OECD wobec wyzwań globalnego rozwoju – to eksperckie seminarium Instytutu Studiów Międzynarodowych. W spotkaniu udział weźmie ambasador Aleksander Surdej, stały przedstawiciel RP przy OECD w Paryżu, który gościnnie dla Gazety SGH przygotował tekst, poświęcony standardom OECD.
Przez sześć dekad swojego istnienia OECD stała się organizacją, bez której trudno sobie wyobrazić współczesny świat. Jak to się stało, że OECD, które powstało w 1961 roku, jako swoista kontynuacja sekretariatu wykonawczego Planu Marshalla, a przez wiele lat istniała jako klub państw bogatych, stała się organizacją, o której członkostwo zabiegają kolejne już wcale nie tak bogate kraje, a jej oddziaływanie w wielu obszarach wykracza poza 38 państw członkowskich?
Przez współpracę i konsensus do wspólnych standardów
Jednym z najważniejszych elementów odpowiedzi na to pytanie jest zwrócenie uwagi na znaczenie standardów we współczesnej polityce publicznej. Od samego początku standardy stały się podstawowym narzędziem doskonalenia rządzenia, wypracowywanym przez OECD na użytek państw członkowskich, a z czasem i szerszych kręgów (państw nieczłonkowskich, innych organizacji międzynarodowych i przedsiębiorstw).
Do dzisiaj Organizacja stworzyła ponad 450 standardów, które dotyczą szerokiego kręgu zagadnień: od przepływu informacji podatkowych poprzez konwencję antykorupcyjną, aż po standardy handlowe i środowiskowe. Regulują one i stabilizują gospodarkę międzynarodową, a także w rosnącym stopniu dotyczą rządów lokalnych i regionów.
Standardy OECD swój sukces i siłę oddziaływania zawdzięczają w znacznym stopniu metodzie funkcjonowania i wewnętrznej strukturze organizacji. Nie wszyscy wiedzą, że na wewnętrzną organizację OECD składa się prawie 30 komitetów merytorycznych dotyczących obszarów: od polityki makroekonomicznej do turystyki i małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), a w ich skład wchodzą krajowi delegaci (wysocy urzędnicy ministerstw) i eksperci. Umożliwia to Organizacji stałe monitorowanie zmieniających uwarunkowań, technologii czy demografii, w celu wychwycenia tych problemów, które wymagają uwagi rządzących, a być może wypracowania standardów dla efektywnych rozwiązań.
Standardy nie tylko dla państw członkowskich
Rzeczowe, eksperckie i oparte na dowodach podejście do problemów społecznych i gospodarczych pomaga w konsensualnym wypracowaniu propozycji skutecznych działań oraz wspierających je standardów.
Globalne upowszechnianie standardów OECD jest często niedocenianym faktem. Organizacja nie tylko zezwala na wykorzystywanie swoich standardów, ale nawet zachęca państwa niebędące członkami OECD do ich stosowania. Od 2009 roku wzmocniono zostały działania promocyjne dotyczące standardów OECD, a kraje nieczłonkowskie są zapraszane do formalnego uznawania standardów, a niekiedy do przystępowania do uczestnictwa w jej pracach (poprzez udział w pracach komitetów technicznych).
Odpowiedzi na globalne wyzwania
Wśród wielu standardów, które świat zawdzięcza OECD, najbardziej znanym jest Konwencja Antykorupcyjna. Jeszcze w latach 90. firmy pochodzące z wysokorozwiniętych państw dopuszczały się przekupywania urzędników w krajach, w których dokonywały inwestycji, a zjawisko to było tolerowane przez rządy tych państw, pomimo ewidentnych szkód wyrządzanych lokalnym społeczeństwom w krajach przyjmujących inwestorów.
W reakcji na te zjawiska OECD opracowało szereg narzędzi do walki z korupcją w transakcjach międzynarodowych, a rządy państw członkowskich OECD: od USA po najmniejsze nawet państwa członkowskie, zobowiązały się i zaczęły energicznie ścigać działania korupcyjne swoich firm, nawet gdy fakty te miały miejsce za granicą.
Innym przykładem jest wprowadzony w latach 70., ale wielokrotnie modyfikowany i dostosowywany do nowych warunków, Kodeks Liberalizacji Przepływów Kapitałowych (CLCM – Code of Liberalization of Capital Movements). CLCM stworzył podstawy dla regulacji przepływów kapitałowych, sprzyjając obniżeniu ryzyka inwestycyjnego i zwiększając stabilność i odporność globalnego systemu finansowego.
Z inicjatywy OECD, lecz realizowane we współpracy z G20, podjęte zostały działania tworzące standardy w ramach tzw. pakietu BEPS (Base Erosion Profit Shifting – przeciwdziałanie erozji podstawy opodatkowania i transferowi zysków). Weszły one w skład Konwencji Wielostronnej (Multilateral Convention lub MLI), obowiązującej kraje sygnatariuszy (ponad 95 jurysdykcji) od 1 lipca 2018 roku.
Konwencja tworzy lub uaktualnia (eliminuje wiele luk regulacyjnych) międzynarodowe zasady, dotyczące naliczania i egzekwowania podatków, i pozwala na podejmowanie działań ograniczających transfer zysków do rajów podatkowych. Ma to ogromne znaczenie dla krajów rozwijających się, których budżety są w znacznym stopniu zależne od podatków korporacyjnych. Konwencja ułatwia także skoordynowaną odpowiedź na rosnące znaczenie aktywów cyfrowych i przygotowuje rozwiązania w zakresie tzw. podatku cyfrowego.
Monitoring efektywności
Państwa członkowskie OECD wiedzą, że standardy mogą stać się przestarzałe lub nieskuteczne, gdyż mogą stać się nieadekwatne do nowych warunków. Dlatego też Sekretariat Organizacji oraz Komitety OECD stale monitorują ich efektywność i wpływ na gospodarkę, a czynią to we współpracy z zainteresowanymi stronami (w tym przedsiębiorstwami). Prowadzony jest ciągły przegląd obowiązujących standardów, zbędne są likwidowane, a przestarzałe albo wycofywane, albo modyfikowane.
Partnerstwo i współpraca
OECD jest świadome, że standardy opracowują i wdrażają także inne międzynarodowe organizacje międzyrządowe. OECD zaproponowało tym organizacjom, i przewodzi tej inicjatywie, partnerstwo na rzecz efektywnego tworzenia standardów (Partnership for Effective International Rule-Making) – prace tego partnerstwa mają zapobiec dublowaniu, sprzecznym zaleceniom czy też zbędności standardów proponowanych przez różne organizacje międzynarodowe.
Standardy stały się podstawowym narzędziem oddziaływania OECD, rodzajem globalnego dobra publicznego oferowanego przez państwa członkowskie innym krajom. Ich szerokie stosowanie zmniejsza prawdopodobieństwo kosztownych konfliktów, a gdy takie zaistnieją, łagodzi ich przebieg i przyczynia się do wzrostu globalnego dobrobytu – dobrobytu, który sprawiedliwiej rozkłada się w obrębie krajów i pomiędzy krajami. Taki jest sens motta OECD „Better policies for better lifes”, taka jest misja Organizacji i taka powinna pozostać.
Zapraszamy na eksperckie seminarium Instytutu Studiów Międzynarodowych pt. OECD wobec wyzwań globalnego rozwoju, które odbędzie się 22 marca 2021 r. za pośrednictwem MS Teams.
