Tegoroczna edycja „Global Risks Report” Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum) ma znaczenie szczególne. Wnioski z niej płynące odzwierciedlają bowiem w sposób bezpośredni ogromną niestabilność na poziomie gospodarki światowej oraz krajowej.
Po pierwsze, jest to czas postpandemiczy, kiedy potrzebujemy zmierzyć się z dookreśleniem nowej rzeczywistości (new normal). Wydawało się, że jak zawsze będzie normalnie, kiedy przezwyciężymy kryzys pandemiczny COVID-19. Jednak, zmiany, jakich potrzebowaliśmy dokonać w trakcie pandemii, zakorzeniły się i wpływają obecnie na życie społeczeństw na wielu płaszczyznach, np. praca zdalna, edukacja online, rekonfiguracja łańcuchów dostaw. Podobnie, decyzje, które wówczas wydawały się jedyną drogą – stymulacja fiskalna, dzisiaj przyczyniają się np. do inflacji, spowolnienia, a nawet recesji.
Po drugie, wojna w Ukrainie, której wpływ sięga daleko poza granice tego państwa i wywołany nią kryzys energetyczny, rosnące ceny i w związku z tym kolejny wzrost inflacji, przekładają się na ogólny wzrost kosztów życia i prowadzenia biznesu.
Zgodnie z dotychczasową metodyką, również w obecnym raporcie, wskazane są najważniejsze rodzaje ryzyka o zasięgu globalnym w podziale na pięć kategorii ryzyka: ekonomiczne, środowiskowe, geopolityczne, społeczne i technologiczne. Następnie, kategorie te są analizowane z uwzględnieniem horyzontu czasowego – materializacja ryzyka w ujęciu krótkoterminowym (krytyczne w ciągu najbliższych dwóch lat) oraz długoterminowym (zagrożenia, które mogą materializować się w ciągu najbliższych 5-10 lat) z określonym prawdopodobieństwem wystąpienia i konsekwencjami materializacji (wpływ). Przy czym ryzyko rozumiane jest przy tym jako semi ryzyko, czyli w części pejoratywnej jako zagrożenie, niebezpieczeństwo.
Pod względem wpływu za najważniejsze 10 rodzajów ryzyka w ciągu najbliższej dekady uznano:
1. Kryzys związany z wysokimi kosztami życia (ryzyko społeczne),
2. Klęski naturalne i ekstremalne zdarzenia pogodowe (ryzyko środowiskowe),
3. Konfrontacja geoekonomiczna (ryzyko geopolityczne),
4. Porażka w łagodzeniu/ redukcji ryzyka klimatycznego (ryzyko środowiskowe),
5. Erozja spójności społecznej i polaryzacja społeczna (ryzyko społeczne),
6. Szkody środowiskowe na dużą skalę (ryzyko środowiskowe),
7. Niepowodzenie adaptacji do zmian klimatu (ryzyko środowiskowe),
8. Powszechna cyberprzestępczość i brak bezpieczeństwa w sieci (ryzyko technologiczne),
9. Kryzys zasobów naturalnych (ryzyko ekonomiczne),
10. Wymuszona migracja na dużą skalę (ryzyko społeczne).
Za rodzaje ryzyka o największym prawdopodobieństwie wystąpienia w ciągu najbliższej dekady uznano:
1. Niepowodzenie w łagodzeniu zmian klimatycznych (ryzyko środowiskowe),
2. Niepowodzenie adaptacji do zmian klimatu (ryzyko środowiskowe),
3. Klęski naturalne i ekstremalne zdarzenia pogodowe (ryzyko środowiskowe),
4. Utratę różnorodności biologicznej i załamanie ekosystemu (ryzyko środowiskowe),
5. Niezamierzoną migracja na dużą skalę (ryzyko społeczne),
6. Kryzys zasobów naturalnych (ryzyko środowiskowe),
7. Erozję spójności społecznej i polaryzacja społeczna (ryzyko społeczne),
8. Powszechną cyberprzestępczość i brak bezpieczeństwa w sieci (ryzyko technologiczne),
9. Konfrontację geoekonomiczna (ryzyko geopolityczne),
10. Szkody środowiskowe na dużą skalę (ryzyko środowiskowe).
Globalny krajobraz ryzyka: mapę wzajemnych powiązań przedstawia schemat 1. Rysunek 1. Globalny krajobraz zagrożeń: mapa wzajemnych powiązań.
Źródło: opracowanie własne na podst. „The Global Risk Report 2021”, World Economic Forum 2021, raport dostępny na stronie internetowej: The Global Risks Report 2021 | World Economic Forum (weforum.org), dostęp dn. 05.03.2023 r., s. 10.
Najbardziej dotkliwe w skutkach rodzaje ryzyka zostały zestawione w Tabeli 1.
Źródło: opracowanie własne na podst. „The Global Risk Report 2023”, World Economic Forum 2023, raport dostępny na stronie internetowej: The Global Risks Report 2021 | World Economic Forum (weforum.org), dostęp dn. 05.03.2023 r., s. 11.
Do obecnie ujawniających się kluczowych zagrożeń zaliczono pięć następujących: kryzys dostaw energii, kryzys kosztów utrzymania, rosnąca inflacja, kryzys dostaw żywności oraz cyberataki na infrastrukturę krytyczną. Ryzyka te wiążą się ze zmianami strukturalnymi w krajobrazie gospodarczym i geopolitycznym, które przyspieszą inne globalne zagrożenia, przed którymi staniemy w ciągu najbliższych 10 lat. Z uwagi na to, że kumulacja obecnych kryzysów odwraca uwagę oraz zasoby od zagrożeń pojawiających się w horyzoncie średnio- i długoterminowym, możemy stanąć w obliczu rosnących obciążeń dla ekosystemów naturalnych i społecznych. Zmiany wynikające z dzisiejszych kryzysów osłabiają odporność i stabilność systemu globalnego. Niektóre z tych zagrożeń są bliskie punktu krytycznego, ale w raporcie podkreśla się, że wciąż istnieje możliwość kształtowania bezpieczniejszej przyszłości.
