Podatki 2021 r. Nowości i najważniejsze zmiany

Wpływ opodatkowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych na stan danej gospodarki jest oczywisty. Państwo w celu realizacji swoich funkcji i zadań musi posiadać odpowiednie środki publiczne, które pochodzą głównie z wpływów podatkowych. W uproszczeniu najczęściej przyjmuje się, że im niższe podatki, tym szybciej rozwija się dana gospodarka, następuje wzrost inwestycji poprzez szybszy proces przedsiębiorczości. Natomiast w wyniku wzrostu opodatkowania mamy odpływ inwestycji (kapitału i produkcji) do krajów o niższym poziomie obciążeń fiskalnych.

W Polsce obecnie mamy niską stopę inwestycji, w III kwartale 2020 r. według GUS wynosiła 17,2 proc. w relacji do PKB, warto się zastanowić, czy wchodzące od 2021 r. nowe podatki i parapodatki oraz zmiany w już istniejących podatkach będą sprzyjały rozwojowi gospodarczemu, czy spowodują dalszy spadek poziomu inwestycji lub wzrost oraz czy proponowane zmiany mają przynieść tylko efekt fiskalny.

Nowości i zmiany 2021

Od 2021 roku w Polsce obowiązywać będą następujące nowe podatki oraz zmianie ulegną obowiązujące już daniny:

• Podatek od cukru,
• Podatek od sprzedaży detalicznej powszechnie nazywany podatkiem handlowym,
• Opodatkowanie CIT-em spółek komandytowych,
• Estoński CIT – ryczałt od dochodów spółek kapitałowych,
• Zmiany w podatku  od nieruchomości,
• Zmiana w  uldze abolicyjnej w podatku PIT,
• Opłata od tzw. małpek,
• Opłata mocowa,

Jak łatwo zauważyć wymienione powyżej zmiany mają różny charakter. Charakter podatków pośrednich obciążających pośrednio, głównie gospodarstwa domowe dotknie podatek od cukru, podatek handlowy, opłata od tzw. małpek i opłata mocowa doliczana do rachunków za energię elektryczną.

Podatek CIT dla spółek komandytowych i zmiana w uldze abolicyjnej dla osób osiągających dochody poza granicami Polski są związane z uszczelnianiem systemu podatkowego. Zmiana w podatku CIT tzw. estoński CIT – ryczałt od dochodów spółek kapitałowych ma spowodować wzrost inwestycji w przedsiębiorstwach.

Zmiany w podatku od nieruchomości, który w największym stopniu generuje wpływy podatkowe w gminach może mieć wpływ na dochody podatkowe tych jednostek.

Podatek od cukru

Podatek od cukru to podatek akcyzowy nakładany na sprzedaż napojów słodzonych cukrem, ew. innych produktów z wysoką zawartością cukru, w celu ograniczenia ich masowej konsumpcji i jej społecznie niepożądanych konsekwencji zdrowotnych.

Praktycznie oznacza to, że wszystkie napoje z dodatkiem cukru będą kosztowały o 50 gr więcej za 1 litr. W produktach słodzonych cukrem przewiduje się dopłatę o dodatkowe 5 groszy za każde 5 gram sacharozy w 100 ml napoju. Ponadto ustawodawca przewiduje dodatkową opłatę w wysokości 10 groszy więcej za 1 litr napoju z dodatkiem kofeiny lub tauryny.

W praktyce oznacza to, że zapłacimy więcej za napoje energetyczne nawet te, które nie zawierają cukru.

Powyższe zapisy nie obejmują m.in. napojów zawierających min. 20% soku owocowego, warzywnego, owocowo-warzywnego lub izotoników.

Dobra informacja jest taka, że  96,5% dochodu uzyskanego tego podatku przeznaczona będzie na Narodowy Fundusz Zdrowia, który ma go wykorzystać między innymi na działania edukacyjne i profilaktyczne chorób dietozależnych. Część środków przeznaczona będzie także na zadania z zakresu aktywności fizycznej, natomiast reszta dochodu trafi do budżetu państwa. Wpływy z tytułu tego podatku w 2021 roku szacuje się na około 3 mld zł.

