Gospodarka i działalność gospodarcza bazują na wiarygodności, jej osłabienie powoduje, że gospodarka staje się coraz bardziej wrażliwa, czyli mniej odporna na szoki i kryzysy. Nie wykorzystujemy naszego potencjału gospodarczego, bo wiarygodność ekonomiczna państwa jest niesatysfakcjonująca – ocenia prof. Jerzy Hausner, szef zespołu autorów Indeksu Ekonomicznej Wiarygodności Polski. 22 listopada br. na VIII Międzynarodowym Kongresie Ekonomii Wartości Open Eyes Economy Summit w Krakowie przedstawiono wyniki drugiej edycji Indeksu wiarygodności ekonomicznej Polski 2023 – eksperckiego raportu ekonomistów na temat stanu polskiej gospodarki.
Kategoria wiarygodności ekonomicznej opisuje stopniowalną wartość charakteryzującą wszystkie podmioty gospodarcze. Niska lub wysoka wiarygodność ekonomiczna może decydować o stopniu wykorzystania potencjału gospodarczego podmiotów. Opracowany raport zawiera także kompleksowe rekomendacje ekspertów, którzy sugerują, jak odbudować wiarygodność ekonomiczną Polski.
W 2023 roku autorzy indeksu przedstawili jego II edycję. W tym roku indeks objął obliczenia dla ośmiu obszarów tematycznych: siedem obszarów z I edycji indeksu uzupełniono o nowy obszar: środowisko i klimat. Ponadto, eksperci dokonali obliczeń indeksu dla czterech krajów Grupy Wyszehradzkiej (Czech, Polski, Słowacji i Węgier).
W roku 2023 indeks objął obliczenia w latach 2008-2022 dla wskazanych ośmiu obszarów tematycznych:
- praworządność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego,
- swoboda działalności gospodarczej,
- finanse publiczne i system podatkowy,
- stabilność systemu finansowego i pieniądza,
- ochrona i bezpieczeństwo pracy,
- jakość usług publicznych i infrastruktury publicznej,
- respektowanie zobowiązań międzynarodowych,
- a także kwestie związane z ochroną środowiska i zmianami klimatu.
W tabelach zastosowano metodę prezentacji wyników za pomocą mapy ciepła, gdzie odcień zielony oznacza podniesienie wiarygodności państwa, a czerwony jej obniżenie.
Indeks Wiarygodności Ekonomicznej Polski 2023 (obliczony według metodyki stosowanej w 2022 r.)
Źródło OEES
Indeks Wiarygodności Ekonomicznej Państw Grupy Wyszehradzkiej (V4) 2023
Źródło OEES
Metodyka
Tegoroczna edycja indeksu wiarygodności ekonomicznej została przygotowana w dwóch ujęciach:
(1) według metodyki stosowanej w 2022 r.,
(2) w ujęciu porównawczym dla czterech krajów V4.
Wykorzystano przy tym źródła danych: Eurostat, GUS, OECD i inne.Przy Indeksie V4 razem wykorzystano w obliczeniach 81 wskaźników. Przy Indeksie dla Polski – 105 wskaźników.
Wyniki badania jakościowego
Badanie jakościowe stanowi uzupełnienie ilościowej analizy wiarygodności ekonomicznej Polski. Podstawowym jego celem jest identyfikacja czynników, które mogą stanowić zagrożenie w perspektywie najbliższych trzech lat.
Badanie zostało przeprowadzone za pomocą zmodyfikowanej delfickiej metody ekspertyzy grupowej. Do grona ekspertów zostali zaproszeni przedstawiciele: społeczności akademickiej, organów administracji publicznej, instytucji pozarządowych, finansowych, firm konsultingowych i organizacji zrzeszających przedsiębiorców.
Eksperci podzielili się wiedzą i doświadczeniem pro publico bono, wyrażając wyłącznie własne poglądy, a nie instytucji, w których działają. Badanie składało się z dwóch etapów:
I etap: 17 kwietnia 2023 r. – 5 maja 2023 r.,
II etap: 12 maja 2023 r. – 31 maja 2023 r.
W pierwszym etapie do ekspertów zostały wysłane kwestionariusze z prośbą o wskazanie trzech najważniejszych zagrożeń dla wiarygodności ekonomicznej Polski w poszczególnych obszarach indeksu. 111 ekspertów udzieliło odpowiedzi, wskazując łącznie 325 zagrożenia. Pogrupowano wskazane czynniki w homogeniczne klasy. Agregacja zagrożeń umożliwiła opracowanie listy kilkunastu najważniejszych zagrożeń w poszczególnych obszarach.
Liczba zagrożeń wiarygodności ekonomicznej Polski w poszczególnych obszarach po przeprowadzonym grupowaniu:
- Praworządność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego – 9
- Swoboda działalności gospodarczej – 10
- Finanse publiczne – system podatkowy – 12
- Stabilność systemu finansowego i pieniądza – 10
- Ochrona i bezpieczeństwo pracy – 13
- Jakość usług publicznych i infrastruktury publicznej – 15
- Klimat i środowisko – 15
- Respektowanie zobowiązań międzynarodowych – 12
W drugim etapie eksperci oceniali znaczenie i wagę pogrupowanych i zagregowanych zagrożeń dla wiarygodności ekonomicznej Polski oraz prawdopodobieństwo jego urzeczywistnienia się. Do każdego obszaru indeksu stworzono oddzielne listy: ekspertów i zagrożeń. Każdy z ekspertów miał do dyspozycji 100 punktów do podziału pomiędzy zagrożenia pod względem ich ważności. Im większa liczba przyznanych punktów, tym większe znaczenie danego zagrożenia dla wiarygodności ekonomicznej Polski w najbliższych trzech latach. Dodatkowo uczestnicy badania nadawali swoją subiektywną ocenę prawdopodobieństwa zaistnienia każdego zagrożenia (od 0 do 100 proc.). Otrzymane od 108 ekspertów wyniki zostały uśrednione. W ten sposób dla każdego z ośmiu analizowanych obszarów powstała mapa zagrożeń wiarygodności ekonomicznej Polski. Przedstawiamy poniżej zagrożenia w wybranych obszarach:
Finanse publiczne – system podatkowy
Podstawowym ryzykiem, przy uwzględnieniu wagi i prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia, zidentyfikowanym przez ekspertów w obszarze Finanse publiczne – system podatkowy jest brak przejrzystości i stabilności finansów publicznych połączony ze wzrostem skali finansowania pozabudżetowego (waga zagrożenia – 12,3 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 78%). Na drugim miejscu wskazane zostało zagrożenie związane z rosnącym obciążeniem fiskalnym, w tym m.in. związanym ze zmianami demograficznymi, transformacją energetyczną i wydatkami zbrojeniowymi (waga zagrożenia – 9,9 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 78%). Trzecim czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla wiarygodności ekonomicznej Polski zidentyfikowanym w badaniu jest wzrost kosztów obsługi długu publicznego wynikający m.in. z wysokiego udziału obligacji skarbowych w bankach komercyjnych i finansowania pozabudżetowego, konieczności finansowania potrzeb pożyczkowych za granicą (waga zagrożenia – 11,4 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 65%).
Eksperci przewidują negatywne konsekwencje dla wiarygodności ekonomicznej Polski wynikające ponadto z utrzymującego się konfliktu z Unią Europejską skutkującego ograniczeniem funduszy unijnych (waga zagrożenia – 9,7 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 67%). Istotnym ryzykiem zidentyfikowanym w badaniu jest ponadto skomplikowany, nieprzejrzysty i nieefektywny system podatkowy, połączony z niską moralnością podatkową obywateli (waga zagrożenia – 8,8 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 70%). Pozostałe ryzyka dla wiarygodności ekonomicznej Polski w obszarze Finanse publiczne – system podatkowy, razem z przedstawionymi powyżej zostały przedstawione na poniższej mapie zagrożeń, przy uwzględnieniu wagi i prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia.
Stabilność sytemu finansowego i pieniądza
W okresie najbliższych trzech lat, podstawowym zagrożeniem dla wiarygodności ekonomicznej Polski w obszarze Stabilność sytemu finansowego i pieniądza, będzie kwestia ryzyka prawnego związanego z umowami kredytu hipotecznego i to zarówno umów walutowych (w CHF) jaki i w walucie krajowej (opartych na WIBOR) (waga zagrożenia – 19,7 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 66%). Ryzkiem dla stabilności systemu finansowego i pieniądza jest ponadto ekspansywna polityka fiskalna połączona ze wzrostem skali finansowania pozabudżetowego (waga zagrożenia – 15,8 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 74%) oraz obniżenie efektywności i wiarygodności polityki pieniężnej (waga zagrożenia – 12,8 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 73%). Eksperci do najistotniejszych zagrożeń dla wiarygodności ekonomicznej Polski w tym obszarze zaliczają także utrzymanie się wysokiego poziomu inflacji (waga zagrożenia – 11,2 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 72%) oraz niewłaściwie funkcjonujący system wymiaru sprawiedliwości (waga zagrożenia – 8,1 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 58%). Biorąc pod uwagę prawdopodobieństwo materializacji zagrożenia powyżej 50%, należy wskazać także na brak przejrzystości i upolitycznienie instytucji sieci bezpieczeństwa finansowego (waga zagrożenia – 7,6 pkt., prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia – 52%).
Źródło: materiały OEES
