Laudacja z okazji nadania tytułu doktora honoris causa SGH profesorowi Józefowi Orczykowi

mężczyzna w todze wygłasza laudację

Laudację z okazji nadania tytułu doktora honoris causa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie profesorowi Józefowi Orczykowi wygłosił 21 listopada na uroczystym posiedzeniu Senatu SGH promotor, dr hab. Paweł Kubicki, prof. SGH.

Magnificencjo, Panie Rektorze, Wysoki Senacie, Dostojny Panie Profesorze, Szanowni Państwo Recenzenci dorobku naukowego i osiągnięć Nominata, Szanowni Państwo!

Spotkał mnie zaszczyt wygłoszenia laudacji w związku z nadaniem Panu Profesorowi Józefowi Orczykowi tytułu doktora honoris causa przez Senat Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

Zadanie to jednocześnie ułatwia i utrudnia wszechstronny dorobek Nominata, który w zgodnej opinii trojga recenzentów zdecydowanie wykracza poza osiągnięcia naukowo-dydaktyczne. Profesor Gertruda Uścińska podkreśliła w swojej recenzji, że „nurtem działań, który należy podkreślić w dorobku Profesora Orczyka, jest działalność na rzecz środowiska polityków społecznych”. Profesor Adam Kurzynowski zaznaczył, że Nominat jest powszechnie znany także ze „współpracy z praktyką społeczno-gospodarczą” oraz z wpływu na „rozwój polityki społecznej jako dyscypliny akademickiej”. Natomiast trzeci z recenzentów – prof. Jerzy Hausner – wskazał, że o „Profesorze Orczyku jako postaci wybitnej świadczy też aktywność publiczna, w tym to, jakie powierzano mu stanowiska i funkcje” oraz „zaangażowanie Profesora Orczyka w różne formy działalności społeczno-gospodarczej, szczególnie w Poznaniu i w regionie wielkopolskim”. I właśnie od roli Profesora Orczyka jako łącznika, a odwołując się do uprawianej przez Profesora siatkówki – jako rozgrywającego, środowiska ekonomizujących polityków społecznych czy politykujących ekonomistów zacznę laudację.

W osobie Profesora Józefa Orczyka odbija się bowiem Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, a w szczególności Kolegium Ekonomiczno-Społeczne, które w sposób wielowymiarowy oraz interdyscyplinarny podchodzi do zagadnień społecznych, łącząc nauki ekonomiczne i zagadnienia finansowe z polityką publiczną. Podobną interdyscyplinarność można znaleźć w biografii Profesora, który ukończył Liceum im. Józefa Wybickiego w Śremie w 1957 r., a następnie został absolwentem studiów historycznych (1962) i pedagogicznych (1963) na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz studiów ekonomicznych (1965) w Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu. Dalsza kariera naukowa przebiegała dosyć szybko i była już ściśle związana z ekonomią, rozprawę doktorską obronił bowiem w 1967 r., a pracę habilitacyjną – w 1978 r., natomiast tytuł profesora uzyskał w 1982 r.

Profesor Orczyk jest także autorem opublikowanego w 2005 r. podręcznika Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele, w którym poza ogólnym wprowadzeniem do problematyki polityki społecznej omówione zostały wybrane zagadnienia szczegółowe, w tym rzecz jasna najbliższa Profesorowi polityka rynku pracy. Profesor był również „ojcem chrzestnym” kierunku polityka społeczna, wprowadzonego w 2007 r. na Akademii Ekonomicznej (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny) w Poznaniu. Jednak mówiąc o wpływie na środowisko polityków społecznych, należy podkreślić przede wszystkim za prof. Gertrudą Uścińską, że „od 1986 r. Profesor jest członkiem Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk (KNoPiPS PAN), wybieranym przez środowisko naukowe na kolejne kadencje. Wybór Profesora Orczyka na przewodniczącego tego Komitetu w dwóch kadencjach (2007–2011, 2011–2015), a w kadencji 2016–2020 na członka Prezydium KNoPiPS PAN, to dowód uznania i zaufania tego środowiska. Bezpośrednim tego dowodem jest uhonorowanie Profesora w 2006 r. Medalem im. Wacława Szuberta za wybitne osiągnięcia w obszarze nauk o pracy i polityce społecznej, a w latach 2016–2019 wybranie Go do Kapituły tego Medalu”. Przez wiele lat Profesor był zatem jednym z kluczowych przedstawicieli środowiska, które skupiało ekonomistów, politologów i socjologów zajmujących się problematyką społeczną i regularnie spotykających się na konferencjach, na których dyskutowano o kształcie polskiej polityki społecznej.

Poza reprezentowaniem i współorganizowaniem środowiska polityczek i polityków społecznych Profesor Orczyk ma też ogromne doświadczenie w zarządzaniu uczelnią wyższą. Był bowiem, po¬mijając kierowanie mniejszymi zespołami naukowymi, prorektorem ds. dydaktyki Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, rektorem Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie i wreszcie rektorem Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu. Swoją wiedzę społeczno-ekonomiczną i zdolności zarządcze Profesor wykorzystuje także we współpracy z otoczeniem gospodarczym, przede wszystkim na poziomie regionalnym. Jego dorobek w tym zakresie obejmuje m.in. członkostwo, a niekiedy też przewodniczenie Wielkopolskiej Radzie Trzydziestu przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego, Wielkopolskiej Radzie ds. Zatrudnienia, Wojewódzkiej Radzie Rynku Pracy czy Radzie Programowej Obserwatorium Rynku Pracy i Aglomeracji Poznańskiej. W tym miejscu warto również wspomnieć za prof. Hausnerem „o wieloletniej współpracy Profesora Orczyka z pracownika¬mi i jednostkami organizacyjnymi SGH (a wcześniej SGPiS – Szkoły Głównej Planowania i Statystyki). Od 1967 r. Profesor współpracował z Katedrą Historii Gospodarczej. (…) Wieloletnią współpracę ze środowiskiem historyków gospodarczych SGH najlepiej potwierdza wiele wspólnych publikacji i inicjatyw wydawniczych. Począwszy od lat 80. XX w., wraz z przesuwaniem się pola działalności akademickiej Profesora Orczyka w kierunku problematyki pracy i polityki społecznej, partnerem współpracy była początkowo Katedra Ekonomiki Pracy kierowana przez prof. dr hab. Alicję Sajkiewicz, a następnie Katedra Gospodarowania Zasobami Pracy kierowana przez dr. hab. Kazimierza Makowskiego, a jeszcze później zespół Instytutu Kapitału Ludzkiego kierowany przez prof. dr hab. Martę Juchnowicz. Ta współpraca także owocowała szeregiem konferencji i publikacji. Wielokrotnie Profesor Orczyk był recenzentem rozpraw doktorskich i w postępowaniach habilitacyjnych przeprowadzanych w SGH”. Podsumowując ten wątek, można powiedzieć, że wszechstronność Profesora Orczyka oraz jego umiejętność współpracy i łączenia wiedzy z praktyką społeczno-gospodarczą w pełni wpisują się w misję Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i stąd zarówno wieloletnia współpraca, jak i wniosek o nadanie tytułu doktora honoris causa.

Wracając do głównych osiągnięć Profesora Orczyka, czyli do dorobku naukowo-dydaktycznego, pragnę zacząć od jego wymiaru ilościowego i podkreślić ogromny dorobek Profesora w promowaniu kadry akademickiej. Od 1973 r., kiedy to zaczął prowadzić seminaria magisterskie, wypromował ponad 700 magistrantów. Jest także promotorem 17 prac doktorskich, a troje doktorantów jest już profesorami. Jeśli doliczyć do tego – za opinią prof. Kurzynowskiego – „wiele recenzji prac doktorskich, 15 recenzji rozpraw habilitacyjnych i aż 18 recenzji wniosków o nadanie tytułu profesora”, to można powiedzieć, że Profesor Orczyk jest współtwórcą wielu zespołów badawczych czy wręcz całych jednostek zajmujących się w Polsce rynkiem pracy, polityką społeczną i polityką publiczną. Co więcej, wracając do wspomnianego wyżej podręcznika do polityki społecznej, który jest również najczęściej cytowaną pozycją w dorobku Nominata, należy wskazać, że Profesor jest współtwórcą nowego sposobu myślenia o polityce społecznej i jej wyzwaniach.

Dorobek naukowy Profesora Orczyka obejmuje niemal 500 publikacji i tekstów dotyczących zarówno rynku pracy czy kapitału ludzkiego, jak chętnie cytowany artykuł Wokół pojęć kwalifikacji i kompetencji z 2009 r., jak i wcześniejsze prace z zakresu historii gospodarczej czy polityki rolnej. Na uznanie zasługuje również fakt, że aktywność publikacyjna Profesora nie ustaje, co dostrzegł w swojej recenzji prof. Hausner: „W jednym z najnowszych artykułów Profesor ukazuje w oryginalny sposób dylematy związane z dokonującą się właśnie transformacją pracy, przyspieszoną przez pandemię COVID-19 (Dylematy u progu transformacji pracy, »Ekonomista« 2021, nr 4)”. W artykule tym najlepiej widać prawdopodobnie najważniejszy wątek rozważań naukowych Profesora Orczyka, czyli przemiany rynku pracy oraz związane z tym wyzwania. Często były to wyzwania edukacyjne i wzajemna relacja między wykształceniem a zatrudnieniem. Można tu przywołać takie teksty jak: Zmiany w pracy a przekształcenia w edukacji, Nadwyżka wykształcenia – kłopot czy korzyść?, Edukacja czy tylko zatrudnienie a może przedsiębiorczość społeczna? Proszę zwrócić uwagę na komplementarność tej tematyki z pełnionymi przez Profeso¬ra Orczyka funkcjami i unikalną możliwość łączenia teorii z praktyką.

Na zakończenie bardzo chciałbym opowiedzieć o własnych doświadczeniach ze współpracy naukowej z Nominatem, ale niestety ich nie posiadam i nie mogę nawet częściowo „ogrzać się” w blasku dorobku Profesora Józefa Orczyka. W pamięci zapadł mi jednak epizod, jakim była wspólna gra w siatkówkę na jednej z konferencji polityków społecznych w Ustroniu. Niestety, moja słaba gra przyczyniła się do porażki drużyny, w której wspólnie graliśmy, więc nawet jeśli zaliczyć to do współpracy, to niezbyt udanej. Pozostaje mi zatem tylko jeszcze raz podziękować za zaszczyt, jaki mnie spotkał i za możliwość wygłoszenia laudacji na temat osoby tak wszechstronnie wykształconej, utytułowanej i działającej na rzecz dobra wspólnego. Bardzo dziękuję.

 

Dr hab. Paweł Kubicki, prof. SGH Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, promotor w postępowaniu o nadanie tytułu doktora honoris causa.