Podatek handlowy

Podatek od sprzedaży detalicznej, który powszechnie nazywa się handlowym. W ustawie przewidziano dwie stawki. Podatnik zapłaci 0,8 proc. od nadwyżki ponad 17 mln zł, jeśli w danym miesiącu jego przychody nie przekroczyły 170 mln zł lub 1,4 proc. w przypadku, gdy przekroczy limit 170 mln zł. Podatek obejmuje sprzedawców detalicznych, czyli osoby fizyczne i prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, a także spółki cywilne, które dokonują w ramach swojej działalności gospodarczej sprzedaży detalicznej.

W pierwotnych założeniach podatek ten miał obciążać tylko sklepy wielkopowierzchniowe. Podstawę opodatkowania będzie stanowił przychód ustalany na podstawie zaewidencjonowanego przy pomocy kas rejestrujących zgodnie z ustawą o VAT. Ministerstwo Finansów szacuje, że wpływy w 2021 r. z tego podatku wyniosą ok. 1,5 mld zł.

Estoński CIT

Estoński CIT –  ryczałt od dochodów spółek kapitałowych ( art. 28j ustawy o CIT). Podatek dochodowy zostanie odroczony do momentu wypłaty (dystrybucji) zysku ze spółki.
Celem wprowadzenia tego podatku jest:

• brak podatku tak długo, jak zysk pozostaje w firmie,
• brak odrębnej rachunkowości podatkowej i minimum obowiązków administracyjnych,
• opodatkowanie niższe niż obecnie,
• prostota dzięki zastosowaniu zasad ustawy o rachunkowości.

Zmiana w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) zakłada, że przedsiębiorca, który spełnia zakładane kryteria, będzie mógł wybrać, czy chce skorzystać z nowego rodzaju opodatkowania, czy pozostać w systemie dotychczasowym. Z estońskiego CIT od stycznia 2021 r. mogą skorzystać przedsiębiorcy, których roczny limit przychodów będzie wynosił 100 mln zł i którzy przeznaczali zysk na reinwestycje.

Z rozwiązania będą mogły skorzystać spółki, które spełniają cztery warunki:

• nie posiadają udziałów w innych podmiotach,
• zatrudniają co najmniej 3 pracowników, oprócz udziałowców, których przychody pasywne nie przewyższają przychodów z działalności operacyjnej,
• wykazują nakłady inwestycyjne.

Wszystkie cztery warunki muszą być spełnione jednocześnie. Z estońskiego CIT będzie można skorzystać w dwóch wariantach. Pierwszy to „pełny” model opodatkowania wyłącznie dystrybuowanych przez spółkę dochodów. W ramach drugiej ścieżki podatnik będzie mógł zaliczać odpisy na specjalny fundusz (rachunek inwestycyjny do kosztów uzyskania przychodów).

Podatnik będzie mógł wybrać estoński CIT na okres 4 lat i przedłużać go na kolejne 4-letnie okresy. Przedłużenie jest możliwe, jeśli w ostatnim, czwartym roku korzystania z rozwiązania przedsiębiorca wciąż spełnia kryteria. Aby utrzymać się w estońskim CIT przedsiębiorca będzie też musiał notować wzrost inwestycji o 15 proc. Jednak nie mniejszej niż 20 000 zł w ciągu dwóch lat następujących po sobie. 33 proc., jednak nie mniej niż 50 000 zł w okresie 4 lat następujących po sobie.

Proponowane rozwiązanie wydaje się zasadne jednak budzi kilka wątpliwości. Omawiana zmiana ma charakter hybrydowy tzn. że będzie obowiązywało opodatkowanie na dotychczasowych zasadach CIT oraz równocześnie wybór skorzystania z Estońskiego CIT. Zatem jak podatnik przekroczy przychody powyżej 100 mln zł będzie musiał się rozliczać wg. zasad ogólnych CIT.

Wybranie estońskiego CIT wyklucza możliwość skorzystania z instrumentów wspierania innowacyjności, które są w obecnym CIT (niższa 9% stawka, ulga IP Box i inne, przekazanych darowizn czy kosztów kwalifikowanych ponoszonych w związku z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową). Przystąpienie do estońskiego CIT (dalej zwanego ryczałtem) wymaga od podatnika indywidualnej oceny korzyści i kosztów z przyjęcia tego rozwiązania. Bowiem jest to decyzja o przystąpieniu do rozwiązania opartego na nowych zasadach opodatkowania jednak różniącego się zdecydowanie od rozwiązań wg. reguł podstawowych.

W mojej ocenie wprowadzenie nowych zasad opodatkowania nie odbywa się na warunkach korzystniejszych niż obowiązujące dotychczas w ustawie o CIT. Nowe zasady wprawdzie zmieniają sposób ustalania podstawy opodatkowania i termin powstania obowiązku podatkowego jak i zapłaty podatku, lecz jednocześnie przewidują wyższą nominalną stawkę podatku CIT w porównaniu do stawki obowiązującej przy stosowaniu podstawowych zasad opodatkowania.

Podstawowe stawki nominalne podatku wynoszą
(art.28o.):

• 15% dla podatnika małego (podczas gdy obecnie jest to 9%),
• 25% dla podatnika innego niż mały (podczas gdy obecnie jest to 19%).

Ponadto podatnik, który w latach poprzedzających pierwszy rok stosowania opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek kapitałowych na nowych zasadach, osiągnął stratę podatkową i nabył prawo do jej odliczenia traci, co do zasady, to prawo do jej odliczenia od dochodu na dotychczasowych zasadach, zarówno w okresie opodatkowania ryczałtem jak i w okresie następującym po tym opodatkowaniu.

Podatnik będzie mógł obniżyć dochód ze źródła przychodów, w którym powstała strata, o taką stratę, tj. od dochodu uzyskanego w kolejno następujących po sobie dwóch latach podatkowych bezpośrednio poprzedzających pierwszy rok stosowania opodatkowania ryczałtem. Jednak warunkiem tego odliczenia jest to, aby podatnik stosował opodatkowanie ryczałtem nie krócej niż przez pełny okres 4 lat.

Jeżeli jednak podatnik naruszy warunki stosowania ryczałtu przed tym okresem, zobowiązany będzie również do korekty odliczenia takiej straty i zapłaty odsetek naliczonych jak dla zaległości podatkowych. Szczególne zasady opodatkowania ryczałtem oznaczają znaczącą zmianę dotychczasowych zasad rozliczeń podatnika.

Odchodzi się od podejścia polegającego na opodatkowaniu dochodu rozumianego jako różnica między przychodami i kosztami uzyskania przychodu (z uwzględnieniem odliczeń od podstawy opodatkowania) na rzecz nałożenia podatku na wypłaty zysku. Zatem, inaczej niż dotychczas, podstawa opodatkowania jest oparta o wynik wynikający z prawa bilansowego.

Podatnik, który wybrał nowy sposób opodatkowania ryczałtem, w rozliczeniu roku podatkowego poprzedzającego pierwszy rok stosowania tego opodatkowania, powinien:

• zaliczyć do przychodów podatkowych przychody uwzględnione w wyniku finansowym podatnika, zgodnie z ustawą o rachunkowości, a niezaliczone do przychodów oraz koszty zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, a nieuwzględnione w wyniku finansowym podatnika, zgodnie z ustawą o rachunkowości;
• zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, przychody zaliczone do przychodów na podstawie art. 12 ust. 1, a nieuwzględnione w wyniku finansowym podatnika, zgodnie z ustawą o rachunkowości oraz koszty niezaliczone do kosztów uzyskania przychodów, a uwzględnione w wyniku finansowym podatnika, zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Opis tych kilku cech estońskiego CIT  – ryczałt od spółek kapitałowych pokazuje, że podjęcie decyzji o wyborze tej formy rozliczenia podatku dochodowego wymaga dogłębnej analizy korzyści i strat przez podatnika.

Wydaje się, że z tego powodu w pierwszym roku obowiązywania tego rozwiązania niewiele podmiotów z niego skorzysta. Istnienie rozwiązania hybrydowego w zakresie opodatkowania dochodu od osób prawnych nie jest korzystne zarówno dla Skarbu Państwa jak i dla podatnika. Są to nowe wyzwania dla administracji skarbowej, co może powodować wzrost kosztów poboru podatku, a o niedogodnościach podatnika wspomnam powyżej.

Opodatkowanie CIT-em spółek komandytowych.

Od 2021 r. spółki komandytowe staną się podatnikiem podatku CIT.

