Rozmowy przy drugiej kawie: Profil absolwenta SGH

Dyskusja dotyczyła wszystkich absolwentów: od studiów licencjackich i magisterskich przez szkołę doktorską po studia podyplomowe. Uczestników powitał dr hab. Jakub Brdulak – profesor SGH i gospodarz webinarium, który wyraził zadowolenie, iż kolejne spotkanie zgromadziło liczne grono uczestników z SGH i spoza niej.

Dr hab. Ewa Chmielecka omówiła krótko charakterystykę profilu absolwenta szkoły wyższej zarysowanego w takich dokumentach europejskich jak „European Principles for the Enhancement of Learning and Teaching”, Komunikat Rzymski (2020) i „University without walls. A vision for 2030 – EUA” (2021). Zgodnie z nimi absolwent szkoły wyższej ma być kimś, kto sprosta wyzwaniom przyszłości, czyli permanentnej zmianie technologicznej, w tym rewolucji 4.0 w technologii i jej skutkom dla gospodarki i zatrudnienia. Musi także stawić czoła permanentnej zmianie społecznej, włączając w to zagrożenia dla demokracji, migracje, wielokulturowość i procesy demograficzne. Wyzwaniem są też zmiany klimatu i środowiska naturalnego, globalizacja gospodarki i wiele innych. Generalnie – absolwent musi być przygotowany na nieprzewidywalność przyszłości, a edukacja powinna dawać mu kompetencje pozwalające ją okiełznać bądź złagodzić jej skutki. Edukacja wyższa powinna wspierać rozwój osób uczących się jako aktywnych i odpowiedzialnych obywateli zdolnych do krytycznego myślenia, rozwiazywania problemów i przygotowanych do uczenia się przez całe życie. Każda uczelnia ma autonomię w wypełnieniu tego wezwania treściami, metodami kształcenia etc. Każda też ponosi zań odpowiedzialność. Na ważności stracił model profilu absolwenta związany z bezpośrednio zawodem: zmienność rynku pracy jest tak znaczna, że przewiduje się, iż nasz absolwent będzie kilkukrotnie zmieniał w życiu zawód, o ile w ogóle tradycyjne pojęcie zawodu jako zestawu utrwalonych kompetencji nie zniknie lub nie ustąpi miejsca chmurze kompetencji posiadanych przez nosiciela i dobieranych do zadań formułowanych przez pracodawcę – też niemożliwych z góry do przewidzenia.

Wprowadzenie do dyskusji przedstawił prof. Krzysztof Kozłowski, prorektor SGH ds. dydaktyki i studentów. Jego zdaniem profil absolwenta to przede wszystkim komunikat, kim będą absolwenci określnego kierunku po ukończeniu studiów w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Jak w przypadku każdego komunikatu, tworząc profil absolwenta, warto zwrócić uwagę na to, co chcemy zakomunikować, jak również na to, do kogo ten komunikat chcielibyśmy, żeby trafił.

Zastanawiając się nad treścią, jaką chcemy przekazać, przede wszystkim warto odpowiedzieć na pytanie, kim byłby idealny absolwent kierunku. To cel, do którego chcemy dążyć, postrzegając kierunek jako spójną programowo ofertę programową. Odpowiedź na to pytanie powinna uwzględniać pragmatyczną refleksję nad tym, co możemy osiągnąć – jakie mamy tu i teraz możliwości realizowania efektów uczenia się, jakie portfolio konkretnych kompetencji chcemy, żeby nasi absolwenci posiadali, tak aby byli podmiotami, a nie przedmiotami zmian, o których mówiła prof. Ewa Chmielecka.

Z kolei podejmując się refleksji nad tym, do kogo trafia nasz komunikat, warto wskazać trzy grupy potencjalnych adresatów. Pierwsza to oczywiście kandydaci na studia: dla nich profil absolwenta jest zapowiedzią przyszłości, jaką wybiorą, podejmując się studiów na określonym kierunku. Kolejna to studenci, dla których z kolei profil absolwenta to część ich tożsamości na uczelni wyróżniająca na tle innych kierunków. Ostatnia, ale nie najmniej ważna grupa odbiorców to interesariusze zewnętrzni, dla których profil absolwenta jest wskazówką, czego mogą poszukiwać w puli talentów, jaką dysponuje uczelnia.

Najważniejsze jednak, żebyśmy pamiętali, iż absolwent kierunku jest jednocześnie absolwentem SGH. Część ogólna kształcenia na studiach licencjackich czy wspólne dla wszystkich kierunków przedmioty na studiach magisterskich razem z treściami zawartymi w Wizji i Strategii Rozwoju Uczelni tworzą zręby tożsamości wspólnej dla kończących studia w SGH.

Zapis tych wystąpień dostępny jest dla osób posiadających konto pocztowe w domenie SGH (link).

Po prezentacji rozwinęła się dyskusja, której streszczenie zamieszczamy poniżej.

W dyskusji, która rozwinęła się po prezentacji, pierwsza zabrała głos dr Justyna Godlewska-Szyrkowa, pełnomocnik rektora ds. jakości kształcenia UW.

Doktor Godlewska-Szyrkowa odwołując się do wcześniejszej wypowiedzi dr hab. Ewy Chmieleckiej, wskazała, że wyposażenie studentów w kompetencje pozwalające przyjąć aktywną rolę w szybko zmieniającym się społeczeństwie, gospodarce i na rynku pracy to jedno z największych wyzwań, jakie stoją przez uczelniami wyższymi, w tym Uniwersytetem Warszawskim i SGH. Wysoki poziom tradycyjnego kształcenia kierunkowego już nie wystarcza. Uwzględnienie w procesie dydaktycznym tzw. kompetencji przyszłości, szeroko opisywanych i analizowanych w wielu dokumentach programowych i raportach badawczych[1] wymaga pewnej redefinicji roli uczelni wyższej i jej znaczenia w całokształcie procesów edukacyjnych realizowanych w toku życia jednostki. Biorąc to pod uwagę, można przyjąć, że kluczowymi kwestiami dla formowania pożądanej sylwetki absolwenta Uniwersytetu jest:

1. Wzmacnianie kształcenia kompetencji przenaszalnych/kluczowych w ramach programów studiów – uwzględnianie ich w efektach uczenia się dla poszczególnych zajęć i planowanie w treściach kształcenia, a także taki dobór metod dydaktycznych, aby możliwe było ich nabywanie.
2. Przygotowanie studentów/absolwentów do funkcjonowania w cyfrowym społeczeństwie, gospodarce, na rynku pracy – w tym przede wszystkim do samodzielnego tworzenia ścieżki edukacyjnej i zawodowej w perspektywie całego życia, w tym także odejście od utożsamiania kierunku studiów z konkretnym zawodem na rzecz budowania portfolio kariery, umiejętności korzystania z różnych ścieżek kształcenia, świadomego kształtowania własnej pozycji na rynku pracy.
3. Kształtowanie zaangażowanego obywatela i lidera społecznego – rozumiejącego złożoność uwarunkowań środowiskowych, społecznych, gospodarczych, jak też mechanizmy demokratyczne, proces polityczny, w tym proces tworzenia polityki publicznej i umiejącego odgrywać w nim aktywną rolę.
4. Kształtowanie i umacnianie w studentach postawy rezyliencji, rozumianej jako odporność, adaptacyjność, elastyczność, samoregulacja, umiejętność funkcjonowania w warunkach dużej niepewności i zmienności charakteryzującej nową rzeczywistość społeczną.

Proces tworzenia uniwersalnych założeń sylwetki absolwenta, a następnie ich wdrażanie jest możliwe tylko w uzgodnieniu i współdziałaniu ze wszystkimi podmiotami tworzącymi Uniwersytet i stanowiącymi jego społeczność, w szczególności z nauczycielami akademickimi. Wymaga zatem szerokiej dyskusji i budowania świadomości zmiany na wszystkich poziomach planowania, organizacji i realizacji procesów dydaktycznych.

