30 marca 2023 r. w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie odbyło się seminarium naukowe poświęcone prof. Edwardowi Lipińskiemu (1888-1986), dwukrotnemu prorektorowi SGH, w czasach okupacji kierownikowi Miejskiej Szkoły Handlowej, wieloletniemu przewodniczącemu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego (PTE). Pretekstem do jego zorganizowania było rozpoczęcie obchodów Roku Edwarda Lipińskiego w SGH z okazji wypadającej właśnie setnej rocznicy zatrudnienia go w ówczesnej Wyższej Szkole Handlowej.
Seminarium zostało przygotowane przez zespół Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej oraz Biuro Rektora. W SGH trwają obchody związane z „Rokiem Profesora Edwarda Lipińskiego”, ustanowionym przez Senat uczelni 18 stycznia br.
Oprócz przedstawicieli kadry akademickiej SGH oraz jej władz rektorskich i dziekańskich, seminarium swoją obecnością uświetnili przedstawiciele rodziny jubilata, w tym wnuczka Maria Lipińska-Leidinger i prawnuczka Katarzyna Stalkowska, przyjaciel i współpracownik prof. Lipińskiego z Komitetu Obrony Robotników Adam Michnik, a także obecny przewodniczący PTE, prof. Marian Gorynia.
Obrady zainaugurowało wystąpienie rektora dr. hab. Piotra Wachowiaka, prof. SGH, który przywitał gości oraz referentów i zaakcentował znaczenie postaci prof. Lipińskiego oraz reprezentowanych przez niego wartości dla nauki polskiej i polskiego życia publicznego.
Prof. dr hab. Wojciech Morawski, kierownik Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej przedstawił rolę, jaką odegrał prof. Lipiński w dziejach uczelni. Prof. Morawski akcentował umiejętność grupowania przez prof. Lipińskiego pod swoim kierunkiem szczególnie zdolnych jednostek i stwarzania im warunków dla dalszego rozwoju, jak też wpływ na postawy członków społeczności akademickiej w trudnych i niejednoznacznych moralnie czasach PRL. Zakumulowany przez lata autorytet osobisty profesora stanowił punkt odniesienia dla osób dokonujących daleko idących kompromisów i wyznaczał często ich granicę.
Sesję referatów rozpoczął przewodniczący obradom, dr hab. Jacek Luszniewicz, prof. SGH. W pierwszej części wystąpili pracownicy Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej dr hab. Andrzej Zawistowski, prof. SGH, oraz dr hab. Aldona Podolska-Meducka, prof. SGH.
Prof. Zawistowski w referacie zatytułowanym Edward Lipiński – człowiek trzech epok przedstawił początki działalności społecznej i naukowej Edwarda Lipińskiego w okresie przed I wojną światową, następnie zarys jego kariery w Polsce międzywojennej, by wreszcie przejść do aktywności w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wyłaniał się z tego obraz człowieka, który niezależnie od niesprzyjających okoliczności zewnętrznych, zawsze przystępował do działania, twórczo inspirując do niego innych. Czynił tak w warunkach faszyzacji życia akademickiego w ostatnich latach II RP, pod okupacją niemiecką, jak też w okresie PRL.
Prof. Podolska-Meducka przedstawiła decydującą rolę, jaką Edward Lipiński odegrał w czasach okupacji hitlerowskiej jako kierownik Miejskiej Szkoły Handlowej, będącej zakonspirowaną SGH i umożliwiającej wykształcenie roczników, których wczesna młodość przypadała na okres II wojny światowej. Zdolności organizacyjne, umiejętności negocjacji z władzami okupacyjnymi oraz daleko posunięte i do końca nieprzebadane zaangażowanie w działalność konspiracyjną Polskiego Państwa Podziemnego stanowiły podstawową charakterystykę ówczesnej aktywności profesora.
Po przerwie drugą część seminarium rozpoczął czołowy badacz dziejów PRL, prof. dr hab. Andrzejowi Friszke z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Przedstawił on referat Działalność Edwarda Lipińskiego w Komitecie Obrony Robotników, ukazujący nie tylko samą rolę bohatera seminarium w utworzonym we wrześniu 1976 r. KOR, ale też zakorzenienie jej we wcześniejszej działalności publicznej prof. Lipińskiego. Zarówno tej po przełomie październikowym 1956 r., m. in. w Klubie Krzywego Koła, Towarzystwie Kultury Moralnej, PTE, podczas akcji protestacyjnych w obronie swobód obywatelskich, na czele z Listem 34 z 1964 r., jak też już po odsunięciu Władysława Gomułki od władzy, ze szczególnym uwzględnieniem osobistych interwencji profesora u Edwarda Gierka w obronie osób prześladowanych i przeciw naruszeniom praw człowieka. Wykluczenie z szeregów PZPR i jawna działalność opozycyjna były tu logiczną konsekwencją ewolucji poglądów, jak i braku satysfakcji z owoców wcześniejszych działań na niwie publicznej.
Na koniec referat poświęcony działalności naukowej Edwarda Lipińskiego wygłosił dr hab. Ryszard Bartkowiak, prof. SGH, dyrektora Instytutu Ekonomii Politycznej, Prawa i Polityki Gospodarczej SGH. Podkreślał on w nim znaczenie prac prof. Lipińskiego dla rozwoju w Polsce historii myśli ekonomicznej, a zwłaszcza badań nad polską myślą ekonomiczną, jak też zakorzenienie prof. Lipińskiego w ekonomii marksowskiej, przywiązanie do społecznego wymiaru nauki ekonomii i niechęć do ekonomii neoklasycznej oraz matematyzacji analizy ekonomicznej. Zaznaczał też duże zaangażowanie publiczne prof. Lipińskiego, odzwierciedlane przez znaczną liczbę publikacji poza pismami naukowymi, kierowanymi do bardziej masowego czytelnika i będącymi zasadniczo publicystyką ekonomiczną.
Z drugiej strony, prof. Lipiński wywarł na polską ekonomię wpływ bardziej przez swoich uczniów, niż przez swoje prace, nie stworzył również własnej szkoły naukowej. Na koniec seminarium przeznaczono czas na dyskusję, w której zabrał głos dr hab., Kazimierz Kloc, prof. SGH, zaznaczając, że głosy prof. Lipińskiego w debacie publicznej o polityce gospodarczej i ekonomii nie były wówczas czystą publicystyką. Wręcz przeciwnie, w kontekście epoki wytyczały one kierunek tej debaty, a także kierunek myślenia o ekonomii w środowisku polskich ekonomistów.
