Ranking „Pereł Samorządu” – wspólna inicjatywa „Dziennika Gazety Prawnej” i naukowców z SGH

Szczegółowe kryteria wyłaniania laureatów Pereł Samorządu i Włodarzy w czterech kategoriach – gmina wiejska, gmina miejsko-wiejska, gmina miejska do 100 tys. mieszkańców oraz gmina miejska powyżej 100 tys. mieszkańców – a także metodologię ocen wypracował w ramach partnerstwa z Infor.pl zespół naukowców ze Szkoły Głównej Handlowej W warszawie pracujących pod kierunkiem dr. hab. Jacka Sieraka, prof. SGH – kierownika Katedry Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego. W skład zespołu wchodzili dr Paulina Legutko-Kobus – kierowniczka Zakładu Polityki Regionalnej i Lokalnej SGH, dr hab. Aleksandra Jadach-Sepioło, prof. SGH, z Katedry Rynku Nieruchomości i Miasta Innowacyjnego, Kamil Flig z Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii, Konrad Abramowski z Katedry Ekonomiki i Finansów Samorządu Terytorialnego oraz Gerard Motak, który jest doktorantem SGH.

Ekipa prof. Sieraka wprowadziła całkowicie nowe zasady ankietowania samorządów i włodarzy. „Pragnę z całego serca podziękować kierownictwu <<Dziennika Gazety Prawnej>> za zaufanie, a profesorowi Jackowi Sierakowi i zespołowi SGH pracującemu pod jego kierownictwem, że podjął to wyzwanie, mimo ogromnej presji czasu, wnosząc nieoceniony wkład w udoskonalenie <<Pereł Samorządu>>” – powiedział w przesłaniu do uczestników kongresu rektor i profesor SGH, dr hab. Piotr Wachowiak. „Pamiętam naszą pierwszą rozmowę o Perłach z kierownictwem DGP. Obiecałem wtedy, że w momencie, gdy SGH podejmie się opracowania nowej ankiety i metody ocen, będzie się to wiązać z wyniesieniem rankingu na nowy poziom rozwoju” – podkreślił. 

Laureatów tegorocznych „Pereł Samorządu” poznamy we wtorek wieczorem podczas uroczystej gali. 

W 9. edycji kongresu „Perły Samorządu” biorą udział samorządowcy, przedstawiciele rządu, świata biznesu, nauki, w tym kilkuosobowa delegacja ekspertów z SGH, organizacji pozarządowych i mediów. Jak zapowiadają organizatorzy, „poruszane będą kwestie samorządności i samorządów oraz problemy, z którymi się mierzą: energetyka, inwestycje, zmiany klimatyczne, transport. Będzie też panel dotyczący Funduszy Unijnych i rozwoju gospodarczego regionów”.

Panel otwarcia, który był moderowany przez zastępcę redaktora naczelnego DGP Marka Tejchmana, został zdominowany przez wyzwania wynikające z demografii. Mówił o tym m.in. Paweł Gulewski, prezydent Torunia. „Demografia, głupcze! – tak powinien dziś brzmieć ten słynny amerykański slogan dotyczący ekonomii. Toruń ma dziś nie 230 tys. jak do niedawna, a tylko 190 tys. mieszkańców. To już jest zupełnie inne miasto. Wraz z jego strukturą ludnościową muszą się zmieniać usługi publiczne świadczone m.in. przez samorządy” – podkreślił. Prezydent Torunia dodał, że do 2050 r. liczba mieszkańców może skurczyć się do 150 tys. 
Jak podkreślali uczestnicy dyskusji, problem ten dotyczy większości polskich miast. Są jednak wyjątki, które również przysparzają problemów. Według szacunków przedstawionych przez burmistrza Wasilkowa Adriana Łuckiewicza w ostatniej dekadzie liczba mieszkańców tej gminy, położonej w pobliżu Białegostoku wzrosła o 90%. Odnotowywany jest też dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego. „Stwarza to cały szereg problemów, gdy chodzi o inwestycje, do których jesteśmy zmuszeni w wypadku żłobków, szkół i przedszkoli. Niestety, aktualny system prawny narzuca duże ograniczenia, gdy chodzi o finanse gmin” – zaznaczył.

„Demografia stanowi wyzwanie zewnętrzne – ocenił Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora biura, Związek Powiatów Polskich. – Powinniśmy jednak także brać pod uwagę wyzwania endogenne i zastanowić się, ile jeszcze mamy samorządności w samorządzie”. Dostrzegane w ostatnich dwóch kadencjach tendencje do centralizacji godzą w poczucie wspólnotowości i osłabiają wrażenie sprawczości samorządów w oczach mieszkańców. „Władze centralne zbyt często ustawiają się w pozycji obrońcy obywatela przed samorządami” – powiedział Kubalski, wskazując na rolę Wód Polskich czy kuratoriów w sprawach, które powinny pozostać w gestii włodarzy i samorządów. 

Dr Paulina Legutko-Kobus, która jako jedyna reprezentowała świat nauki, w pierwszym panelu kongresu, podsumowała dyskusję w następujący sposób: „Nie zaskoczyło mnie pierwsze miejsce demografii. Powinniśmy jednak w tym kontekście zacząć poważną dyskusję, czy wszystkie gminy muszą świadczyć wszystkie usługi publiczne na swym terytorium. Nie zdziwiło mnie też, że paneliści mówili o poczuciu wspólnotowości” – dodała. W ocenie badaczki rosnące znaczenie będzie mieć zaufanie – nie tylko w odniesieniu do władz, ale także zaufanie między ludźmi. Swoją opinię oparła na badaniach dotyczących lokalnych grup kontestacyjnych. „Zaufanie między mieszkańcami gmin to wciąż niewykorzystany kapitał. Podobnie jak dobra wola w negocjacjach włodarzy z władzami, które powinny prowadzić do znajdowania najlepszych rozwiązań” – zauważyła. Dr Legutko-Kobus wymieniła również współpracę jako kolejny fundament rozwoju samorządności. „To najlepiej widać w sytuacjach, gdy dochodzi do klęsk żywiołowych. Bez współpracy z innymi pojedyncze gminy nie poradziłyby sobie z żywiołem” – zaznaczyła.

Przedstawicielka SGH zaapelowała też o bezzwłoczne zainicjowanie poważnej dyskusji na temat subsydiarności i przekazania gminom oraz włodarzom większych kompetencji  w sferze planowania przestrzennego czy polityki zdrowotnej, w duchu znakomitego raportu „Umówmy się na Polski”, wnioski z którego nie zostały, niestety, wykorzystane. „Różne modele rozwoju gmin są możliwe. Różnorodność rozwiązań sprzyjałaby rozpowszechnianiu dobrych praktyk i najlepszych rozwiązań w innych jednostkach samorządu terytorialnego. Silne samorządy to gwarancja stabilnego rozwoju kraju” – powiedziała ekspertka SGH.   Trudno o lepsze hasło dla obrad kongresu „Perły Samorządu”, który właśnie rozpoczął się w Toruniu. Będziemy o nich na bieżąco Państwa informować.