„ESG – ewolucja czy rewolucja?” – tak brzmiał temat przewodni tegorocznej Strefy ESG, która od dwóch lat stanowi ważny element Invest Cuffs w partnerstwie z SGH, która strefę współorganizowała.
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie była partnerem Strefy ESG podczas jubileuszowej 10. edycji konferencji Invest Cuffs w dniach 5–6 kwietnia br. w Krakowie. Invest Cuffs to coroczne spotkanie uczestników rynku inwestycyjnego (akcje, waluty, surowce, kryptowaluty, fundusze inwestycyjne) i jedno z największych tego typu wydarzeń w Europie. Przyciąga ekspertów, przedstawicieli najważniejszych podmiotów w branży, klientów instytucjonalnych i detalicznych.
„ESG – ewolucja czy rewolucja?” – tak brzmiał temat przewodni tegorocznej Strefy ESG, która od dwóch lat stanowi ważny element Invest Cuffs w partnerstwie z SGH, która strefę współorganizowała.
Strefa ESG została uruchomiona z myślą o inwestorach, którzy chcą być na bieżąco z trendami mającymi istotny wpływ na rynki kapitałowe i chcących dowiedzieć się, jak firmy i instytucje inwestują i jakie rozwiązania stosują w trosce o zrównoważony rozwój. W Strefie ESG pomagaliśmy zrozumieć trendy i regulacje związane z ESG, które mają coraz większy wpływ na inwestycje i biznes. Kluczową rolę w merytorycznym przygotowaniu i prowadzeniu Strefy ESG odegrali dr Anna Grygiel-Tomaszewska, dr Kamil Gemra, dr Mariusz Lipski, dr Klaudia Martinek-Jaguszewska, dr hab. Magdalena Mikołajek-Gocejna, prof. SGH, dr hab. Barbara Ocicka, prof. SGH, mgr Jolanta Panas oraz dr Izabela Rudzka, koordynatorem strefy był Pior Glen. Wykorzystaliśmy szansę dla upowszechnienia wyników badań prowadzonych w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH w projekcie „Jakość zarządzania aspektami ESG a odporność na kryzysy. Przedsiębiorstwa – instytucje finansowe – jednostki samorządu terytorialnego” pod kierunkiem prof. Ocickiej w ramach subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego w latach 2022–2024. Dziekan kolegium dr hab. Gabriel Główka, prof. SGH, objął patronat merytoryczny nad strefą.
Partnerstwo SGH w kontekście Strefy ESG na Invest Cuffs rozwija się w ramach powołanej do życia w 2022 r. Inicjatywy ESG, wspólnego projektu uczelni oraz Forum Ekonomicznego. Wspólną ideą było utworzenie rady promującej prowadzenie biznesu w oparciu o zasady ESG. Inicjatywa ESG pełni rolę rady zrzeszającej firmy, instytucje i świat nauki, dla których wartości ESG stanowią oś prowadzonej działalności. Celem jest stworzenie platformy do wymiany wiedzy i doświadczeń w zakresie prowadzenia działalności zgodnej z zasadami ESG.
POWERSPEECH
Powerspeech, wprowadzający do tematyki Strefy ESG, wygłosił Piotr Kowalik, prawnik z kancelarii Eversheds Sutherland. Ekspert szeroko nakreślił kluczowe etapy rozwoju gospodarczego ludzkości (skoki cywilizacyjne) i na tle ich konsekwencji wskazał potrzeby redefiniowania celów działalności gospodarczej. W dotychczasowym kształcie niesie ona negatywne, długofalowe skutki, niejednokrotnie stanowiące zagrożenie nie tylko dla bioróżnorodności, ale i dla gatunku ludzkiego. Część owych negatywnych skutków można ograniczać, części można przeciwdziałać. Na przykładzie walki z dziurą ozonową Piotr Kowalik wskazał, że wzmożone wysiłki zbiorowe, międzynarodowe, dają szansę na wprowadzenie realnej zmiany. Duża w tym rola nie tylko organizacji transnarodowych, ale i biznesu. Wielkie to wyzwanie, również dlatego, że przekroczenie granic planety generuje ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej w dotychczasowym kształcie i rodzi konieczność budowania przez przedsiębiorstwa własnych strategii odporności.
ESG: NOWE RODO CZY GAME CHANGER?
W pierwszym panelu w Strefie ESG „ESG: nowe RODO czy game changer?” uczestnicy dyskusji wskazali, że obie rewolucje RODO i ESG płynęły z dobrych przesłanek, troski o konsumenta. Podkreślili także, że podobnie jak w przypadku RODO, tak w ESG pojawia się element niepokoju, a nawet strachu związanego z nowymi regulacjami. W przypadku ESG chodzi o obowiązki raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju. Niemniej zauważono, że sama idea wdrażania regulacji w zakresie ESG jest zdecydowanie pozytywna, gdyż pierwszy raz w historii kapitalizmu pieniądze realnie mają nie tylko dawać twardy zysk, ale płynąć do sektorów, które działają z myślą o człowieku, klimacie czy patrząc szerzej – zrównoważonym rozwoju. Rolą regulatorów w przypadku ESG jest pilnowanie spółek, aby te dostarczały wiarygodne, rzetelne i porównywalne dane. Musi się zatem dokonać swego rodzaju rewolucja, która potrwa najbliższe kilka lat. Jej efektem będzie stan, w którym ESG stanie się elementem DNA rynku inwestycyjnego, a pieniądze inwestorów będą trafiać do tych funduszy i spółek, dla których zrównoważony rozwój stanowi kluczowy element działalności.
OD „KOŁYSKI DO DOJRZAŁOŚCI” ZARZĄDZANIA ESG W BIZNESIE
W drugiej debacie paneliści ocenili znaczenie jakości zarządzania aspektami ESG z perspektywy różnych interesariuszy. Regulacyjne ramy ESG mogą być postrzegane przez przedsiębiorstwa jako koszt i niepotrzebna biurokracja, ale trzeba podkreślić, że bez odpowiedniej jakości w zarządzaniu ESG nastąpi utrata kontraktów biznesowych i przewagi rynkowej. Jakość odnosi się nie tylko do raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju, ale także do zmian w zarządzaniu łańcuchami dostaw, w procesach i relacjach biznesowych. Eksperci ujęli, że ESG stanowi novum dla dużej grupy przedsiębiorstw w Polsce. Korporacje międzynarodowe wiele działań wprowadziły proaktywnie wcześniej i teraz podejmują dodatkowe dostosowania do regulacji. Natomiast większość dużych, średnich i małych przedsiębiorstw polskich obecnie poznaje i doświadcza wymogów ESG. Osiąganie docelowego poziomu jakości wymaga edukacji. Nastąpi to pod presją instytucji finansowych i inwestorów, dla których spełnienie kryteriów ESG będzie istotne, warunkując dostęp do kapitału na prowadzenie biznesu.
CZY I JAK ESG WPŁYWA NA WYCENĘ SPÓŁKI?
Zrównoważony rozwój to pewna filozofia prowadzenia działalności gospodarczej w taki sposób, aby nadal móc zaspokajać potrzeby ludzi, jednak bez naruszenia szans i możliwości przyszłych pokoleń. Miarą owej zrównoważoności jest ESG – zestaw czynników wpływu, ryzyk i szans dla działalności gospodarczej, ale i takich, na które przedsiębiorstwa są wystawione w wyniku istnienia w określonym otoczeniu. Wszystkie one łącznie będą miały wpływ na wycenę wartości przedsiębiorstwa. Dr Anna Grygiel-Tomaszewska zaprezentowała wyniki badań dr hab. Magdaleny Mikołajek-Gocejny „Czy i jak ESG wpływa na wycenę spółki?”. Jednym z kluczowych wniosków jest identyfikacja wielokanałowości wpływu ESG na spółkę poprzez generowane przepływy pieniężne, profil ryzyka systematycznego (w tym koszt kapitału), profil ryzyka niesystematycznego oraz mniejszą ekspozycję na tail risk. Po prezentacji dyskutanci zgodzili się, że ESG jest nowym, rewolucyjnym paradygmatem zarządzania portfelami, który będzie musiał być brany pod uwagę w wycenie atrakcyjności inwestycyjnej spółki i w ocenie ryzyka związanego z daną inwestycją.
ŚWIT AKTYWNEGO AKCJONARIATU? JAK INWESTORZY WPŁYWAJĄ NA TEMPO TRANSFORMACJI ESG W SPÓŁKACH?
Rynki finansowe są pasem transmisyjnym zrównoważonego rozwoju. Sterując przepływem kapitału oraz wyznaczając jego koszt, instytucje finansujące są w stanie realnie wpływać na to, jakiego rodzaju podmioty i przedsięwzięcia zyskują kapitał. Czy jednak w praktyce wykorzystują swoje możliwości w tym zakresie? W panelu „Świt aktywnego akcjonariatu? Jak inwestorzy wpływają na tempo transformacji ESG w spółkach?” wyniki swoich badań nad aktywnością funduszy inwestycyjnych jako akcjonariuszy zaprezentowali dr Anna Grygiel-Tomaszewska, Piotr Kowalik (Eversheds Sutherland) oraz Łukasz Kolano (KPMG). Następnie w panelu dyskutowano nad tym, w jakim zakresie fundusze jako akcjonariusze mogą wpływać na tempo transformacji emitentów w kierunku zrównoważonego rozwoju. Wydaje się, że cel jest wspólny – zarówno inwestorzy, jak i emitenci powinni mieć na uwadze konieczność zarządzania ryzykami, wpływami i szansami wynikającymi ze zrównoważonego rozwoju, bowiem mają one lub za niedługo będą miały realny wpływ na wycenę wartości przedsiębiorstwa. Kluczowe jest jednak to, aby znaleźć odpowiednią płaszczyznę współpracy i wzajemnej komunikacji. Narzędzia, w tym prawne, już bowiem istnieją.