Agnieszka Pechcińska reprezentująca Samorząd Studentów SGH powiedziała, że z perspektywy studenckiej w formowaniu wytycznych dla kształtowania sylwetki absolwenta SGH kluczowe są trzy kwestie. Pierwszą z nich, szczególnie ważną na studiach licencjackich, wynikającą wprost z systemu, jaki został przyjęty w SGH, jest fundament kształcenia w postaci prawie trzech semestrów przedmiotów podstawowych, wspólnych dla studentów wszystkich kierunków studiów. Jest to baza dla dalszego kształcenia, która na początkowym etapie studiów odgrywa kluczową rolę, dlatego też Rady Kierunków powinny ze szczególną uwagą uwzględnić zarówno wspólną część dla wszystkich kierunków, jak i tę wyróżniającą każdy z nich. Drugim elementem, który powinien zostać uwzględniony podczas tworzenia sylwetki absolwenta, jest rola, jaką odgrywają organizacje studenckie w kształtowaniu absolwentów SGH. Stanowią one nieodzowną część życia studentów w naszej uczelni – doskonaląc ich kompetencje miękkie, a także umożliwiając zastosowanie zdobytej na wykładach wiedzy w praktyce, już na etapie pierwszych lat studiów. Ostatnim ważnym elementem jest weryfikacja, jak stworzona przez uczelnię sylwetka absolwenta koresponduje z ich życiem zawodowym już po studiach – na podstawie badania losów absolwentów. Uwzględnienie tych trzech elementów wymaga zaangażowania nie tylko Rad Programowych Kierunków, ale również innych organów uczelnianych w ten proces, co dobrze oddaje całościowy wpływ uczelni na kształt przyszłego absolwenta.

Kolejny głos należał do dr Doroty Piotrowskiej, dyrektorki Centrum Współpracy Międzynarodowej Politechniki Łódzkiej. Podniosła one kwestię znaczenia egzaminów kompetencyjnych wprowadzanych w Centrum, pozwalających ocenić kluczowe kompetencje słuchaczy zarysowane w profilu absolwenta, a więc narzędzi sprawdzenia, czy faktyczny profil absolwenta jest zgodny z tego założeniami. Egzaminy kompetencyjne są odpowiedzią na potrzeby społeczne. Co więcej, na etapie ich definiowania są konsultowane z otoczeniem biznesowym, społecznym itp. Dzięki temu są zdefiniowane w sposób zrozumiały dla otoczenia i stają się łącznikiem pomiędzy światem formalnych standardów kształcenia i przyjazną przestrzenią rozwoju społeczeństwa wiedzy.

Dr Jacek Lewicki, dyrektor ORSE SGH, wskazał, że szkoły wyższe coraz częściej muszą konkurować z innymi podmiotami oferującymi szkolenia i profesjonalne kwalifikacje. Jednak należy pamiętać, że wyższe wykształcenie powinno oferować coś więcej niż sumę różnych zawodowych kwalifikacji, w tym m.in liczne kompetencje społeczne. Trzeba mieć to na uwadze, myśląc o sylwetce absolwenta i programie studiów. Dla zwiększenia atrakcyjności programów studiów uczelnie mogą starać się – w porozumieniu np. z organizacjami branżowymi – włączać niektóre kwalifikacje rynkowe lub ich części w programy studiów.

Dyskusję podsumował prof. Jakub Brdulak, pełnomocnik Rektora SGH ds. USZJK, dziękując wszystkim uczestnikom oraz Zespołowi USZJK za organizację spotkania.

Ósme webinarium z cyklu „Rozmowy przy drugiej kawie” odbędzie się 24 czerwca w godz. 9.00-10.00 na platformie MS Teams. Tematem dyskusji będzie „SCL (ang. Student Centered Learning), w SGH. Perspektywa działań Samorządu przybliżających SGH do uczenia się zorientowanego na studenta które w minionym roku udało się Samorządowi podjąć.”

Link umożliwiający uczestnictwo w webinarium (tutaj).                                                 

Webinaria z cyklu „Rozmowy przy drugiej kawie” są organizowanych przez Zespół Pełnomocnika Rektora SGH ds. Uczelnianego Systemu Zarządzania Jakością Kształcenia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Celem spotkań jest przybliżenie społeczności SGH i wszystkim zainteresowanym problematyki kształcenia wyższego z perspektywy europejskiej oraz światowej, z uwzględnieniem perspektywy SGH. Zespół postawił sobie za cel inicjowanie dyskusji dotyczących przede wszystkim tego, co oznacza DOBRE kształcenie akademickie i jak w ten obszar powinna się wpisywać Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.                                                        

Relacje z webinariów:

Rozmowy przy drugiej kawie: Czym jest kształcenie wyższe?

Rozmowy przy drugiej kawie: Komunikat Rzymski z perspektywy SGH

Rozmowy przy drugiej kawie: Czym są uniwersytety europejskie?

Rozmowy przy drugiej kawie: Czym są microcredentials?

Rozmowy przy drugiej kawie: Jak ECTS mogą pomóc w budowaniu programów studiów?

Rozmowy przy drugiej kawie: Jakość z perspektywy uczelni. W pogoni za czym?