Do końca 2020 r., przychód spółki komandytowej był opodatkowany na poziomie wspólników. Można było skorzystać z opodatkowania PIT-em  wg stawki liniowej 19 proc., lub skali podatkowej 17 proc. i 32 proc. Wspólnicy, których dochód przekroczył 1 mln zł płacili tzw. opłatę solidarnościową wg stawki 4 proc.  Od 1 stycznia 2021 lub od 1 maja 2021 r. spółka stanie się podatnikiem CIT wg stawki 19 proc, data ta uzależniona jest od decyzji spółki co do daty zamknięcia roku podatkowego. Spółki komandytowe, których przychody ze sprzedaży w poprzednim i bieżącym roku podatkowym nie przekroczą 2.000.000 EUR będą mogły skorzystać z obniżonej stawki podatku CIT do 9%. Stawka ta naliczana jest od dochodu spółki, która będzie zobligowana do płacenia miesięcznych zaliczek na podatek CIT.

Jeśli więc spółka komandytowa nie będzie upoważniona do zastosowania stawki 9% CIT to najpierw zapłaci 19% podatku dochodowego od osób prawnych, a następnie wspólnik spółki naliczy kolejne 19% podatku dochodowego – tym razem od osób fizycznych.

Ustawodawca przewidział zwolnienia i odliczenia podatkowe dla wspólników spółki komandytowej – inne dla komandytariusza i inne dla komplementariusza.

Komandytariusz, czyli w większości osoba fizyczna, będzie mógł nie uwzględniać w podstawie opodatkowania 50% kwoty przychodu z tytułu udziału w zyskach w spółce komandytowej. Kwota ta nie będzie mogła być jednak wyższa niż 60.000 zł na jedną spółkę komandytową, której jest wspólnikiem.

Komplementariusz natomiast, czyli w większości spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, będzie mógł odliczyć podatek CIT zapłacony przez spółkę komandytową, ale tylko w wysokości kwoty proporcjonalnej do jego udziału w zysku, który z reguły wynosi 1%. Skorzystanie ze zwolnienia i odliczenia 50% przychodu nastąpi pod warunkiem, że nie jest powiązany z komplementariuszem, przez powiązanie rozumie się m.in. posiadanie 5% udziałów lub zasiadanie w zarządzie spółki z o.o. będącej komplementariuszem.

Zmiany w podatku od nieruchomości

Od 2021 roku obowiązuje nowy podatek od nieruchomości. Gminy będą mogły nadal stosować zwolnienia z podatku od nieruchomości i przedłużać terminy płatności jego rat. W 2021 r.  nie będzie pobierana opłata targowa, a JST otrzymają rekompensatę za brak z niej wpływów. Na podstawie zmienionych przepisów rady gmin, w drodze uchwały, będą mogły:

1. wprowadzać, za wybrane miesiące pierwszego półrocza 2021 r., zwolnienia z podatku od nieruchomości: gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,
2. przedłużać terminy płatności rat podatku od nieruchomości, płatnych w wybranych miesiącach pierwszego półrocza 2021 r., nie dłużej niż do 31 grudnia 2021 r. (art. 1 pkt 10 i 11 ustawy).

Minister Finansów obwieszcza wyłącznie maksymalne stawki podatku od nieruchomości, których nie można przekraczać. Biorąc pod uwagę szacunkową inflację za I półrocze 2021 roku, podwyżka stawek maksymalnych może wynosić nawet 3,9 proc.

Opłata od tzw. „małpek”, czyli napojów alkoholowych o objętości mniejszej niż 300 ml

Będą ją płacić przedsiębiorcy posiadający zezwolenia na hurtowy obrót alkoholem. Staje się ona należna w razie zaopatrywania innego przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży (sklepy i stacje benzynowe).

Opłata wyniesie 25 zł od litra stuprocentowego alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml. W praktyce będzie to:

•     1 zł od 100 ml małpki wódki 40%
•     2 zł od 200 ml małpki wódki 40%
•     0,88 zł od 250 ml małpki wina 14%.

Ustawa mocowa

Ustawa mocowa, jak podkreśla Urząd Regulacji Energetyki, powstała w celu zebrania kwoty (pewnej zachęty inwestycyjnej), na rzecz unowocześnienia elektrowni i budowy nowych. Głównym celem ustawy jest określenie, jak ma działać rynek mocy, który zapewnia stałe dostawy prądu, a także zwiększyć stabilność cen energii – a tym samym bezpieczeństwo energetyczne.

Najbardziej interesujące dla konsumentów jest oczywiście to, ile wyniesie opłata mocowa oraz jakie będą podwyżki cen prądu? Na finalną wielkość dodatkowej opłaty składać się będzie wiele czynników. Całość kosztów zależeć będzie między innymi od: wcześniejszego zużycia energii w godzinach szczytowego poboru, prognoz dotyczących zapotrzebowania na prąd i energię w danym Roku Dostaw oraz prognoz kosztów funkcjonowania utrzymania całego przedsięwzięcia.

Gospodarstwa domowe zapłacą miesięcznie:

• 2,30 zł przy zużyciu mniejszym niż 500 kWh rocznie,
• 5,51 zł przy zużyciu od 500 kWh do 1200 kWh rocznie,
• 9,19 zł przy zużyciu powyżej 1200 kWh do 2800 kWh,
• 12,87 zł przy zużyciu powyżej 2800 kWh.

Ulga abolicyjna w podatku PIT

Od 2021 r. wprowadza się  istotne ograniczenie maksymalnej wysokości ulgi abolicyjnej do 1360 zł, co może dotknąć tych polskich rezydentów podatkowych, którzy uzyskują dochody w państwach, z którymi Polska zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania opierające się na metodzie tzw. odliczenia proporcjonalnego.

Unikanie podwójnego opodatkowania w formie odliczenia proporcjonalnego polega na możliwości pomniejszenia podatku od dochodu zagranicznego należnego do zapłaty w Polsce, o wartość podatku zapłaconego za granicą. Jeśli więc wartość zapłaconego podatku zagranicznego przewyższa wartość podatku należnego do zapłaty w Polsce, to polski podatek nie podlega zapłacie. Jeśli jednak wartość zapłaconego podatku zagranicznego jest niższa od tego należnego w Polsce (np. z uwagi na wysoką kwotę wolną od opodatkowania, niższą stawkę podatkową czy brak opodatkowania PIT), to różnica powinna być dopłacona na rachunek polskich organów podatkowych.

Jako, że powyższe skutkowało mniej korzystnym traktowaniem osób uzyskujących dochody w krajach stosujących odliczenia proporcjonalne od tych, które uzyskiwały dochody w krajach stosujących wyłączenie z progresją, wprowadzona została ulga abolicyjna, której wysokość miała równoważyć ewentualną nadwyżkę podatku do zapłaty w Polsce wynikającą z metody odliczenia proporcjonalnego. Nowe zapisy nie uwzględniają ewentualnie przysługujących odliczeń (np. o wartość składek na ubezpieczenia społeczne czy zdrowotne, polskiej kwoty wolnej od opodatkowania, czy innych zwolnień podatkowych (np. dla osób poniżej 26 roku życia uzyskujących dochody z tytułu umowy o pracę).

Krótka charakterystyka wybranych zmian pokazuje, że podatki w Polsce obciążają osoby fizyczne o najniższych dochodach. Wszystkie zmiany, pomimo że nie dotyczą bezpośrednio opodatkowania gospodarstw domowych, jednak przekładają się na ostateczne ceny towarów i usług. Od lat pokutuje przekonanie, że rozwiązania obniżające zobowiązania podatkowe gospodarstw domowych sprzyjają wzrostowi konsumpcji, a nie inwestycji, stąd przekonanie, że trzeba obniżać podatki przedsiębiorcom. Jednak w gospodarce polskiej nie widzę takiego zagrożenia, a wręcz przeciwnie. Wzrost konsumpcji może napędzać inwestycje w sektorze przedsiębiorstw.

W opracowaniu wykorzystano:

Ustawa z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Dziennik Ustaw z 30 listopada2020 r. Poz. 2122
Ustawa z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw
Ustawy z dnia 14 lutego 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów Art. 2, art. 7
Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Art.. 1, art. 4a, art. 7, art. 7aa, art. 12, art. 15, art. 19, art. 22,  27c, art. 28 c-t b Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Art. 5a, art. 21 ust. 1  pkt 51a, art. 27 g, 30a, art. 41 a.
OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 16 maja 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o podatkach i opłatach lokalnych
https://www.gov.pl/web/finanse/estonski-cit

DR JOANNA MARCZAKOWSKA-PROCZKA,
adiunkt w Katedrze Skarbowości,
Kolegium Ekononomiczno-Społeczne