Po przełomie 1989 r. język angielski wdarł się przebojem do naszej codzienności.
Widoczny jest dosłownie wszędzie – w języku potocznym, reklamie, fachowych publikacjach naukowych. Nawet w medycynie zastąpił łacinę. Angielski w Polsce znają niemal wszyscy młodzi ludzie. Poziom znajomości jest wprawdzie różny, ale English jest w powszechnym użyciu, choćby w programach komputerowych, bez których nikt już sobie nie wyobraża egzystencji. Tak jednak zawsze nie było. Jeszcze w latach dwudziestych ubiegłego wieku dobrze wykształceni absolwenci szkół średnich i wyższych uczelni znali głównie niemiecki i francuski (język salonów), a osoby nieco starsze posługiwały się rosyjskim z racji przynależności większości ziem polskich do Cesarstwa Rosyjskiego. Stopniowo jednak, zwłaszcza w latach trzydziestych XX wieku, angielski zdobywał coraz większą popularność, co wiązało się ze stale wzrastającą pozycją Stanów Zjednoczonych w polityce i gospodarce światowej.
W upowszechnianiu nauczania języka angielskiego dużą rolę odegrała stosunkowo niewielka grupa nauczycieli bardzo różnego pochodzenia, która docierała do nas jeszcze przed I wojną światową, a później prowadziła wykłady w czołowych ośrodkach akademickich kraju, również na naszej uczelni. Byli to rodowici Brytyjczycy, Amerykanie, Polacy i Polacy z wyboru, a nawet pewna wysoko urodzona dama rosyjska gruzińskiego pochodzenia – nomen omen, księżniczka Anastazja Gruzińska (1880–1931). Jest to swoisty kalejdoskop barwnych postaci, obdarzonych wielkim dynamizmem, z reguły o nieprzeciętnych życiorysach, z których przynajmniej niektóre nadawałyby się na scenariusze filmów sensacyjnych albo dokumentów filmowych o bardzo sensacyjnej wymowie. Ich to właśnie, lektorów języka angielskiego, znawców literatury i kultury angielskiej, postanowiła uwiecznić prof. Mirosława Podhajecka z Uniwersytetu Opolskiego w obszernej monografii Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu, która w ostatnich dniach grudnia ubiegłego roku ukazała się nakładem krakowskiego Towarzystwa Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Grupa z lektoratu języka angielskiego, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, rok akademicki 1937/1938
Kathleen O’Donoghue-Herman
Kogo tam nie ma wśród tej elity intelektualnej II Rzeczpospolitej? Oto kilka przykładów. Oskar Włodzimierz Callier (1846–1929) – potomek francuskich hugenotów, który przyszedł na świat w miejscowości Buk położonej w Prowincji Poznańskiej Cesarstwa Niemieckiego. Ten powstaniec styczniowy (miał siedemnaście lat w momencie wybuchu narodowego zrywu) zdobywszy odpowiednie wykształcenie, aby zapewnić swoim dzieciom wykształcenie w duchu polskim, zamieszkał w 1902 r. w Krakowie, gdzie podjął wykłady języka angielskiego w Akademii Handlowej. W wolnej Polsce był pierwszym wykładowcą angielskiego na Uniwersytecie Poznańskim. Rudolf J. Lovell (1885–1965) – rodowity Anglik, wnuk Thomasa Lovella, trenera koni wyścigowych, którego do Polski sprowadził i zatrudnił w swojej stadninie hrabia Stefan Zamoyski – wykładał na Uniwersytetach Poznańskim i Lubelskim (przekształconym w 1928 r. na Katolicki Uniwersytet Lubelski). W roku 1924 powrócił na łono ojczyzny i wstąpił do brytyjskiej marynarki handlowej. Pływał na statkach w charakterze muzyka pokładowego, ale w latach 1931–1934 znów pojawił się w Polsce. Wiele wskazuje, że współpracował z brytyjskim wywiadem. I wreszcie nazwisko może największe z punktu widzenia profesjonalizmu i wielkich osiągnięć naukowych – Jan Stanisławski (1893–1973), związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, autor monumentalnego wielkiego słownika angielsko-polskiego i polsko-angielskiego, który ukazał się już w PRL-u w latach sześćdziesiątych. W uznaniu zasług tego uczonego rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Zygmunt Grodziński, wnioskował w 1957 r. do władz o jego uhonorowanie Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, do czego ostatecznie nie doszło, być może z powodu niewłaściwego oblicza ideologicznego Stanisławskiego.
W świetnie udokumentowanej pracy, opartej na rozległych poszukiwaniach archiwalnych, znalazły się dwa obszerne biogramy naszych anglistów – Wacława Osuchowskiego (1876–1927) i Kathleen O’Donoghue-Herman (1889–1950), a to z racji tego, że oprócz pracy w WSH/SGH byli związani również z Uniwersytetem Warszawskim. Autorka skoncentrowała się bowiem na anglistach wykładających na pięciu uniwersytetach międzywojennej Polski. Oprócz Uniwersytetu Warszawskiego były to: Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Uniwersytet Poznański (obecnie Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), Uniwersytet Jagielloński w Krakowie i Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. W sumie stworzyła 19 obszernych biogramów, przez co jej praca stanowi połączenie monografii i słownika biograficznego.
Nauczyciele Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie
Wacław Osuchowski
Artykuł biograficzny o Kathleen O’Donoghue-Herman ukazał się na łamach „Gazety SGH” przed kilku laty (P. Tanewski, Anglistka, „Gazeta SGH” 2019, nr 3(349)). Profesor Podhajecka dotarła do nowych i niewykorzystanych źródeł i ustaliła pewne istotne fakty z życia naszej anglistki. Natomiast Wacław Osuchowski pozostaje postacią zupełnie nieznaną w naszej uczelni. Osuchowski pochodził z Warszawy. W latach 1899–1904 przebywał w Londynie. Krótko studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Londyńskiego. W tym też czasie uzyskał tytuł doktora na uniwersytecie petersburskim, na podstawie rozprawy poświęconej anglosaskiemu poematowi Beowulf. Po powrocie do Petersburga przez kilkanaście lat uczył angielskiego na uczelniach rosyjskich o profilu handlowym. W II Rzeczpospolitej był nauczycielem angielskiego języka w słynnym gimnazjum warszawskim im. Stefana Batorego, krótko zajmował stanowisko lektora na Uniwersytecie Warszawskim i na dłużej związał się z WSH, gdzie w latach 1920–1927, oprócz angielskiego, wykładał język niemiecki.
dr PAWEŁ TANEWSKI, starszy kustosz dyplomowany, Biblioteka SGH
