W dniach 21–22 lutego 2025 r. w kanadyjskim Londynie odbyła się międzynarodowa konferencja „Zakat. Implementation and Impact in the Contemporary World” (Jałmużna. Wdrożenie i wpływ we współczesnym świecie), która została zorganizowana przez Uniwersytet Hurona (Ontario, Kanada) oraz organizację CICW przy Uniwersytecie Shenandoah (Virginia, USA). Przedstawicielki SGH przedstawiły na konferencji analizę praktyk związanych z zakatem w kontekście polskiego systemu podatkowego i religijnego.
Centrum Islamu we Współczesnym Świecie (CICW) na Uniwersytecie Shenandoah jest ośrodkiem akademickim, który zajmuje się badaniami, edukacją i zwiększaniem świadomości w zakresie zagadnień związanych z islamem i muzułmanami współczesnego świata. Założony w 1863 r. Uniwersytet Huron jest jedną z najstarszych uczelni w Kanadzie, ukierunkowaną na nauki humanistyczne, w tym teologię. To właśnie dziekan wydziału teologicznego Uniwersytetu Hurona dr Daniel Smith oficjalnie otworzył konferencję.
Organizatorką konferencji z ramienia tejże uczelni była dr Ingrid Mattson, kanadyjska uczona i aktywistka, specjalizująca się w studiach nad islamem. Znana z pracy na rzecz dialogu międzyreligijnego oraz z założenia pierwszego akredytowanego programu dla muzułmańskich kapelanów w Stanach Zjednoczonych. Została opisana przez „New York Times” w 2010 r. jako „prawdopodobnie najbardziej zauważalna postać wśród amerykańskich muzułmanek”.
Konferencję współorganizował także dr Ermin Sinanović, dyrektor CIWC oraz dr Younus Y. Mirza, dyrektor i założyciel Instytutu Barzinji ds. Globalnego Wirtualnego Nauczania na Uniwersytecie Shenandoah.
Tematem konferencji było wdrażanie i analiza wpływu zakatu na współczesny świat. Zakat jest jednym z pięciu filarów islamu – obowiązku religijnego. Ta jałmużna jest dla muzułmanów okazją do duchowego oczyszczenia i jednocześnie sposobem na łagodzenie ubóstwa i siłą napędową dla jednoczenia ich wspólnot na całym świecie. Celem konferencji było pogłębienie wiedzy na temat praktycznego wdrażania i wpływu zakatu na jednostki i społeczności oraz zaproponowanie obszarów wymagających poprawy. Było to możliwe dzięki zgromadzeniu naukowców z różnych dziedzin, filantropów, doradców finansowych, pracowników socjalnych i administratorów organizacji zbierających i dystrybuujących zakat z różnych krajów.
Mgr Marianna Cicirko i dr hab. Katarzyna Górak-Sosnowska, prof. SGH, miały przyjemność prezentować referat „Positioning Zakat in the Polish Religious and Tax Landscape” na sesji konferencyjnej poświęconej dystrybucji zakatu w pełnym wyzwań kontekście mniejszości muzułmańskich. Referentki przedstawiły analizę praktyk związanych z zakatem w kontekście polskiego systemu podatkowego i religijnego. Uczestnikom konferencji temat ten wydał się szczególnie ciekawy, ponieważ Polska jest krajem z występującą – jak to określiła prof. Górak-Sosnowska – tzw. platoniczną islamofobią.
Rodzima mniejszość muzułmańska, Tatarzy od wieków praktykują zakat, choć jego forma ewoluowała od jałmużny do bardziej zorganizowanej praktyki, jak zakat al-fiṭr, czyli jałmużny płaconej podczas Ramadanu. Referentki podkreślały różnorodność praktyk wśród polskich muzułmanów, w tym darowizny na rzecz organizacji muzułmańskich, wolontariat oraz wsparcie dla różnych inicjatyw charytatywnych. Zwróciły one uwagę na brak formalnych regulacji dotyczących zakatu w polskim prawie podatkowym i przedstawiły trzy potencjalne drogi wprowadzenia go do polskiego systemu podatkowego. Każda z propozycji wiązała się z określonymi wyzwaniami prawnymi i wymagałaby dostosowania istniejących przepisów, tak aby zakat mógł być realizowany zgodnie z religijnym przykazem. Wprowadzenie zakatu jako formalnego elementu systemu podatkowego mogłoby promować inkluzywność i szacunek dla praw mniejszości religijnych. Główną przeszkodą jednak w realizacji tego celu są kwestie polityczne, a nie prawne. Mimo to istniejące instytucje w polskim systemie podatkowym mają potencjał do wprowadzenia takich zmian pod warunkiem, że będą one realizowane stopniowo i z uwzględnieniem współczesnych wymagań.
Tematyka sesji konferencyjnych była niezwykle szeroka i skupiała się zarówno na teorii teologicznej w zakresie znaczenia samego zakatu dla życia muzułmanów, jak i na praktyce zakatu wśród muzułmanów z wielu zakątków świata. Tematyka referatów obejmowała wyniki badań dotyczących zarządzania zakatem przez fundacje w Pakistanie czy fundacje dla zdrowia psychicznego w Toronto w Kanadzie, przez wyzwania dystrybucji zakatu na Sri Lanka, w Indiach czy wschodniej Afryce, a nawet wykorzystanie zakatu do pomocy wzajemnej i wolnościowej w Nigerii i Stanach Zjednoczonych. Na szczególną uwagę zasłużyła inicjatywa muzułmanów amerykańskich Believers Bail Out (BBO). Celem tego społecznościowego projektu jest przekazywanie zebranych środków na kaucje dla muzułmanów przebywających w areszcie tymczasowym oraz w ośrodkach detencji imigracyjnej w USA. Konferencja udowodniła również, że zakat ma wiele wspólnego z ekonomią, a jego dystrybucja może pozytywnie wpływać na poziom konsumpcji w gospodarce i stan finansów gospodarstw domowych.
Konferencja pozwoliła na nawiązanie kontaktów z pracownikami naukowymi z zagranicznych uczelni, a także pracownikami licznych organizacji muzułmańskich. Była to niezwykle ciekawa wymiana doświadczeń i poglądów, które inspirują do realizacji kolejnych badań poruszających tematy ekonomii i islamu.
Wyjazd na konferencję był możliwy dzięki projektowi „Rozwój potencjału badawczego SGH dla witalnego i odpornego wzrostu oraz odpornych społeczeństw", który zwiększa rolę społeczności akademickiej SGH w międzynarodowym środowisku naukowym oraz zwiększa ich wpływu na funkcjonowanie międzynarodowego otoczenia społeczno-gospodarczego. Finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Regionalna Inicjatywa Doskonałości”.
Linki:
Zakat: Implementation & Impact in a Contemporary World, An International Conference – Huron University
Center for Islam in the Contemporary World (CICW) – Shenandoah University – Academics
Home – Huron University
Marianna Cicirko, Katedra Ubezpieczenia Społecznego, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH
