Jaka jest rola badań jakościowych w ewaluacji? Jakie metody wybrać i kiedy? Jak prezentować wyniki analiz? Te i inne zagadnienia poruszamy w szczegółach w ramach Studiów Podyplomowych Ewaluacji Polityk Publicznych.
Myśląc o ewaluacji, bardzo często mówimy przede wszystkim o różnych badaniach i analizach o charakterze ilościowym, które mają dostarczyć dowodów na skuteczność, trafność czy efektywność poszczególnych interwencji. Warto jednak pamiętać, że dobrze zaplanowana i pogłębiona ewaluacja może, a często nawet powinna zawierać element jakościowy.
Badania jakościowe najczęściej kojarzą się z różnego typu wywiadami. Warto jednak wiedzieć, że spektrum jakościowych metod badawczych jest dużo szersze i zalicza się do niego szereg różnych metod. Najważniejsze spośród nich to:
- Wywiady indywidualne
Polegają na indywidualnej rozmowie (stacjonarnie, przez telefon, online) z osobami w jakiś sposób będącymi w orbicie oddziaływań interwencji. Mogą to być uczestnicy i bezpośredni odbiorcy projektów i programów (np. osoby bezrobotne biorące udział w projektach aktywizacji zawodowej), ich wykonawcy czy eksperci. Wywiady z reguły odbywają się na podstawie zaplanowanego wcześniej scenariusza, choć mogą mieć także formę mniej ustrukturyzowaną, np. wywiady narracyjne.
- Wywiady grupowe i warsztaty grupowe
Tutaj mowa przede wszystkim o zogniskowanych wywiadach grupowych (Focus Group Interview – FGI), ale także o różnego rodzaju warsztatach eksploracyjnych i rekomendacyjnych, które pozwolą z bliska przyjrzeć się ewaluowanej interwencji i zderzyć ze sobą różne perspektywy patrzenia na nią.
- Panele eksperckie
Czyli mówiąc najprościej spotkanie ekspertów dyskutujących o danej interwencji, jej oddziaływaniu, przyczynach sukcesów i porażek, barierach w jej wdrażaniu lub rekomendacjach płynących z realizacji przedsięwzięcia na przyszłość.
Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych w ewaluacji technik i metod badawczych. Mogą się do nich zaliczyć także takie metody, jak chociażby oparte na wywiadach studia przypadków, jakościowe analizy treści czy różnego rodzaju obserwacje.
Po co stosować badania jakościowe w ewaluacji?
Trudno sobie wyobrazić ewaluację, która polega tylko na badaniu jakościowym i nie wychodzi poza spektrum jakościowych analiz. Można powiedzieć, że dla większości ewaluacji niezależnie od ich skali czy zasięgu badania ilościowe są i pozostaną podstawą. Badania jakościowe stanowią jednak ich ważne uzupełnienie. Pozwalają na pogłębioną eksplorację badanych interwencji i lepsze zrozumienie sposobu ich działania. Chociaż nie możemy i nie powinniśmy na ich podstawie wyciągać uogólnionych wniosków, to dzięki wzbogaceniu badania ewaluacyjnego o jakościowy aspekt możemy odpowiedzieć na inne typy pytań, w tym przede wszystkim dlaczego coś się zadziało, jakie były przyczyny sukcesu lub porażki danej interwencji czy też jak przebiegała i jaki był jej wpływ z perspektywy różnych grup uczestników.
Jakościowe metody badawcze, w tym zwłaszcza różnego rodzaju warsztaty czy panele eksperckie, są także przydatne przy opracowywaniu rekomendacji; prowadzą do ich lepszej jakości, np. z racji na możliwość skonfrontowania wyników badań z ekspertami i praktykami w danej dziedzinie.
Planując badania jakościowe w ewaluacji, warto pamiętać, że są one czasochłonne, a przez to także drogie. Warto zatem krytycznie i z namysłem podejść do tego, jakie metody i w jakim zakresie zastosujemy. Z pewnością jednak warto pamiętać, że badania jakościowe są w ewaluacji ważnym i nieocenionym źródłem wiedzy.
Więcej informacji na temat Studiów Podyplomowych Ewaluacji Polityk Publicznych.
Mgr Magdalena Kocejko – badaczka i ewaluatorka z kilkunastoletnim doświadczeniem badawczym, ekspertka ds. polityki społecznej ze specjalizacją w zakresie polityki wobec niepełnosprawności.
