W swojej twórczości Stanisław Lem wielokrotnie przedstawiał pogląd, zgodnie z którym technologia jest zmienną niezależną cywilizacji. Nawet jeżeli jednokierunkowa relacja wydaje się zbytnim uproszczeniem, funkcjonowanie państw, rynków, firm i zachowania nabywców kształtowane są aktualnie przez rozwój technologii.
Podczas cyklu webinariów intoDIGITAL wygłaszane są prelekcje z pogranicza technologii i nauk ekonomicznych. Głównym celem tych spotkań jest wymiana wiedzy między pracownikami z różnych jednostek oraz integracja osób zainteresowanych tym obszarem nauk. Ponadto seminaria stanowią platformę do popularyzacji wiedzy poza SGH.
Od rozpoczęcia cyklu seminariów w listopadzie 2022 r. odbyło się już osiem prelekcji. Dotychczas poruszane zagadnienia koncentrowały się najczęściej wokół dwóch głównych obszarów: sztucznej inteligencji i platform cyfrowych. Prelegenci prezentowali również informacje na temat komputerów kwantowych oraz teorii grafów, z naciskiem na ich zastosowanie w naukach ekonomicznych.
I. Tematem pierwszej prelekcji były „KOMPUTERY I OBLICZENIA KWANTOWE DLA BIZNESU”. Zagadnienie przedstawił dr Sebastian Zając, fizyk zajmujący się teorią cząstek elementarnych, którą obecnie wykorzystuje do analiz i zastosowań biznesowych. Podczas prelekcji zaprezentowano możliwości wykorzystania komputerów kwantowych, a także algorytmy pozwalające w nowy sposób rozwiązywać problemy optymalizacyjne oraz przeprowadzać procesy uczenia maszynowego. Całość poprzedzona została wstępem pokazującym kluczowe koncepcje fizyki kwantowej będące podstawą obliczeń na komputerach kwantowych w odniesieniu do rozwoju sztucznej inteligencji.
DR SEBASTIAN ZAJĄC jest adiunktem w Zakładzie Analizy i Wspomagania Decyzji SGH. Prowadzi badania w kierunku wykorzystania obliczeń kwantowych i kwantowego uczenia maszynowego w zadaniach optymalizacyjnych. W SGH prowadzi zajęcia pt. wprowadzenie do kwantowego uczenia maszynowego.
II. Podczas drugiej prelekcji „KTO TO POWIEDZIAŁ: CZŁOWIEK CZY ALEXA?” dr Wojciech Trzebiński opowiedział o tym, jak konsumenci reagują na informacje udzielane im przez AI (np. chatboty sprzedażowe). Okazuje się, że reakcja na takie informacje zależy od zakresu, w jakim konsumenci uznają maszynę za odpowiednio zdolną do zrozumienia produktu i konsumenta. Dlatego rekomendacje AI oparte o język cech produktu są lepiej przyjmowane niż rekomendacje oparte o język korzyści, a okazywanie empatii przez chatbota może być w pewnych sytuacjach odbierane negatywnie. Badania pokazują ponadto, że konsumenci reagują na informacje od AI pozytywniej, gdy postrzegają ją jako bardziej „ludzką”. Dr Trzebiński zaprezentował wyniki najnowszych badań, w tym trwających w SGH eksperymentów na temat reakcji konsumentów na porady AI dotyczące planowania zajęć. Po prezentacji wywiązała się interesująca dyskusja m.in. na temat tego, na czym powinni skupiać się twórcy aplikacji AI: na jakości ich działania czy na zabiegach, dzięki którym ich rekomendacje i porady byłyby lepiej odbierane przez użytkowników.
DR WOJCIECH TRZEBIŃSKI pracuje w Katedrze Rynku, Marketingu i Jakości SGH. Zajmuje się reakcjami konsumentów na komunikację produktową oraz doświadczeniem konsumentów w środowisku cyfrowym. Aktualnie jest zaangażowany w projekty badawcze we współpracy m.in. z University of Nevada, Reno, i University of Tennessee, Knoxville, (USA), University of Antwerp (Belgia), Erasmus University (Holandia) czy Sakarya University (Turcja).
III. Tematem trzeciej prelekcji było „WYKORZYSTYWANIE METOD TEORII GRAFÓW W MODELOWANIU ZJAWISK SPOŁECZNYCH”. Poprowadził ją prof. Paweł Prałat z Departamentu Matematyki Toronto Metropolitan University w Kanadzie. Według prof. Prałata praktycznie każda interakcja z ludźmi lub z technologią generuje dane, które pozostają ze sobą w relacji. W rezultacie wiele problemów społecznych można badać jako złożone sieci, w których węzły reprezentują badane podmioty, a krawędzie relacje między tymi podmiotami. Teoria grafów to bowiem dział matematyki zajmujący się badaniem własności takich obiektów. Eksploracja złożonych sieci w celu zrozumienia zasad rządzących ich organizacją oraz zachowaniem podmiotów w sieciach jest obecnie ważnym przedmiotem badań zarówno w naukach społecznych, jak i ścisłych. Tłumaczy ona m.in. funkcjonowanie sieci społecznościowych, wykorzystywana jest również w dużych modelach językowych będących fundamentem takich usługi jak ChatGPT.
