Seminarium online: Polska i świat po pandemii: kryzys edukacyjny – oświata i szkolnictwo wyższe
Na czym polega koncepcja uniwersytetu przyszłości? Czy kryzys wynikający z pandemii może przynieść korzystne zmiany? Jakie działania w tym obszarze rekomendują eksperci? Na te i inne pytania odpowiedzi poszukiwali uczestnicy seminarium z cyklu Polska i świat po pandemii.
Katedra Polityki Publicznej KES od marca b.r. organizuje cykl seminariów online, podczas których eksperci z poszczególnych dziedzin rozmawiają o bieżących problemach, związanych z epidemią koronawirusa. Celem spotkań, moderowanych przez prof. Andrzeja Zybałę jest otwarta debata o możliwych koncepcjach i rekomendacjach, które mogą przyczynić się do usprawnienia działań publicznych w wybranych sektorach.
Tym razem, przedmiotem dyskusji była oświata i szkolnictwo wyższe. W spotkaniu, które odbyło się w środę 13 maja 2020 r. udział wzięli nie tylko specjaliści z SGH, ale także zaproszeni goście z innych ośrodków akademickich w Polsce. Taka konwencja pozwaliła rozszerzyć dyskusję i spojrzeć na wybrane zagadnienia z różnego punktu widzenia.
Do wspólnej debaty zaproszony został m.in. prof. Dominik Antonowicz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który przedstawił prezentację pt. „Szkolnictwo wyższe po kryzysie pandemicznym. Nowe wyzwania wobec polityki publicznej”. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że sytuacja pandemiczna stanowi nowe uwarunkowanie funkcjonowania szkolnictwa wyższego i świata nauki.
Zarządzanie sytuacją kryzysową może pozwolić na poszukiwanie szans rozwojowych oraz na przełamanie utrwalonych wzorców instytucjonalnych. W dłuższej perspektywie pandemia koronawirusa stanowi okazję do wykorzystania zainteresowania nauką przez szersze grono odbiorców, czego przykładem jest zapotrzebowanie na profesjonalne ekspertyzy i doradztwo np. w środkach masowego komunikowania oraz powszechne oczekiwania dotyczące poszukiwania szczepionki.
Z drugiej strony prof. Antonowicz zauważył, że niestabilność sytuacji oraz wprowadzone zasady społecznego dystansowania nie sprzyjają obecnie, ani pracy naukowej, ani dydaktycznej. Istotne są tutaj przykłady dotyczące wyzwań budżetowych, które już się ujawniły lub wkrótce pojawią się, ze względu na zmiany społeczno-gospodarcze powiązane z pandemią. Przede wszystkim nieznane są jeszcze m.in. skala planowanych ograniczeń budżetowych, priorytety oszczędnościowe, zmiany w strukturze studentów zagranicznych, zasady dalszej działalności uczelni technicznych i medycznych oraz zmiany w zakresie ewaluacji uczelni badawczych.
Jako wnioski z dyskusji, wskazano, że wobec aktualnych wyzwań powinna nastąpić m.in. poprawa współpracy głównych aktorów w polityce wobec szkolnictwa wyższego i nauki, należy też zwrócić uwagę na nierównomierne oddziaływanie pandemii na poszczególne grupy pracowników naukowych i administracyjnych (np. kobiety, osoby starsze) oraz usprawnić komunikację i przewidywalności działań instytucjonalnych.
Bardzo ciekawe stanowisko przedstawiła prof. Agnieszka Dziedziczak-Foltyn z Uniwersytetu Łódzkiego, która wygłosiła referat pt. „Kultura akademicka w czasach pre-, peri- i postpandemii”. Punktem wyjścia do dalszych analiz była koncepcja uniwersytetu przyszłości, w którym w szczególności istotne są zmiany związane z szerokim wykorzystaniem nowoczesnych możliwości technicznych. Z tej perspektywy sytuacja pandemii być może przyspieszyła rozwój post-biurokratycznych rozwiązań organizacyjnych w szkolnictwie wyższym.
Przykładowo w odpowiedzi na powszechne zalecenia do pozostawania w domach szybko wdrażano m.in. zdalną dydaktykę, formy egzaminowania oraz prowadzenia konsultacji. Ponadto w niektórych podmiotach zwiększyła się elastyczność działań i podejście do hierarchii w organizacji. Prof. Dziedziczak-Foltyn przedstawiła także szereg rekomendacji dla polityki wobec szkolnictwa wyższego.
Sytuacja pandemii, w przypadku obszaru szkolnictwa wyższego odświeżyła i uwypukliła od dawna dyskutowaną ideę uniwersytetu przyszłości, zwłaszcza w jej technologicznej odsłonie, która z dnia na dzień stała się naszą rzeczywistością. W swoim wystąpieniu na temat kultury akademickiej w czasach pre-, peri- i postpandemii chciałam zastanowić się, na ile konieczność zastąpienia tradycyjnego funkcjonowania uczelni działalnością zdalną stanowić może katalizator zmian prowadzący nas do urzeczywistnienia wizji uniwersytetu przyszłości. Przyjrzałam się wyłącznie organizacyjnemu wymiarowi kultury akademickiej wskazując wybrane cechy uczelni przyszłości (za Łukaszem Sułkowskim, autorem książki „Kultura akademicka. Koniec utopii?” z 2016 r.). Na tej podstawie, przywołując przykłady z obserwacji ostatnich 2 miesięcy, sformułowałam ogólne rekomendacje dla polityki publicznej w zakresie szkolnictwa wyższego, które warto uwzględnić w czasach postpandemii: aby logika zmiany i ekonomiczności nie szkodziła kulturze jakości; aby elastyczna hierarchia nie rozmywała odpowiedzialności; aby innowacyjność struktur organizacyjnych nie była utożsamiana wyłącznie z użytecznością; aby wzmacniać orientację na organizacyjne uczenie się; aby wspierać przedsiębiorcze wzorce kulturowe; aby czerpać z tradycji to, co wartościowe i sprawdzone – mówi prof. Agnieszka Dziedziczak-Foltyn z Uniwersytetu Łódzkiego
Podczas spotkania swój referat przedstawił również dr Grzegorz D. Stunża z Uniwersytetu Gdańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Edukacji Medialnej, który omówił zagadnienie pt. „Edukacyjny chaos. Doświadczenia pandemii jako szansa na rozwój kompetencji przyszłości”. Sytuacja pandemii sprawiła, iż dotychczasowa iluzoryczna kontrola nad powiązaniem dostępu do internetu z edukacją zanikła, wraz z wymuszonym przez kryzys masowym wprowadzaniem nauczania zdalnego.
Dr Stunża podkreślił, że istotne jest zwrócenie uwagi na to „co dzieje się po drugiej stronie ekranu”, czyli w jakiej sytuacji znaleźli się uczniowie i studenci. W związku z tym przedstawił wybrane wyniki przeprowadzonych wśród studentów ankiet, które wskazują na szereg negatywnych ocen aktualnej sytuacji, np. ograniczony dostęp do prowadzących, materiałów, dziekanatów, procedur postępowania. Jednocześnie studenci zgłaszali korzyści z obecnej sytuacji, jak np. oszczędność wykorzystania czasu na dojazdy.
Obawy wzbudza jednak ogólna niepewność dalszych wydarzeń, w tym np. przebieg sesji oraz formy przeprowadzania zaliczeń i egzaminów. Według dr Stunży obecna sytuacja nie prowadzi do wyraźnego rozwoju edukacji zdalnej lecz raczej do edukacji niezapośredniczonej, w której jest bardzo mało przestrzeni na zajęcia praktyczne i warsztatowe. W swoim wystąpieniu podkreślił, iż z obecnej sytuacji warto wyciągnąć wnioski co do m.in. dysproporcji kompetencyjnych pomiędzy nauczycielami oraz uczniami i studentami, nierównego dostępu do sprzętu i łącz internetowych, nadmiernej koncentracji na aspektach technicznych – kosztem potrzeb nauczycieli i uczniów, niezbędności opracowania nowej metodyki nauczania, wzięcia pod uwagę zróżnicowanych aspektów prawnych oraz na zapewnienie wsparcia psychologicznego.
Organizatorzy zapraszają na kolejne spotkanie online pt. Polska i świat po pandemii: nastroje społeczno-gospodarcze, które zaplanowane jest już na 20 maja 2020 r. na godz. 17.00
