Ubezpieczeniowiec

Ubezpieczenia są czynnikiem popierającym produkcję i handel, umożliwiającym przedsięwzięcia ryzykowne, a ze stanowiska gospodarczego pożyteczne, niekiedy niezbędne” – pisał w 1923 r. Jan Łazowski. Ostatecznie swoje poglądy potwierdzone wieloletnią praktyką wyłożył w pracy z 1934 r. pt. Wstęp do nauki o ubezpieczeniach. Jego dzieło przetrwało nie tylko w pamięci historyków nauki ubezpieczeń, ale także jako cenna pomoc w nauczaniu współczesnych ekonomistów specjalizujących się w ubezpieczeniach. Dzieło to niewiele straciło na aktualności i wciąż zadziwia poziomem.

Jan Łazowski urodził się 17 listopada 1889 r. w Warszawie, od 1909 r. studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W połowie 1916 r. uzyskał tytuł doktora praw na UJ. Zdobytą wiedzę prawniczą wykorzystywał przez długie lata, wykładając prawo ubezpieczeniowe i dokonując gruntownej analizy przepisów prawa ubezpieczeniowego, wydawanych przez władze II Rzeczypospolitej.

Jego poglądy na istotę ubezpieczeń gospodarczych i społecznych ukształtowały się we wczesnym okresie życia zawodowego. Pierwszą pracę podjął w 1916 r., w dziale ubezpieczeń cesarsko-królewskiego austriackiego wojskowego funduszu wdów i sierot w Krakowie, kolejną w Ubezpieczeniach Wzajemnych Budowli od Ognia i w Polskiej Dyrekcji Ubezpieczeń w Lublinie. W czasie studiów wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej – Lewicy. Jako czołowy działacz lubelskiej komórki partii w grudniu 1918 r. brał udział w zjeździe zjednoczeniowym PPS – Lewicy i Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy. W 1919 r. został aresztowany i uwięziony na trzy miesiące. Po wyjściu na wolność przeniósł się do Warszawy, podjął pracę w centrali Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych przekształconego później w Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych. Po czterech latach, w 1923 r., został zastępcą naczelnika wydziału w Departamencie Ubezpieczeń Wzajemnych w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Występował jako rzecznik rozbudowy ubezpieczeń społecznych w odrodzonym państwie polskim.

W 1923 r. w „Przewodniku Ubezpieczeniowym” pisał: „Ubezpieczenia są jednym ze środków walki człowieka ze zdarzeniami losowymi […]. Z chwilą, gdy rozwinęły się pojedyncze samodzielne jednostki gospodarcze, musiały powstać takie urządzenia, które pokrywałyby wynikłe ze zdarzeń losowych potrzeby materialne. Takim urządzeniem są też ubezpieczenia […]. Ubezpieczania mają i ogólniejsze, społeczne znaczenie. Również poważny wpływ wywierają na rozwój stosunków gospodarczych w kraju”.

W pierwszej połowie lat 20. XX w. podjął wykłady o tematyce ubezpieczeniowej na dwóch warszawskich uczelniach: Wyższej Szkole Handlowej, która w 1933 r. przekształciła się w Szkołę Główną Handlową, i w Szkole Nauk Politycznych. Pod jego kierunkiem powstało kilkadziesiąt prac dyplomowych i magisterskich o tematyce ubezpieczeniowej. Praca w szkolnictwie wyższym okazała się najtrwalszym zajęciem Jana Łazowskiego.

Warunki codziennej egzystencji Jana Łazowskiego były skromne. Należał do grupy uczonych o najniższych dochodach na uczelni, co najprawdopodobniej wiązało się ze stosunkowo niewielką liczbą uczestników jego seminarium dyplomowego pt. „Ekonomika ubezpieczeń”. W 1936 r. został mianowany docentem w SGH na podstawie pracy Wstęp do nauki o ubezpieczeniach, którą wydał dwa lata wcześniej.

Aktywnie działał w Towarzystwie Ekonomistów i Statystyków Polskich, Towarzystwie Polityki Społecznej, którego był sekretarzem i wiceprezesem, w Polskim Towarzystwie Prawniczym. Angażował się także w popularyzację wiedzy o ubezpieczeniach na poziomie średnim, czyli dla urzędników pracujących w instytucjach ubezpieczeniowych. Prowadził wiele takich kursów organizowanych przez Wolną Wszechnicę Polską w Warszawie i Łodzi. Ubolewał, że wiedza z zakresu ubezpieczeń społecznych, a zatem i świadomość społeczna potrzeby ubezpieczania się w Polsce, nie jest zbyt rozpowszechniona, co stwarzało niebezpieczeństwo ograniczenia zakresu ubezpieczeń w naszym kraju.

W Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej był zatrudniony w latach 1923–1926. Przez kolejne dwa lata (1926–1928) pełnił funkcję wiceprezesa Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych, a w latach 1928–1932 był dyrektorem Państwowego Urzędu Kontroli Ubezpieczeń i komisarzem rządowym w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych. W 1932 r., w pełni sił, mimo dużego doświadczenia w kierowaniu i kontrolowaniu instytucji ubezpieczeniowych, został przeniesiony w stan spoczynku. Pozostała mu działalność naukowa, oświatowa i polityczna, której oddawał się z poświęceniem.

Z partią komunistyczną zerwał w 1919 r., ale wciąż wyznawał idee społeczne lewicy. Pod koniec lat 30. Jan Łazowski ponownie zaangażował się w działalność polityczną, został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej – działał w Sekcji Pracowników Umysłowych, wygłaszając m.in. odczyty na aktualne zagadnienia polityczne.

Po wybuchu wojny Jan Łazowski został wiceprzewodniczącym Robotniczego Komitetu Pomocy Społecznej, który powstał 8 września 1939 r. Już 20 (lub 21) maja 1940 r. został aresztowany przez gestapo i osadzony w Pawiaku. 15 sierpnia został wysłany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Bardzo trudno ustalić jego losy w obozie oświęcimskim, wiadomo tylko, że według oficjalnego zawiadomienia administracji obozowej zmarł 25 sierpnia 1941 r. Według relacji współwięźniów został wysłany do innego obozu na terenie Niemiec i tam zginął w komorze gazowej.

W ocenie Jana Łazowskiego to potrzeby, a nie szkody szerzej ujmują cel ubezpieczeń. Ubezpieczenia zaś definiował jako urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenie losowe, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia losowe zagrażają.

W tym roku obchodzimy jubileusz 100-lecia edukacji ubezpieczeniowej w SGH.