Podczas prelekcji uwaga skoncentrowana była na metodzie zwanej graph embedding. Metoda ta polega na transformacji sieciowej struktury grafu na n wierzchołkach do rodziny n wektorów. Innymi słowy, po transformacji każdemu wierzchołkowi zostaje przyporządkowany wektor, który opisuje cechy i funkcje tego wierzchołka w sieci. Tym samym możliwa jest detekcja węzłów o określonej charakterystyce, którymi w sieciach społecznościowych mogą być np. osoby opiniotwórcze lub też boty udające użytkowników.
PAWEŁ PRAŁAT jest profesorem w Departamencie Matematyki Toronto Metropolitan University w Kanadzie. Pełni również funkcję profesora współpracującego w Zakładzie Wspomagania i Analiz Decyzji SGH. W swoich badaniach koncentruje się na eksploracji i modelowaniu sieci społecznych związanych z losowymi grafami.
IV. „REGULOWANIE AI – PODEJŚCIE SKOORDYNOWANE MIĘDZYNARODOWO” to temat czwartej prelekcji, którą wygłosił Robert Kroplewski, pełnomocnik ministra cyfryzacji ds. społeczeństwa informacyjnego. Sztuczna inteligencja stawia wyzwania interdyscyplinarne, a jej modelowanie oraz zastosowanie wiąże się zarówno z korzyściami, jak i ryzykiem dla ludzi, przedsiębiorstw, społeczeństwa oraz planety. Jako technologia przełomowa wpływa również na łańcuchy wartości i warunki konkurencyjności na rynku, a także na gospodarowanie zasobami. Organizacje takie jak OECD, Unia Europejska, UNESCO, Rada Europy, UNCITRAL, WIPO czy wreszcie ONZ przestawiły swoje agendy pod wyzwania regulacyjne AI zarówno pod względem etycznym, ekonomicznym, prawnym, jak i normalizacyjno-technicznym. W wyniku tych działań po raz pierwszy w historii sztuczna inteligencja staje się przedmiotem regulacji tzw. twardego prawa norm prawnych, jak i prawa miękkiego w postaci rekomendacji etycznych lub zaleceń technicznych. Wyniki tych prac przekładane są na wytyczne implementacyjne dla przedsiębiorców, ale także kreatorów inteligentnych rozwiązań, w tym badaczy, i wreszcie na obowiązki państw, członków wspomnianych organizacji międzynarodowych.
ROBERT KROPLEWSKI jest radcą prawnym, ekspertem wysokiego szczebla w grupach roboczych w dziedzinie sztucznej inteligencji. Jest również autorem dokumentu strategicznego, przyjętego uchwałą Rady Ministrów, „Polityka dla rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce od roku 2020”.
V. Piątą prelekcję „KONSTRUKTYWNIE O SZTUCZNEJ INTELIGENCJI” wygłosił Borys Stokalski, ekspert organizacji Global Partnership for AI (GPAI) w obszarze Future of Work. Złożoność cyfrowych produktów i usług rośnie od dziesięcioleci. Rośnie również współzależność rozwiązań cyfrowych – nawet prosta usługa uruchomiona w chmurze może słusznie być postrzegana jako artefakt o dużej złożoności, jeśli weźmie się pod uwagę złożoność infrastruktury, na której działa, oraz powiązania z innymi usługami. Ten wzrost złożoności rozwiązań cyfrowych stwarza mnóstwo praktycznych problemów.
W ramach seminarium przedstawiono ramy CAST (Constructive Approach to Smart Technologies) oraz propozycję koncepcji ram wspierających odpowiedzialne projektowanie rozwiązań wykorzystujących sztuczną inteligencję. Wskazano, jak wykorzystać je do planowania rozwoju usług autonomicznych, asystentów cyfrowych, ekosystemów inteligentnych usług czy aktywnych, cyfrowych modeli obiektów i procesów rzeczywistych (ang. digital twins). Ramy CAST stworzyła grupa ekspertów praktyków, zaangażowanych w inicjatywę Global Partnership for AI.
BORYS STOKALSKI jest współtwórcą wykorzystywanych w GPAI ram wspierających projektowanie rozwiązań opartych o możliwości AI. Jest również współzałożycielem i partnerem firmy RETHINK, specjalizującej się we wsparciu cyfrowych transformacji przedsiębiorstw i instytucji publicznych, oraz inwestorem w młodych firmach tworzących produkty z obszaru sztucznej inteligencji i robotyki.
VI. Szósta prelekcja autorstwa dr. hab. Tymoteusza Doligalskiego dotyczyła „MODELU BIZNESU PLATFORM CYFROWYCH W UJĘCIU CANVAS”. Platformy cyfrowe w ciągu ostatniego ćwierćwiecza diametralnie zmieniły sposób funkcjonowania firm i zachowania konsumentów, a także zdominowały przedsięwzięcia z różnych branż, wprowadzając nowe zasady działania w swoich ekosystemach. Podczas prelekcji przedstawiono model biznesu platform cyfrowych w ujęciu canvas. Podejście to prezentuje wspólne elementy platform cyfrowych niezależnie od tego, czy są to wirtualne społeczności czy rynki elektroniczne. Szczególną uwagę poświęcono nowym mechanizmom dopasowania popytu i podaży, a także nadużywania przez platformy uprzywilejowanej pozycji.
TYMOTEUSZ DOLIGALSKI jest kierownikiem Zakładu e-Biznesu SGH. Specjalizuje się w badaniu platform cyfrowych, modeli e-biznesu i marketingu w internecie. Pełnił opiekę nad zespołami studenckimi wygrywającymi globalne konkursy z zakresu wykorzystania wyszukiwarek internetowych (GOMAC i GOMC). Artykuły i notki badawcze publikuje na blogu DOLIGALSKI.NET.
VII. Siódmą prelekcję „WSTĘP DO CYBERBEZPIECZEŃSTWA SYSTEMÓW SZTUCZNEJ INTELIGENCJI” wygłosił dr hab. inż. Jerzy Surma z Instytutu Informatyki i Gospodarki Cyfrowej SGH. Jej celem było omówienie problematyki intencjonalnego atakowania systemów sztucznej inteligencji na przykładzie nadzorowanych systemów uczenia maszynowego. Prof. Surma zaprezentował taksonomię ataków związanych z ingerencją w działanie takich systemów na każdym etapie cyklu ich życia. Jest to szczególnie istotna problematyka w sytuacji znikomej obecnie świadomości tego typu potencjalnych zagrożeń przy jednoczesnym powszechnym już użytkowaniu systemów sztucznej inteligencji w praktyce gospodarczej. Ta tematyka została szerzej omówiona w monografii Hakowanie sztucznej inteligencji.
DR HAB. INŻ. JERZY SURMA, prof. SGH w Zakładzie Technologii Informatycznych SGH, a także kierownik studiów podyplomowych Zarządzanie Cyberbezpieczeństwem oraz Business Intelligence. Wcześniej pracował m.in. jako profesor wizytujący w Harvard Business School. Prowadzi kanał popularnonaukowy na YouTube: HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/@JERZYANDRZEJSURMA.
VIII. „PLATFORMY CYFROWE W ŚWIETLE ORZECZNICTWA TSUE” to tematyka ósmej prelekcji, którą wygłosiła dr Małgorzata Godlewska z Katedry Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH. Podczas prelekcji zostały przedstawione wybrane studia przypadków wynikające z orzecznictwa TSUE wobec platform cyfrowych takich jak:
- Uber – sprawa C-434/15, gdzie do usług Ubera nie ma zastosowania art. 56 Traktatu o funkcjonowaniu UE (TFUE) dotyczący swobodnego przepływu usług w ogólności;
- Airbnb – sprawa C-390/18, gdzie usługi Airbnb zostały zaklasyfikowane do usług społeczeństwa informacyjnego czy sprawa C-674/20, gdzie przekazanie przez Airbnb organom podatkowym wnioskowanych przez nie szczegółowych danych dotyczących transakcji na platformie nie narusza art. 56 TFUE;
- Facebook – sprawa C-645/19 dotycząca zaniechania wykorzystywania wtyczek społecznościowych czy pikseli monitorujących na terytorium Belgii;
- Amazon np. sprawa AT.40462 – Amazon Marketplace i AT.40703 – Amazon Buy Box.
MAŁGORZATA GODLEWSKA jest adiunktem w Katedrze Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw SGH. Jej publikacje dotyczą ekonomicznej analizy prawa w kontekście sztucznej inteligencji, sieci innowacji czy platform cyfrowych.
Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do aktywnego uczestnictwa w nadchodzącym semestrze. Informacje na temat kolejnych spotkań można znaleźć w newsletterze SGH, sekcji wydarzenia na stronie internetowej uczelni oraz na profilu seminarium w serwisie społecznościowym LinkedIn (HTTPS://WWW.LINKEDIN.COM/COMPANY/INTODIGITAL/). Nagrania dotychczasowych prelekcji dostępne są w serwisie YOUTUBE.
DR HAB. TYMOTEUSZ DOLIGALSKI, prof. SGH, kierownik Zakładu e-Biznesu, Instytut Informatyki i Gospodarki Cyfrowej, Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH
