Naukowcy SGH z grantami Narodowego Centrum Nauki

• kierownik projektu: dr hab. Anna Visvizi, prof. SGH, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne – „Smart cities: modelowanie, indeksacja i analiza konkurencyjności inteligentnego miasta” – 314 516 zł;
   
• kierownik projektu: prof. dr hab. Piotr Błędowski, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne – „Gospodarstwa domowe w czasach koronawirusa. Praca zawodowa, edukacja i wsparcie w warunkach niepewności” – 526 400;
   
• konsorcjum: Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH (lider), Kolegium Ekonomii, Finansów i Prawa Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie – „Dynamika gazu ziemnego w kontekście transformacji sektora energetycznego” – 328 760 zł; kierownik projektu: dr hab. Michał Rubaszek, prof. SGH;
   
• konsorcjum: Kolegium Gospodarki Światowej SGH (lider), Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego – „Behawioralne błędy w zarządzaniu ryzykiem korporacyjnym oraz decyzjach inwestycyjnych w dobie pandemii COVID-19 i ich wpływ na wybrane wskaźniki makroekonomiczne w Polsce” – 795 464 zł; kierownik projektu: prof. dr hab. Adam Szyszka.
   

Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia i problematykę, którą będą zajmowali się badacze w ramach realizowanych grantów.

Projekt „Smart cities: modelowanie, indeksacja i analiza konkurencyjności inteligentnego miasta”

Literatura dotycząca inteligentnych miast (smart cities, IM) jest ogromna i ma zarówno charakter inter-, jak i multidyscyplinarny. IM analizowane jest z trzech perspektyw, tj. jako abstrakt (inicjuje to dyskusje, np. na temat możliwości zarzadzania miastem i swobód obywatelskich w inteligentnym mieście); jako obiekt (co toruje drogę do badań ukierunkowanych na zastosowanie wyrafinowanych technologii komunikacyjnych i informacyjnych (ICT) w przestrzeni miejskiej; i wreszcie, jako cel strategii i kierunek realizowanej polityki. Dotychczas, tematyka związana z IM została omówiona w literaturze z perspektywy inżynierii, informatyki, urbanistyki, geografii i nauk społecznych. Bardzo potrzebne wykorzystanie ekonomii w badaniach nad IM wykrystalizowało się stosunkowo niedawno i stąd istnieje dużo miejsca dla badań i odkryć naukowych. Niniejszy projekt podąża tym tropem. W podobny sposób, niedawne prośby kwantyfikacji i pomiaru „inteligencji” IM stanowią̨ okazję udzielenia odpowiedzi tym, którzy, błędnie, postrzegają IM jedynie jako nową nazwę dla wdrażania neoliberalnej agendy w przestrzeni miejskiej. Niniejszy projekt odnosi się również do tych powiązanych ze sobę wątków dyskusji o IM.

Niniejszy projekt wynika z konstatacji, że nowoczesne technologie stanowią cześć naszego życia. Stąd obecne niemalże wszędzie rozwiązania opierające się na wykorzystaniu ICT stopniowo przenikają przestrzeń życia publicznego, w tym nasze miasta. W rezultacie jesteśmy świadkami transformacji miast w IM. Ponieważ miasta i obszary miejskie na całym świecie stoją przed wieloma wyzwaniami, ukierunkowane, dobrze przemyślane wykorzystanie technologii w przestrzeni miejskiej, może przyczynić się do ich złagodzenia. Ponieważ procesy gospodarcze i działalność gospodarcza na poziomie przedsiębiorstw stanowią najbardziej efektywne mechanizmy napędzające rozwój i wzrost gospodarczy, niniejszy projekt, łącząc ekonomię z tematyką IM, wypełnia lukę, która pojawiła się w badaniach nad IM. Innymi słowy, niniejszy projekt analizuje specyfikę związku między: z jednej strony, usługami, aplikacjami i infrastrukturą wspomaganymi przez ICT i stanowiącymi o istocie IM; a działalnością gospodarczą, innowacjami, konkurencyjnością i wzrostem gospodarczym, z drugiej strony. Projekt dostarcza odpowiedzi w następujące kwestie i problemy:

• Stosunkowo niewiele napisano na temat wyników gospodarczych IM, zwłaszcza w odniesieniu do kwestii konkurencyjności. Ten projekt rozwiązuje ten problem poprzez – konceptualizację i badanie związku między aplikacjami, usługami i infrastrukturą wykorzystującymi ICT w IM a konkurencyjnością inteligentnych miast. W ten sposób, ten projekt wprowadza do literatury koncepcję ‘smart city competitiveness’.
• Modele oceny IM są nadal na wczesnym etapie rozwoju. Niniejszy projekt włącza się w ten nurt badań poprzez konceptualizację i modelowanie konkurencyjności IM.
• Jeszcze mniej napisano o działalności biznesowej w kontekście konkurencyjności IM. Ten projekt zgłębia tę kwestię, zadając pytanie: Jaka jest rola sektora prywatnego w zwiększaniu i utrzymywaniu konkurencyjności IM?
• Badania nad złożoną kwestią czynników stymulujących konkurencyjność inteligentnych miast są na wczesnym etapie rozwoju. Ten projekt szczegółowo analizuje to zagadnienia.
• W końcu, jeśli uznać IM za cel strategii i polityki, niezbędne jest, aby wyposażyć decydentów w zbiór narzędzi i koncepcji niezbędnych do wypracowywania strategii w oparciu o wyniki badań naukowych (evidence-based policymaking). Niniejszy projekt oferuje również to.

Projekt „Gospodarstwa domowe w czasach koronawirusa. Praca zawodowa, edukacja i wsparcie w warunkach niepewności”

Celem projektu jest ocena zmian sytuacji życiowej gospodarstw domowych w warunkach zmiany i niepewności wywołanej przez pandemię, w tym w szczególności sytuacji zawodowej oraz zakresu i form wsparcia udzielanego przez instytucje publiczne, organizacje pozarządowe i grupy nieformalne osobom i rodzinom dotkniętym przez społeczne i ekonomiczne skutki pandemii COVID-19.

Na podstawie analizy pamiętników i blogów, zebranych w dwóch edycjach konkursu na pamiętniki „Życie codzienne w czasach koronawirusa”. W pierwszej edycji zebrano 448 pamiętników, natomiast druga edycja skończy się w marcu 2021 i powinna przynieść równie wysoką liczbę zgłoszeń. Pozyskany materiał pozwoli na poddanie analizie około 900 pamiętników i porównanie życia codziennego w obu falach pandemii. Uzupełnieniem bazy pamiętnikarskiej będzie analiza danych zastanych, czyli rezultatów badań innych projektów poświęconych przebiegowi pandemii w Polsce i na świecie.

Rozwinięciem i pogłębieniem danych zebranych w ramach konkursu pamiętnikarskiego będą:

1)  indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielami instytucji wsparcia, m.in. szkół, ośrodków pomocy społecznej, urzędów pracy

2)  studia przypadków z autorami pamiętników reprezentującymi wybrane do szczegółowej analizy kategorie gospodarstw domowych, obejmujące wizyty domowe, indywidualne wywiady pogłębione z pamiętnikarzami i krótkie wywiady uzupełniające z członkami gospodarstwa domowego.

Główna hipoteza badania, sformułowana w oparciu o wstępną analizę konkursowych pamiętników zakłada, że pandemia, choć wywołuje duże zaburzenia w codziennym rytmie życia, to nie wpływa na szybkie zmiany sytuacji społecznej i położenia materialnego rodziny. Tym samym zaostrza przede wszystkim już istniejące problemy i bariery w życiu codziennym oraz w największym stopniu dotyka jednostek i rodzin, borykających się z różnymi problemami od dłuższego czasu (pierwsza grupa rozmówców). Odrębną i wymagającą szybkiego rozpoznania kategorią są osoby znajdujące się w trudnej sytuacji przede wszystkim z powodu pandemii, choć wcześniej z powodzeniem samodzielnie radziły sobie w życiu (druga grupa objęta wywiadami pogłębionymi). Badanie obejmie również grupę respondentów, w opinii których sytuacja gospodarstwa domowego przynajmniej nie uległa pogorszeniu. Zebrane pamiętniki i przeprowadzone wywiady pozwolą na rozpoznanie skali i kierunków zachodzących w gospodarstwach zmian, sposobów na radzenie sobie w czasie pandemii oraz zaspokajania potrzeb, a także istniejących sieci wsparcia. Po upływie roku wywiady zostaną powtórzone w celu zweryfikowania sytuacji gospodarstw domowych i wpływu pandemii na ich sytuację. W rezultacie powstaną 24 studia przypadku, obejmujące niemal dwuletni okres. Materiał ten będzie miał unikatowy charakter i posłuży analizom naukowym dotyczącym wpływu pandemii i nieoczekiwanej zmiany na warunki bytu i sytuację społeczną gospodarstwa domowego.

Perspektywa gospodarstw domowych będzie zestawiona z perspektywą instytucji wsparcia, odpowiadających za zaspokajanie kluczowych potrzeb, a także interweniowanie w sytuacji kryzysu. Będą to przedstawiciele środowiskowych instytucji pomocy społecznej, podmiotów polityki rynku pracy oraz edukacji (dyrektorzy i nauczyciele), co zapewni analizę obszaru pomocy społecznej i pracy socjalnej, polityki rynku pracy oraz edukacji. Z przedstawicielami takich placówek zostaną przeprowadzone łącznie 24 wywiady eksperckie.

Zebranie razem danych z badań biograficznych w postaci konkursów na pamiętniki, studiów przypadku oraz wywiadów z reprezentantami instytucji wsparcia pozwoli na lepsze zrozumienie procesu radzenia sobie z konsekwencjami pandemii przez gospodarstwa domowe, mechanizmów zaspokojenia ich potrzeb oraz uzyskiwania przez nie wsparcia nieformalnego i instytucjonalnego. Na tej podstawie zaproponowane zostaną działania dla krajowych i lokalnych podmiotów polityki społecznej.

Projekt „Dynamika gazu ziemnego w kontekście transformacji sektora energetycznego”

Gaz ziemny jest trzecim najważniejszym źródłem energii zarówno w gospodarce światowej, jak i europejskiej, a jego udział w łącznej podaży energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych i nieodnawialnych wynosi około 25%. Co więcej, jego znaczenie w miksie energetycznym systematycznie rośnie od czasu rewolucji łupkowej. Najnowsze prognozy wskazują natomiast, że w najbliższych latach nastąpi dalszy wzrost znaczenia tego surowca jako źródła energii. Powodem rosnącej popularności gazu ziemnego jest to, że: (i) w mniejszym stopniu niż inne paliwa kopalne przyczynia się on do degradacji środowiska naturalnego, (ii) wysoce elastyczna podaż energii z elektrowni zasilanych gazem ziemnym stanowi doskonałe uzupełnienie wysoce niestabilnego zaopatrzenia w energię ze źródeł odnawialnych (OZE), (iii) gaz ziemny jest coraz bardziej dostępny dzięki rozwojowi infrastruktury jego skraplania (LNG) i konkurencyjnym cenom. Z powyższych powodów gaz ziemny stał się ważnym elementem polityki energetycznej, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym.

Struktura europejskiego rynku gazu ziemnego zmieniła się istotnie na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Po pierwsze, wzrost znaczenia wytwarzania energii elektrycznej z alternatywnych źródeł energii doprowadził do wzrostu zapotrzebowania na elektrownie gazowe. Po drugie, istotnie zmieniła się struktura europejskiego importu tego surowca – udział tradycyjnych dostawców (Rosji, Norwegii i Algierii) zmniejszył się na korzyść eksporterów LNG (Katar, Stany Zjednoczone). Po trzecie, obserwowany jest systematyczny rozwój europejskich huby gazowe (np. TTF w Holandii i NBP w Wielkiej Brytanii), a budowa nowych hubów jest planowana w Europie Środkowej i Wschodniej. W ostatnich dwóch dziesięcioleciach zaobserwowano również dywergencję cen gazu ziemnego i ropy naftowej, czemu towarzyszyła zmiana mechanizmów ustalania cen – przejście od umów długoterminowych w kierunku ustalania cen w hubach gazowych w czasie rzeczywistym. Naszym zdaniem wszystkie powyższe zmiany wymagają pogłębionej analizy, koncentrującej się na kształtowaniu się cen na europejskim rynku gazu ziemnego i źródłach ich fluktuacji.

W projekcie planujemy zająć się powyższymi zagadnieniami. Naszym podstawowym celem jest zrozumienie, jakie czynniki kształtują ceny cen gazu ziemnego, zarówno w skali globalnej jak i na rynkach lokalnych, przy jednoczesnym uwzględnieniu wzajemnego oddziaływania pomiędzy tymi rynkami. W szczególności nasze badania planujemy rozpocząć od dokładnej analizy dynamiki amerykańskiego rynku gazu ziemnego oraz wybranych rynków europejskich, w tym również rynku polskiego. W tym celu zamierzamy wykorzystać dynamiczne modele ekonometryczne. Zastosowane przez nas podejście badawcze pozwoli na: (i) precyzyjne określenie wpływu czynników popytowych i podażowych na amerykańskim rynku gazu ziemnego oraz przedstawienie wiarygodnych szacunków elastyczności cenowych, (ii) ustalenie stopnia uzależnienia sytuacji na europejskim rynku gazu od kształtowania się cen na rynku gazu w Stanach Zjednoczonych, (iii) uwypuklenie zależności między europejskimi rynkami gazu ziemnego w kontekście zmian strukturalnych opisanych w poprzednim akapicie oraz (iv) zobrazowanie zależności między rozwojem infrastruktury gazowej w Europie a cenami gazu w krajach europejskich. Wyniki badań powinny sprzyjać pełniejszemu zrozumieniu kształtowaniu się cen na globalnym i lokalnym rynku gazu ziemnego. Przeprowadzone analizy umożliwia nam również przedstawienie wniosków dla europejskiego i polskiego sektora energetycznego w zakresie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego, ekonomicznych kosztów importu oraz roli gazu ziemnego w transformacji sektora energetycznego.

Projekt „Behawioralne błędy w zarządzaniu ryzykiem korporacyjnym oraz decyzjach inwestycyjnych w dobie pandemii COVID-19 i ich wpływ na wybrane wskaźniki makroekonomiczne w Polsce

Pandemia COVID-19 wywołała wielkie turbulencje na światowych rynkach finansowych. W sposób szczególnie destrukcyjny wpłynęła na sytuację w przedsiębiorstwach, powodując nieracjonalne postawy wobec ryzyka korporacyjnego, jak również polityki inwestycyjnej wśród zarządzających korporacjami. Dlatego pierwszym celem naszego projektu badawczego będzie zbadanie, czy menedżerowie zarządzający przedsiębiorstwami notowanymi na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie są podatni na wybrane błędy behawioralne, opisane przez psychologów, związane z irracjonalnymi preferencjami wobec ryzyka. Dodatkowo chcemy zbadać, czy podatność na te błędy może wpłynąć na wybrane praktyki menedżerskie w obszarze zarządzania ryzykiem i polityki inwestycyjnej. Drugim celem naszego projektu jest zbudowanie tzw. modelu wieloagentowego (ang. agent-based model, ABM), który jest nową formą symulacji w naukach społecznych. Model ten sprawdzi, czy jest związek z poziomu mikro, tj. między wspomnianymi nieracjonalnymi praktykami menedżerskimi wynikającymi z podatności na błędy behawioralne a poziomem makro, tj. niektórymi wskaźnikami makroekonomicznymi w Polsce, takimi jak zagregowane inwestycje, zatrudnienie i wzrost. Na koniec warto wskazać na korzyści teoretyczne i praktyczne wynikające z realizacji niniejszego projektu badawczego. Po pierwsze, istnieje wciąż bardzo niewiele badań na temat psychologicznych uwarunkowań podejmowania decyzji przez menedżerów korporacyjnych. Po drugie, jeszcze mniej badań wykorzystuje wyżej wspomniane, innowacyjne podejście symulacyjne, jakim jest modelowanie wieloagentowe. Nasz projekt będzie realizowany w ramach porozumienia o współpracy pomiędzy Kolegium Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i Wydziałem Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Ponadto będziemy współpracować z University School of Advanced Studies (IUSS) w Padwie we Włoszech. Wreszcie planujemy zaangażowanie doktorantów, co może przyczynić się do edukacji młodej kadry akademickiej. Wszystkie te czynniki świadczą nie tylko o wysokim poziomie naukowym, ale także społecznych korzyściach wynikających z realizacji naszego projektu badawczego.