W dniach 21–22 lutego 2025 r. w kanadyjskim Londynie odbyła się międzynarodowa konferencja „Zakat. Implementation and Impact in the Contemporary World” (Jałmużna. Wdrożenie i wpływ we współczesnym świecie), która została zorganizowana przez Uniwersytet Hurona (Ontario, Kanada) oraz organizację CICW przy Uniwersytecie Shenandoah (Virginia, USA).
Centrum Islamu we Współczesnym Świecie (CICW) na Uniwersytecie Shenandoah jest ośrodkiem akademickim, który zajmuje się badaniami, edukacją i zwiększaniem świadomości w zakresie zagadnień związanych z islamem i muzułmanami współczesnego świata. Założony w 1863 r. Uniwersytet Huron jest jedną z najstarszych uczelni w Kanadzie, ukierunkowaną na nauki humanistyczne, w tym teologię. To właśnie dziekan wydziału teologicznego Uniwersytetu Hurona dr Daniel Smith oficjalnie otworzył konferencję.
Organizatorką konferencji z ramienia tejże uczelni była dr Ingrid Mattson, kanadyjska uczona i aktywistka, specjalizująca się w studiach nad islamem. Znana z pracy na rzecz dialogu międzyreligijnego oraz z założenia pierwszego akredytowanego programu dla muzułmańskich kapelanów w Stanach Zjednoczonych. Została opisana przez „New York Times” w 2010 r. jako „prawdopodobnie najbardziej zauważalna postać wśród amerykańskich muzułmanek”.
Konferencję współorganizował także dr Ermin Sinanović, dyrektor CIWC oraz dr Younus Y. Mirza, dyrektor i założyciel Instytutu Barzinji ds. Globalnego Wirtualnego Nauczania na Uniwersytecie Shenandoah.
Tematem konferencji było wdrażanie i analiza wpływu zakatu na współczesny świat. Zakat jest jednym z pięciu filarów islamu – obowiązku religijnego. Ta jałmużna jest dla muzułmanów okazją do duchowego oczyszczenia i jednocześnie sposobem na łagodzenie ubóstwa i siłą napędową dla jednoczenia ich wspólnot na całym świecie. Celem konferencji było pogłębienie wiedzy na temat praktycznego wdrażania i wpływu zakatu na jednostki i społeczności oraz zaproponowanie obszarów wymagających poprawy. Było to możliwe dzięki zgromadzeniu naukowców z różnych dziedzin, filantropów, doradców finansowych, pracowników socjalnych i administratorów organizacji zbierających i dystrybuujących zakat z różnych krajów.
Mgr Marianna Cicirko i dr hab. Katarzyna Górak-Sosnowska, prof. SGH, miały przyjemność prezentować referat „Positioning Zakat in the Polish Religious and Tax Landscape” na sesji konferencyjnej poświęconej dystrybucji zakatu w pełnym wyzwań kontekście mniejszości muzułmańskich. Referentki przedstawiły analizę praktyk związanych z zakatem w kontekście polskiego systemu podatkowego i religijnego. Uczestnikom konferencji temat ten wydał się szczególnie ciekawy, ponieważ Polska jest krajem z występującą – jak to określiła prof. Górak-Sosnowska – tzw. platoniczną islamofobią.
Rodzima mniejszość muzułmańska, Tatarzy od wieków praktykują zakat, choć jego forma ewoluowała od jałmużny do bardziej zorganizowanej praktyki, jak zakat al-fiṭr, czyli jałmużny płaconej podczas Ramadanu. Referentki podkreślały różnorodność praktyk wśród polskich muzułmanów, w tym darowizny na rzecz organizacji muzułmańskich, wolontariat oraz wsparcie dla różnych inicjatyw charytatywnych. Zwróciły one uwagę na brak formalnych regulacji dotyczących zakatu w polskim prawie podatkowym i przedstawiły trzy potencjalne drogi wprowadzenia go do polskiego systemu podatkowego. Każda z propozycji wiązała się z określonymi wyzwaniami prawnymi i wymagałaby dostosowania istniejących przepisów, tak aby zakat mógł być realizowany zgodnie z religijnym przykazem. Wprowadzenie zakatu jako formalnego elementu systemu podatkowego mogłoby promować inkluzywność i szacunek dla praw mniejszości religijnych. Główną przeszkodą jednak w realizacji tego celu są kwestie polityczne, a nie prawne. Mimo to istniejące instytucje w polskim systemie podatkowym mają potencjał do wprowadzenia takich zmian pod warunkiem, że będą one realizowane stopniowo i z uwzględnieniem współczesnych wymagań.
Tematyka sesji konferencyjnych była niezwykle szeroka i skupiała się zarówno na teorii teologicznej w zakresie znaczenia samego zakatu dla życia muzułmanów, jak i na praktyce zakatu wśród muzułmanów z wielu zakątków świata. Tematyka referatów obejmowała wyniki badań dotyczących zarządzania zakatem przez fundacje w Pakistanie czy fundacje dla zdrowia psychicznego w Toronto w Kanadzie, przez wyzwania dystrybucji zakatu na Sri Lanka, w Indiach czy wschodniej Afryce, a nawet wykorzystanie zakatu do pomocy wzajemnej i wolnościowej w Nigerii i Stanach Zjednoczonych. Na szczególną uwagę zasłużyła inicjatywa muzułmanów amerykańskich Believers Bail Out (BBO). Celem tego społecznościowego projektu jest przekazywanie zebranych środków na kaucje dla muzułmanów przebywających w areszcie tymczasowym oraz w ośrodkach detencji imigracyjnej w USA. Konferencja udowodniła również, że zakat ma wiele wspólnego z ekonomią, a jego dystrybucja może pozytywnie wpływać na poziom konsumpcji w gospodarce i stan finansów gospodarstw domowych.
Konferencja pozwoliła na nawiązanie kontaktów z pracownikami naukowymi z zagranicznych uczelni, a także pracownikami licznych organizacji muzułmańskich. Była to niezwykle ciekawa wymiana doświadczeń i poglądów, które inspirują do realizacji kolejnych badań poruszających tematy ekonomii i islamu.
Wyjazd na konferencję był możliwy dzięki projektowi „Rozwój potencjału badawczego SGH dla witalnego i odpornego wzrostu oraz odpornych społeczeństw", który zwiększa rolę społeczności akademickiej SGH w międzynarodowym środowisku naukowym oraz zwiększa ich wpływu na funkcjonowanie międzynarodowego otoczenia społeczno-gospodarczego. Finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Regionalna Inicjatywa Doskonałości”.
Linki:
Zakat: Implementation & Impact in a Contemporary World, An International Conference – Huron University
Center for Islam in the Contemporary World (CICW) – Shenandoah University – Academics
Home – Huron University
Marianna Cicirko, Katedra Ubezpieczenia Społecznego, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH
