokonaniach zawodowych dr Ireny Kowalskiej, trzeba podkreślić, iż swój rozwój zawodowy łączyła w sposób wyjątkowy z życiem rodzinnym, budząc stale podziw zwłaszcza wśród koleżanek, usiłujących łączyć swe biografie zawodowe i biografie rodzinne.
Znajdowała także siłę i czas, by angażować się w różne działania społeczne. W okresie maj 2006–listopad 2007 była pełnomocnikiem ds. rodziny przy Rzeczniku Praw Obywatelskich.
Dla wielu z nas, którzy współpracowali naukowo i dydaktycznie z dr Ireną Kowalską podczas jej wieloletniej obecności w naszej wspólnocie akademickiej, pozostanie w naszej pamięci jako wielki i dobry człowiek, uosobienie pracowitości i pogody ducha, która obdarowała nas swym zaufaniem, życzliwością i wiedzą we wspólnych działaniach naukowych i dydaktycznych. Bardzo trafnie ujęła to prof. Wiktoria Wróblewska, która blisko współpracowała z dr Ireną Kowalską począwszy od programu badań "Fertility and Family Survey", przywołując w swych wspomnieniach słowa Jana Pawła II: „Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada, lecz przez to, kim jest: nie przez to, co ma, ale przez to, czym dzieli się z innymi".
Z serdeczną pamięcią i wdzięcznością,
obecni i byli pracownicy Instytutu Statystyki i Demografii SGH oraz Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH
Niech spoczywa w pokoju!
Prof. dr hab. Irena E. Kotowska, Warszawa, 15.04.2024
