Bogate zasoby portalu www.kronika.gov.pl, czyli Krajowego Repozytorium Obiektów Nauki i Kultury, przypadły do gustu miłośnikom historii, sztuki i szeroko pojętego piękna. Szczególnie wartościowe okazać się mogą również dla studentów, doktorantów i wykładowców, którzy poszukują sprawdzonych informacji do projektów lub badań naukowych.
W portalu znajduje się ponad 16 mln obiektów z zakresu m.in. malarstwa, rysunku, grafiki, fotografii, rzeźby i instalacji. Są tam też książki, rękopisy, filmy, stare mapy, pocztówki, plakaty, zapisy nutowe, audycje radiowe, numizmaty oraz zabytki związane z historią wojskowości. Spośród zasobów o charakterze naukowym wyróżnić można przede wszystkim czasopisma z różnych dziedzin i dyscyplin, skrypty, wykłady, opracowania techniczne, raporty, analizy i wiele innych informacji sektora publicznego. Wszystkie te obiekty pochodzą z rozproszonych po kraju repozytoriów poszczególnych muzeów, archiwów, bibliotek, galerii i instytucji świata nauki. Stanowią interesujący przykład otwartego, cyfrowego dziedzictwa narodowego, ponieważ zostały dokładnie opisane, zdigitalizowane, zgromadzone w jednym miejscu i udostępnione publicznie.
MULTIWYSZUKIWARKA I REPOZYTORIUM ZAPASOWE
Portal kronika.gov.pl prowadzony jest przez Ministerstwo Cyfryzacji. Powstał przy współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ówczesnym Ministerstwem Edukacji i Nauki (obecnie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Został uruchomiony w 2022 roku i od samego początku pełni właściwie dwojaką funkcję. Z jednej strony, jest to pełnotekstowa multiwyszukiwarka (ang. multisearch), bazująca na wewnętrznej ontologii, która pozwala użytkownikom na przeglądanie, katalogowanie, szukanie powiązań między różnymi obiektami oraz na swobodne korzystanie z nich, np. w ramach działalności dydaktycznej, popularyzatorskiej, etc. Z drugiej strony, jest to utrzymywane przez państwo repozytorium zapasowe (ang. Disaster Recovery Center), dzięki któremu instytucje publiczne mogą nie tylko udostępniać swoje zasoby, ale także zabezpieczać je przed ich ewentualnym uszkodzeniem lub utratą. W praktyce oznacza to, że ogromna część zdigitalizowanych obiektów posiada swoją zabezpieczoną kopię zapasową. Obecnie portal kronika.gov.pl zajmuje przestrzeń ponad 3,6 petabajta danych (ang. petabyte), uszeregowanych w kilkadziesiąt kategorii rekordów, możliwych do wyszukania z pozycji smartfona, tabletu i komputera.
DZIEDZICTWO POLSKIE I ŚWIATOWE
Za pomocą wspomnianej wyszukiwarki w portalu odnaleźć można prawdziwe perełki kultury polskiej i światowej. Na szczególną uwagę zasługuje tu zbiór obiektów o tematyce kopernikańskiej, w tym postaci samego Mikołaja Kopernika i jego miasta – średniowiecznego Torunia. To właśnie w Toruniu znajduje się niezwykle cenny, XVI-wieczny egzemplarz pierwszego wydania De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich, 1543, Norymberga, wł. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, zob. https://kronika.gov.pl/obiekt/16582640), pochodzący z Biblioteki Zamkowej księcia Albrechta Hohenzollerna w Królewcu. Oprócz kopernikaliów pasjonaci słowa pisanego odnajdą też kolekcje starodruków o tematyce słowiańskiej lub chrześcijańskiej (np. druki supraskie, XVIII w.), obfite zasoby prozy i poezji różnej proweniencji (np. zbiór wierszy biskupa Ignacego Krasickiego), a nawet – pierwsze na świecie publikacje w języku esperanto (np. Esperanto universala Vortaro de la lingvo internacia, 1904, wł. Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku, zob. https://kronika.gov.pl/obiekt/16615983).
W miejscu tym należy nadmienić, że w portalu kronika.gov.pl znajdują się cyfrowe reprezentacje znanych XIX-wiecznych płócien (np. „Stańczyk”, Jan Matejko, 1862, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie, zob.: https://kronika.gov.pl/obiekt/16394864), XX-wiecznych rysunków, grafik, rzeźb („Portret Fryderyka Chopina – projekt pomnika”, Władysław Marcinkowski, 1890, zob. https://kronika.gov.pl/obiekt/509018), złotych medalionów oraz współczesnych fotografii. Sztukę polską uzupełniają dodatkowo arcydzieła sztuki obcej, pochodzące z najważniejszych w Polsce kolekcji muzealnych (np. „Dama z gronostajem”, Leonardo da Vinci, ok. 1490, wł. Muzeum Narodowe w Krakowie, zob. https://kronika.gov.pl/obiekt/504282).
W portalu oglądać można również mniej popularne zabytki prezentujące dziedzictwo lokalne, ze szczególnym uwzględnieniem historii, tożsamości, odrębności kulturowej i językowej danego regionu. Cyfrowy zasób otwierają pamiątki po profesorze Piotrze Bańkowskim – jednym z założycieli Łomżyńskiego Towarzystwa im. Wagów w Łomży (woj. podlaskie), wśród których są głównie archiwalne fotografie, starodruki i książki. Są tu także materiały audiowizualne z łomżyńskiego Archiwum Historii Mówionej, w których najstarsi mieszkańcy tych ziem opowiadają o swojej przeszłości, o okropnościach II wojny światowej czy trudnych losach powojennej Polski.
JEDNOLITY STANDARD ZARZĄDZANIA METADANYMI
Tym, co łączy wszystkie obiekty zgromadzone w portalu kronika.gov.pl, jest jednolity standard zarządzania metadanymi1. Oznacza to, że portal integruje w jednym miejscu heterogeniczne informacje i różne źródła danych, wytwarzane przez polskie instytucje z obszaru kultury i nauki. Swobodę korzystania z portalu wspierają: ujednolicony opis metadanych obiektów kulturowych i naukowych (tj. tytuł, autor, rok powstania, etc.), ich ujednolicone wyszukiwanie i pobieranie, integracja danych oraz ich eksploracja z wykorzystaniem technologii sieci semantycznych.
Powyższe funkcjonalności są bardzo ważne, ponieważ w dzisiejszych czasach badanie i zachowanie dziedzictwa kulturowego wymaga umiejętnego gromadzenia, przechowywania, ale też przetwarzania różnorodnych informacji związanych z odmiennymi dyscyplinami i dziedzinami nauki. Metadane – stanowiące ustrukturyzowane informacje opisujące, tłumaczące, lokalizujące i ułatwiające w każdy możliwy sposób odnalezienie, wykorzystanie lub zarządzanie zasobem informacji – są pewnego rodzaju podstawą do wszelkiej pracy nad cyfrowym obiektem. Umożliwiają one równocześnie uporządkowanie danych (np. dokumentów, plików graficznych, zbiorów danych), pojęć (np. schematów klasyfikacyjnych) i elementów świata rzeczywistego (np. ludzi, organizacji, miejsc, obrazów).
POTENCJAŁ OTWARTYCH DANYCH DLA ROZWOJU BIZNESU
Przechowywanie w formie cyfrowej milionów obiektów ma istotne znaczenie zarówno dla rozwoju nowoczesnego państwa, jak i zachowywania pamięci o dziedzictwie narodowym. Każdy użytkownik może wykorzystać znalezione w portalu dane do celu zarówno niekomercyjnego, jak i komercyjnego, co znajduje ostateczne potwierdzenie w opisie poszukiwanego obiektu. Poza nauką szczególnie przydatne okazać się może to także dla właścicieli firm lub niewielkich startupów, pragnących wprowadzić na rynek nowy produkt lub ulepszyć bieżącą usługę. Mając możliwość korzystania z tak wielkiej bazy danych, przedstawiciele biznesu mogą tworzyć rozwiązania (np. gry komputerowe, grafiki artystyczne, kolaże), z wykorzystaniem motywów zaczerpniętych ze sztuk wizualnych.
Portal kronika.gov.pl wciąż się rozwija. Ministerstwo Cyfryzacji pracuje nad poprawą jego funkcjonalności. Portal ma być miejscem cyfrowych spotkań miłośników kultury i sztuki, a także ważnym punktem odniesienia dla świata nauki, dzięki dostępnym tam materiałom archiwalnym, muzealnym czy bibliotecznym. Realizacja tego przedsięwzięcia wpisuje się w szerszy horyzont działań polskiej administracji publicznej, mającej na celu zapewnienie przyjaznych e-usług obywatelom oraz usprawnienie ich codziennego funkcjonowania w przestrzeni cyfrowej. W poszukiwaniu ciekawostek o zasobach cyfrowych warto również odwiedzić profil Otwarte dane na Facebooku.
Piotr Wąsowski, doktorant w Szkole Doktorskiej SGH na kierunku nauki o zarządzaniu i jakości
1 https://www.gov.pl/attachment/a3e0ba37-a833-4ed9-b1ce-56481b25d13f
