Co to jest podatek CIT? Którzy przedsiębiorcy go płacą? Jaka jest jego wysokość? Na te i inne pytania odpowie dr hab. Dominik Gajewski, prof. SGH z Zakładu Prawa Podatkowego w Instytucie Prawa KES, który w ramach cyklu #PoProstu Ekonomia przybliży zagadnienie podatku dochodowego od osób prawnych.
Definicja
Podatek dochodowy od osób prawnych potocznie określany jest jako CIT od ang. skrótu Corporate Income Tax. Jest to podatek od dochodów uzyskiwanych przez osoby prawne. Podatek CIT jest jednym z kluczowych podatków państwowych, który zasila budżet państwa, a tylko w nieznacznym procencie budżety jednostek samorządu terytorialnego na terenie których osoby prawne mają siedzibę (zarząd).
Podatek dochodowy od osób prawnych obowiązuje w Polsce od blisko 30 lat i został wprowadzony ustawą z dnia 15 lutego 1992 roku (Dzienniku Ustaw z 1992 roku, nr 21, pozycja 86), która była już wielokrotnie nowelizowana.
Kto opłaca CIT?
Podatnikami CIT są ściśle określone trzy kategorie podatników.
Pierwszą kategorią są osoby prawne, w tym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, (jak również w statusie spółki w organizacji) oraz spółki komandytowo-akcyjne. Podatnikami CIT mogą być również inne osoby prawne np.: spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, instytucje kultury, partie polityczne, związki zawodowe i stowarzyszenia rejestrowe.
Drugą kategorią podatników CIT są jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, za wyjątkiem spółek osobowych tj. spółek jawnych, partnerskich, komandytowych.
Trzecią kategorią są podatkowe grupy kapitałowe, które tworzą co najmniej dwie spółki kapitałowe, powiązane ze sobą kapitałowo. Można więc powiedzieć, że ta kategoria dedykowana jest grupom kapitałowym (holdingom, koncernom) spełniającym ściśle określone warunki ustawowe. Warunki te, są dość restrykcyjne, co powoduje, że tylko nieliczne grupy kapitałowe mogą skorzystać z tego rozwiązania. Do ustawowych warunków należy m.in.: obowiązek powiązania kapitałowego pomiędzy spółkami na poziomie co najmniej 75%; średni kapitał zakładowy (akcyjny) spółek tworzących grupę to 500 tys. zł; w skład grupy mogą wchodzić tylko spółki krajowe i posiadające pomiędzy sobą tylko powiązania bezpośrednie.
W Polsce są również osoby prawne, które na mocy ustawy są zwolnione podmiotowo z podatku CIT, m.in.: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a także organizacje religijne i jednostki budżetowe.
Obecnie w Polsce największymi płatnikami podatku CIT są instytucje finansowe (PKO BP, Pekao SA, Santander Bank), ale i spółki Skarbu Państwa (PKN Orlen, PGNiG, KGHM, PZU).
Przy ustalaniu istnienia obowiązku podatkowego i jego zakresu duże znaczenie ma stwierdzenie, czy podatnik lub zarząd mają swoją siedzibę na terytorium RP – tzw. rezydencja podatkowa. Podatnicy CIT, którzy mają siedzibę lub zarząd na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Natomiast podatnicy CIT, którzy nie mają na terytorium Polski siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od tych dochodów, które osiągają w Polsce (ograniczony obowiązek podatkowy).
Na jakiej podstawie wyliczana jest wysokość CIT?
Podatek CIT wyliczany jest, co do zasady, od dochodu (w nielicznych przypadkach, ściśle określonych w ustawie – od przychodów), stąd podatek ten zaliczany jest do kategorii podatków dochodowych, a nie przychodowych. Opodatkowywany dochód jest tą wartością pieniężną, jaką dany przedsiębiorca rzeczywiście zarobił dzięki podjętym działaniom i transakcjom. Dochód to czysty zysk, kwota zarobiona już po odliczeniu wszystkich kosztów uzyskania przychodu.
Tak więc dochód to przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, czyli wszelkie opłaty związane z transakcją, dzięki którym mogliśmy otrzymać dochód.
Czasami przedmiotem opodatkowania może być przychód. Sytuacja taka będzie miała miejsce, przy niektórych rodzajach przychodów osiąganych na terytorium RP, przez podatników mających swe siedziby za granicą (np. przychody z tytułu praw autorskich czy dywidend) oraz podmiotów krajowych (np. w wypadku przychodów z tytułu dywidend i innych udziałów w zyskach osób prawnych).
W sytuacji, gdy podatnik CIT ze swej działalności poniesie stratę, ma możliwość pokrycia jej z dochodu uzyskanego w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.
Przepisy przewidują dochody zwolnione z opodatkowania podatkiem CIT. Są to dochody uzyskane z: rolnictwa, gospodarki leśnej oraz floty morskiej. Dochody te są bowiem opodatkowane podatkami: rolnym, leśnym lub tonażowym. W podatku CIT, podatnicy nie mają możliwości obniżenia swojego podatku o minimum wolnego od opodatkowania (jak ma to miejsce w podatku PIT), ze względu na to, że ten podatek nie ma charakteru osobistego.
Przepisy przewidują różne stawki w podatku CIT: podstawową – 19% oraz preferencyjną – 9% (od 2019 roku zastąpiła stawkę 15%), która dedykowana jest „małym podatnikom”, których przychód nie przekracza 1,2 miliona euro rocznie. Obniżony podatek dotyczy jedynie przychodów innych niż zyski z kapitałów pieniężnych – a więc wyłącznie przychodów z działalności operacyjnej. Została również wprowadzona nowa stawka dla innowatorów – IP BOX, czyli Intellectual Property Box – 5% od dochodów uzyskiwanych z praw własności intelektualnej. Dzięki owym modyfikacjom prawnym wszystkie przedsiębiorstwa, którym zależy na rozwoju, wdrażaniu autorskich innowacji i napędzaniu polskiej gospodarki, mogą liczyć na korzystniejsze warunki rozliczania z fiskusem.
Gdzie i kiedy podatnik składa roczne zeznanie z podatku CIT?
Każdy podatnik CIT ma obowiązek złożenia zeznania rocznego z podatku CIT w terminie 3 miesięcy, licząc od końca roku podatkowego, w jakim osiągnięty został dochód. Zeznanie składa się we właściwym urzędzie skarbowym na odpowiednim druku CIT-8 (jest możliwość złożenia drogą elektroniczną). Formularz dedykowany płatnikom CIT jest sformalizowany i zawiera odpowiednie rubryki, w których wykazać należy wysokość osiągniętego dochodu lub poniesionej straty przez podatnika. W deklaracji płatnik CIT ma obowiązek zawrzeć również informacje na temat ewentualnych zwolnień podatkowych i samej kwoty wyliczonego podatku. Na podstawie informacji wypisanych w formularzu CIT-8 podatnik musi dokonać zapłaty odpowiedniej sumy podatku poprzez przelew na konto urzędu skarbowego do ostatniego dnia terminu rozliczeń z fiskusem.
W związku z tym, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, zostały również zharmonizowane przepisy dotyczące podatku CIT w ściśle określonym zakresie, m.in. w obszarze: fuzji, podziałów i przekształceń, wnoszenia majątku do spółki w zamian za udziały; obciążenia podatkowe dla spółek matek i córek w ramach grup kapitałowych; odsetek i należności licencyjnych wypłacanych pomiędzy powiązanymi spółkami państw członkowskich.
Unikanie opodatkowania
Z podatkiem CIT wiąże się również problematyka związana z unikaniem opodatkowania. Jest to niezwykle istotny problem z którym boryka się większość państw wysokorozwiniętych na świecie. Zjawisko to związane jest z unikaniem opodatkowania przez międzynarodowe grupy kapitałowe, które wypracowany zysk w państwie o relatywnie wysokiej stawce podatkowej, transferują do swojej spółki umiejscowionej w raju podatkowym, który proponuje opodatkowanie na niskim poziomie. Z problemem tym ściśle związane jest również zjawisko szkodliwej konkurencji podatkowej pomiędzy państwami (również w ramach Unii Europejskiej).
PROF. DOMINIK GAJEWSKI,
kierownik w Zakładzie Prawa Podatkowego,
Instytut Prawa,
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne
