Dusza Europy – refleksje z OEES 2024 reprezentacji SKN Unii Europejskiej

 „Dusza Europy” – hasło przewodnie tegorocznej edycji skłaniało do refleksji nad tożsamością, wartościami i przyszłością Unii Europejskiej. SKN Unii Europejskiej, jako współgospodarz Strefy SGH, miało możliwość prowadzić rozmowy z ekspertami na temat integracji europejskiej, zrównoważonego rozwoju, roli miast i edukacji medialnej w czasach dezinformacji. Podczas kongresu nie tylko diagnozowano aktualne problemy, ale przede wszystkim zachęcano do działania na rzecz wspólnej przyszłości Europy zważywszy, że 1 stycznia 2025 r. Polska objęła półroczne przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej.
 

WYZWANIA I PRZYSZŁOŚĆ 

Motyw przewodni tegorocznego OEES skłonił uczestników do refleksji nad kluczowymi pytaniami dotyczącymi tożsamości i przyszłości Europy w XXI wieku. Wybór tej tematyki był szczególnie istotny, ponieważ dotyka podstawowych wartości, które leżą u podstaw europejskiej jedności, takich jak wolność, równość, demokracja i praworządność, a także wspólna pamięć historyczna i kultura. Podczas inauguracji kongresu marszałek Senatu RP Małgorzata Kidawa-Błońska podkreśliła wagę pytania o jedność Europy, zwracając uwagę na tradycje, które spajają nasz kontynent. Jej słowa stały się punktem wyjścia do szerokiej dyskusji na temat współczesnych wyzwań, takich jak rosnące tendencje nacjonalistyczne, fragmentaryzacja mechanizmów decyzyjnych Unii Europejskiej czy wpływ globalnych rywalizacji gospodarczych i politycznych.

Dyskusje w pierwszym dniu kongresu toczyły się wokół publikacji Dusza Europy. Co dzieli i jednoczy nas Europejczyków? pod redakcją pomysłodawcy OEES prof. Jerzego Hausnera i redaktora naczelnego „Kultury Liberalnej” dr. Jarosława Kuisza. Zebrane w niej eseje i wywiady uwypukliły kwestie tożsamości europejskiej, znaczenie demokratycznych wartości oraz najważniejsze wyzwania stojące przed UE. Autorzy wskazali na konieczność myślenia o integracji europejskiej w sposób otwarty, konfrontując tendencje izolacyjne i populistyczne. Dyskusje te nie tylko podkreśliły wagę wspólnoty i solidarności, lecz także pokazały, że Europa stoi przed momentem, w którym jej „dusza” – zbiór wspólnych wartości i przekonań – musi zostać przemyślana na nowo, by sprostać wyzwaniom XXI wieku. Kongres stworzył przestrzeń do pogłębionej refleksji i dialogu, które mają szansę przyczynić się do przyszłościowej wizji Europy, opartej na jedności i różnorodności.
 

GŁÓWNE PROBLEMY 

Unia Europejska mierzy się dziś z koniecznością zjednoczenia w obliczu coraz bardziej złożonych procesów decyzyjnych. Różnice interesów między państwami członkowskimi utrudniają podejmowanie wspólnych decyzji w kluczowych obszarach, takich jak polityka energetyczna, migracyjna czy budżetowa. Jak zauważył prof. Hausner, Europa musi przemyśleć zasady swojej integracji, unikając „budowania murów” i opierając się na solidarności. Tylko dzięki głębszemu zrozumieniu wspólnych celów i wartości możliwe będzie stworzenie spójniejszych mechanizmów współpracy, które odpowiedzą na współczesne wyzwania.

W dynamicznie zmieniającym się środowisku międzynarodowym Europa staje także przed istotnymi wyzwaniami geopolitycznymi. Rosja, prowadząc destabilizujące działania polityczne i militarne na wschodnich granicach Unii Europejskiej, pozostaje poważnym zagrożeniem dla stabilności i bezpieczeństwa regionu. Wojna w Ukrainie oraz związane z nią napięcia wymuszają na państwach członkowskich UE solidarność i wypracowanie wspólnej strategii obrony własnych interesów oraz wartości demokratycznych. Jednak Rosja to nie jedyne wyzwanie stojące przed Unią. Intensyfikacja chińskich wpływów gospodarczych zarówno w obszarze handlu, jak i technologii, budzi obawy o autonomię Europy. Równocześnie rywalizacja technologiczna z USA sprawia, że UE stoi w obliczu konieczności zwiększenia inwestycji w innowacje, by uniknąć pozostawania w cieniu amerykańskich gigantów.

Współczesna Europa zmaga się z kryzysem wartości demokratycznych, który staje się polem do działania dla ruchów populistycznych. Dr Olga Wysocka, dyrektorka Instytutu im. Adama Mickiewicza, zwróciła uwagę na niebezpieczne wypaczanie tradycyjnych wartości, takich jak wolność czy równość, które dawniej były fundamentem jedności Starego Kontynentu. Dziś te same wartości bywają wykorzystywane w sposób prowadzący do jeszcze głębszych podziałów w społeczeństwach europejskich. W obliczu tych wyzwań niezbędna staje się „integracja wspólnoty”, nie tylko na poziomie gospodarczym, lecz także społecznym i kulturowym. Każdy z tych problemów wymaga tak refleksji, jak zdecydowanych działań. Tylko dzięki wspólnym wysiłkom Europa może zachować spójność i skutecznie odpowiadać na globalne wyzwania XXI wieku.
 

ZIELONA TRANSFORMACJA KLUCZEM DO PRZYSZŁOŚCI 

W trakcie Kongresu OEES w bloku tematycznym „Jak dokończyć zieloną transformację: idee a interesy” omówiono wyzwania stojące przed Europą w procesie przechodzenia na zrównoważoną gospodarkę. Minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz zwróciła uwagę na rolę UE jako „imperium standardów,” które od lat kształtuje normy nie tylko na poziomie regionalnym, lecz także globalnym. Jej zdaniem utrzymanie wysokich standardów w polityce środowiskowej to klucz do dalszego rozwoju i wzmocnienia wspólnoty europejskiej.

W panelu „Nowe technologie dla zielonej transformacji” Joanna Erdman, wiceprezeska zarządu ING Banku Śląskiego, zwróciła uwagę na szczególną rolę bankowości w tym procesie. Podkreśliła, że sektor finansowy stymuluje przepływ kapitału, wspierając zieloną transformację, ale realizowane projekty muszą być skalowalne i bezpieczne pod względem ryzyka. Zaznaczyła, że banki nie mogą podejmować się finansowania działań obciążonych zbyt dużą niepewnością, dlatego kluczowe jest minimalizowanie ryzyk na etapie wdrożenia nowych rozwiązań. Dyskusje te uwidoczniły, że zielona transformacja nie jest jedynie wyzwaniem technologicznym, lecz wymaga współpracy między sektorem publicznym, prywatnym i społeczeństwem obywatelskim, aby tworzyć rozwiązania zgodne z wysokimi standardami środowiskowymi i jednocześnie możliwe do zrealizowania w praktyce.
 

EUROPA ŚRODKOWA MOTOREM ZMIAN

Podczas ostatniej sesji pierwszego dnia OEES 2024 uczestnicy mieli okazję zastanowić się nad kluczowym pytaniem: Czy przyszłość naszego kontynentu zależy od Europy Środkowej? Wnioski z tej dyskusji ukazały znaczenie regionu jako istotnego czynnika wpływającego na przyszłość całej UE. Była ambasador Słowacji w Polsce Magdalena Vaszarjova (Vášáryová) zwróciła uwagę na znaczenie budowania wspólnych narracji historycznych. Zaznaczyła, że w XX wieku państwa, takie jak Słowacja, Czechy, Węgry i Polska, nie miały możliwości swobodnej rozmowy o wspólnych problemach. Ten brak dialogu historycznego stanowi wyzwanie, ale jednocześnie daje szansę na stworzenie nowej platformy współpracy i zrozumienia, które mogą przekształcić Europę Środkową w fundament dalszej integracji europejskiej.

Piotr Buras, analityk z Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych, podkreślił natomiast, że Europa Środkowa stoi przed wyborem swojej drogi politycznej i kulturowej. Wspomniał o alternatywie pomiędzy różnymi modelami przywództwa w Europie, reprezentowanymi przez Donalda Tuska i Viktora Orbana, sugerując, że właśnie z tej części kontynentu może wyłonić się odpowiedź na pytania o przyszłość całej Unii Europejskiej. Prelegenci zgodzili się, że Europa Środkowa, dzięki swojej specyficznej historii, doświadczeniom i wyzwaniom, ma unikalną perspektywę, która może wzbogacić europejski dialog. To tutaj, w sercu Europy, leży potencjał do kształtowania wspólnej wizji, opartej na odpowiedzialności za jedność i przyszłość całej Unii. Kluczowym zadaniem dla regionu jest nie tylko przezwyciężenie historycznych podziałów, lecz także aktywne budowanie nowoczesnej, zintegrowanej Europy, która odpowie na wyzwania XXI wieku.
 

PODSUMOWANIE 

Open Eyes Economy Summit 2024 był wyjątkową okazją do pogłębionej refleksji nad wyzwaniami, które definiują współczesną Europę. Hasło „Dusza Europy” nie ograniczało się jedynie do dyskusji o tożsamości kulturowej czy historycznej, ale otworzyło debatę na temat wartości wspólnotowych i przyszłości Unii Europejskiej w obliczu globalnych wyzwań. W trakcie kongresu podkreślono, że Europa znajduje się w kluczowym momencie swojej historii, kiedy decyduje się, czy wspólnotowość i wartości demokratyczne będą w stanie przetrwać rosnące podziały polityczne, fragmentaryzację decyzyjną i zagrożenia zewnętrzne. Podczas dyskusji zwrócono uwagę na potrzebę budowania integracji opartej na solidarności i współpracy, a nie tylko na gospodarce. Poruszane tematy, takie jak zielona transformacja czy rozwój społeczeństwa obywatelskiego, wskazały, że europejskie wartości – solidarność, wolność i demokracja – wymagają aktywnego pielęgnowania i konsekwentnego wdrażania w życie. „Dusza Europy” to nie tylko hasło, lecz także zobowiązanie do wspólnej pracy na rzecz bardziej zjednoczonego, sprawiedliwego i zrównoważonego kontynentu.  

JAKUB MIRKOWSKI, przewodniczący SKN Unii Europejskiej, 
MONIKA WRONA, wiceprzewodnicząca SKN UE, 
FILIP SROCZYŃSKI, członek SKN UE, 
FELICJA MAREK, członkini SKN UE

FOT. ANNA SYDORCZAK, SGH