RELACJE INWESTORSKIE A ESG
Oceniając znaczenie ESG w działalności inwestycyjnej w Polsce, w debacie „Relacje inwestorskie a ESG” eksperci zwrócili uwagę na nieuwzględnianie ESG w obecnych decyzjach przez polskich inwestorów, potrzebę racjonalizacji wymogów i działań ESG, konieczność weryfikacji wiarygodności ESG oraz potencjalnej opłacalności i korzyści z przedsięwzięć ESG. W dyskusji podniesiono, że aktualnie inwestorzy zagraniczni częściej stosują kryteria ESG, np. w inwestycjach na rynku nieruchomości. Spółki notowane na giełdach zagranicznych koncentrują się m.in. na zmianach w ładzie korporacyjnym, by lepiej funkcjonować. Jak to ujęto, trend ESG trwa z uwagi na międzynarodowe uzgodnienia, np. pakiet „Fit for 55”. Odnotowano również, że wyzwaniem jest obowiązywanie tej samej i bardzo szerokiej „matrycy” ESG dla przedsiębiorstw, co może stanowić przyczynę fiaska tej koncepcji. Z jednej strony, ESG może pozostać elementem biznesu, m.in. ze względu na dostęp do kapitału na rynku zagranicznym oraz oczekiwania Generacji Z. Jednak z drugiej strony, zasygnalizowano, że może nastąpić trend odejścia od ESG ze względu na obecną sytuację geopolityczną.
WPŁYW CZYNNIKÓW ESG NA WARTOŚĆ NIERUCHOMOŚCI
Nieruchomości to sektor o udowodnionym, znaczącym, negatywnym wpływie na środowisko naturalne. Jako taki będzie podlegał fundamentalnej transformacji przede wszystkim w kierunku zeroemisyjności. Wyzwania z tym związane w oczywisty sposób będą wpływały na wycenę wartości nieruchomości – najczęściej w postaci brown discount, czyli obniżenia wartości rynkowej nieruchomości non-sustainable w stosunku do wyceny teoretycznej. Mówiła o tym Jolanta Panas, w wystąpieniu „Wpływ czynników ESG na wartość nieruchomości”. Następnie, wraz z innymi uczestnikami panelu dyskutowała o potrzebie wypracowania jednolitego podejścia do uwzględniania kryteriów ESG w wycenie nieruchomości. Jest to szczególnie istotne z perspektywy potrzeby stworzenia standardu pracy dla rzeczoznawcy majątkowego, co na koniec pozwoli inwestorom na podejmowanie decyzji przy lepszym dostępie do informacji.
KLIMAT? MA ZNACZENIE. RYZYKO KLIMATYCZNE W DECYZJACH INWESTYCYJNYCH I FINANSOWYCH
Jednym z kluczowych czynników ryzyka ESG jest ryzyko klimatyczne. Jego relacja z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jest zwrotna. Nie dość, że wynika ono wprost z negatywnych konsekwencji prowadzenia działalności gospodarczej, to jeszcze zaostrzające się czynniki ryzyka klimatycznego tworzą zagrożenie dla funkcjonowania przedsiębiorstw (tzw. ryzyko fizyczne). Znaczenie ryzyka klimatycznego generuje także konieczność dostosowania się do wymogów prawnych ukierunkowanych na ograniczenie ryzyk klimatycznych (ryzyko na rzecz przejścia). To z kolei wymusza na przedsiębiorstwach konieczność dokonania oceny modelu biznesowego i zaplanowania strategicznej reakcji na wyzwania. Brak odpowiedniego dostosowania będzie oznaczał szereg ryzyk – od ryzyka dostępności i kosztu kapitału, poprzez ryzyko odpisów aktywów utraconych, ryzyko dla obecności w łańcuchach wartości oraz ryzyko reputacyjne. Na Invest Cuffs rozmawiano o tym podczas panelu „Klimat? Ma znaczenie. Ryzyko klimatyczne w decyzjach inwestycyjnych i finansowych”.
JAK ESG WPŁYNIE NA SAMORZĄDY I MIEJSCA, W KTÓRYCH PRACUJEMY I MIESZKAMY?
Debatę o wpływie ESG na Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) poprowadziła dr Izabela Rudzka w gronie licznych ekspertów. Rozmówcy uznali istotny wpływ ESG na zrównoważony rozwój miast. Czynniki ESG są uwzględniane zarówno w strategiach rozwoju JST i normach prawnych ich działalności, jak również w relacjach z interesariuszami, w tym władz i urzędów miast z przedsiębiorcami i mieszkańcami. Mieszkańcy są zainteresowani tematyką zrównoważonego rozwoju, a JST potrzebują prowadzić komunikację społeczną w tym zakresie w sposób realnie angażujący mieszkańców. Jest prowadzona ocena efektywności osiągania celów na styku urząd – biznes – mieszkańcy.
DIALOG O EDUKACJI
W Strefie ESG odbyła się także rozmowa o Roku Edukacji Ekonomicznej 2024 między Izabelą Kozakiewicz-Frańczak z Fundacji Invest Cuffs oraz Michałem Polakiem, wiceprezesem zarządu Fundacji Warszawskiego Instytutu Bankowości. Poprzedziła ona debatę „Oni zmienią świat? - jak Generacja Z patrzy na finanse i inwestycje?”, podczas której zwrócono uwagę na różnorodność Generacji Z oraz potrzebę edukacji i wiarygodnej komunikacji o finansach i inwestycjach z tym pokoleniem.
PODSUMOWANIE
Nie ma wątpliwości, że kryteria ESG zyskują coraz większe znaczenie na rynku finansowym. Spółki, które chcą pozyskiwać długoterminowych inwestorów, powinny postawić na zrównoważony rozwój i rzetelne raportowanie w tym zakresie. Raporty ESG stanowią dla interesariuszy firmy źródło informacji o jej kondycji, planie rozwoju i wpływie na kwestie społeczne i środowiskowe. Uwzględnianie czynników ESG docelowo zmniejsza ryzyko inwestycji. Warto dodać, że wśród spółek nadal jest niska świadomość wymagań w obszarze ryzyka związanego ze zmianą klimatu, które ma coraz większe znaczenie dla inwestorów i dotyczyć będzie zarówno raportowania zrównoważonego rozwoju, jak i sprawozdania finansowego.
ESG stało się centralnym punktem dyskusji. W kontekście rynku finansowego nabiera szczególnego znaczenia. To rynek finansowy odegra kluczową rolę i będzie współodpowiedzialny za to, czy polski biznes możliwie bezboleśnie poradzi sobie z ESG i wyzwaniami, szczególnie w zakresie raportowania. Podmioty rynku finansowego muszą działać jako katalizator zmiany w kierunku bardziej zrównoważonej przyszłości. Poprzez skuteczne integrowanie zasad ESG w swoje operacje te instytucje nie tylko spełniają oczekiwania społeczne, ale także stają się bardziej odporne na ryzyko. Kluczowe jest bowiem dążenie do równowagi między zyskami a zrównoważonym rozwojem, tworząc model biznesowy, który przynosi korzyści nie tylko dzisiaj, ale także przyszłym pokoleniom.
Na całość wyzwań stojących przed rynkiem finansowym w kontekście imperatywu ESG należy spojrzeć holistycznie. O wyzwaniach w obszarze zrównoważonego rozwoju jest mowa od wielu lat, ale dziś prowadzimy dyskurs mainstreamowy. Przechodząc od dobrowolnej transformacji do obowiązkowych dyrektyw i uregulowań. Jednak dyrektywy nie rozwiążą wszelkich problemów, a świat biznesu nie stanie się – jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki – zrównoważony. Autonomiczne poczucie odpowiedzialności biznesu, w tym rynku finansowego szczególnie, dla transformacji świata jest bowiem kluczowe. Bez tego elementu, absolutnie dominującego u swych podstaw, wszelkie dyrektywy i prawne uregulowania nie rozwiążą problemu. Mogą one być elementem mistyfikacji, iluzji czy listkiem figowym dla pozorowanych zmian. Przede wszystkim potrzebna jest świadomość roli biznesu, szczególnie roli branży finansowej, w całym ekosystemie. Trudno bowiem znaleźć inną branżę, która ma tak duży wpływ na świat.
PIOTR GLEN, kierownik Zespołu Zrównoważonego Rozwoju i ESG, Biuro Rektora SGH
DR ANNA GRYGIEL-TOMASZEWSKA, adiunkt w Zakładzie Zarządzania Finansami Przedsiębiorstwa, Instytut Finansów Korporacji i Inwestycji, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH
DR HAB. BARBARA OCICKA, prof. SGH, Zakład Zarządzania Ryzykiem, Instytut Finansów Korporacji i Inwestycji, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH
