Współpraca gospodarcza Polski z krajami arabskimi

Celem monografii jest ocena poziomu współpracy Polski z państwami arabskimi, ze szczególnym uwzględnieniem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, wymiany handlowej i uwarunkowań kulturowych, a także porównanie konkurencyjności i innowacyjności badanych krajów oraz doświadczeń polskich przedsiębiorstw działających na rynkach arabskich.

„Świat arabski wzbudza coraz większe zainteresowanie ekonomistów ze względu na wzrastające znaczenie państw arabskich we współczesnej gospodarce globalnej. Strategiczne znaczenie tego regionu wykracza poza fakt, że przecinają się w nim liczne szlaki komunikacyjne i handlowe, ponieważ stanowi on także nieocenione źródło surowców energetycznych oraz rozległy i posiadający ogromny potencjał rynek zbytu” – wskazują we wstępie do publikacji rektor SGH prof. Piotr Wachowiak i prezes Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu Krzysztof Drynda.

„Jednocześnie państwa arabskie odchodzą od monokultury gospodarczej opartej na złożach ropy i gazu oraz dywersyfikują strukturę gospodarczą, rozwijając przemysły wysokich technologii i inwestując w sektor nauki i prace badawczo-rozwojowe. Potencjału i możliwości rozwoju współpracy polsko-arabskiej można więc upatrywać nie tylko po stronie przedsiębiorstw, lecz także po stronie podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Zainteresowanie krajami arabskimi buduje się również wśród naukowców Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, czego przykładem jest niniejsza monografia”.

„Obecnie państwa arabskie pod wieloma względami wyróżniają się jako region, w którym występuje intensywny kontrast między Starym a Nowym Światem. Warunki specyficzne dla regionu łączą się z bardziej uniwersalnymi czynnikami: falą globalizacji, postępem technicznym i wprowadzaniem nowych narzędzi komunikacji. Platformę łączącą wszystkie narodowości w świecie arabskim tworzą język arabski i kultura arabska. Jednocześnie należy pamiętać, że świat arabski nie jest (…) monolitem, stanowi bowiem mozaikę różnorodnych systemów gospodarczych, politycznych i społecznych” – czytamy w słowie wstępnym do publikacji ekspertów SGH.

„Trendy rozwojowe w państwach arabskich wskazują, że region ten zyskuje i wciąż będzie zyskiwał na znaczeniu w gospodarce światowej. Jednocześnie przeprowadzone przez naukowców Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie badania dowodzą postępującego w ostatniej dekadzie rozwoju współpracy polsko-arabskiej, wyrażającego się m.in. we wzroście ogólnej wartości wymiany handlowej czy inwestycji zagranicznych. Pomimo odmienności kulturowej i dystansu geograficznego kierunek arabski stwarza duże szanse na zaangażowanie Polski pod względem gospodarczym. Sukcesy polskich przedsiębiorstw na wymagającym, ale dającym też nieograniczone możliwości rozwojowe rynku arabskim mogą stanowić inspirację dla kolejnych przedsięwzięć podejmowanych we współpracy polsko-arabskiej”.

We wprowadzeniu do monografii dr hab. Arkadiusz Michał Kowalski, prof. SGH, zwraca uwagę, że strategiczne znaczenie regionu Azji Południowo-Zachodniej i Afryki Północnej, gdzie są zlokalizowane państwa arabskie, „(…) wynika z faktu, że znajduje się on na styku trzech kontynentów Starego Świata: Azji, Afryki i Europy (…). Z jednej strony, przecinają się tu liczne szlaki komunikacyjne i handlowe oraz znajdują się tu wielkie zasoby surowców energetycznych, przede wszystkim ropy naftowej. Z drugiej strony, region wydaje się ucieleśniać turbulencje, konflikty i niepewność, które dotykają współczesny świat”. Prof. Kowalski podkreśla również, że „O ile wszystkie państwa arabskie stoją pod tym względem przed mniej więcej tymi samymi wyzwaniami, o tyle kontekst społeczno-gospodarczy jest w nich bardzo zróżnicowany. Wśród państw arabskich znajdują się niektóre z najbogatszych krajów świata, jednakże większość z nich ma umiarkowane dochody, a duża liczba ich obywateli żyje w warunkach ubóstwa”.

We wspomnianej publikacji za kraje arabskie uznaje się 22 państwa, które utworzyły Ligę Państw Arabskich i są klasyfikowane przez Bank Światowy jako Świat Arabski (Arab World). Należą do nich: Arabia Saudyjska, Kuwejt, Bahrajn, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA), Oman, Jemen, Irak, Syria, Liban, Jordania, Libia, Tunezja, Algieria, Maroko, Mauretania, Egipt, Sudan, Somalia, Dżibuti, Komory i Autonomia Palestyńska.

„Państwa arabskie same w sobie są grupą niejednorodną – część z nich osiąga wysokie dochody, część zaś charakteryzuje się wieloma problemami rozwojowymi” – kontynuuje prof. Kowalski i wskazuje, że (podobnie jak w wielu państwach rozwijających się na świecie) w krajach tych słabo jest rozwinięta sprawozdawczość statystyczna i brakuje danych dla wielu wskaźników wykorzystywanych w analizach ekonomicznych.

Monografia składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym, autorstwa prof. Kowalskiego, przedstawiono sytuację społeczno-gospodarczą państw arabskich i Polski w międzynarodowym ujęciu porównawczym. Analizie poddano zarówno podstawowe wskaźniki różnicujące badane państwa (takie jak wielkość gospodarek mierzona PKB, liczba ludności czy powierzchnia lądowa), jak i długookresowe kształtowanie się konkurencyjności dochodowej mierzonej PKB per capita. Z uwagi na potrzebę transformacji w kierunku gospodarki opartej na wiedzy uwagę poświęcono zwłaszcza analizie potencjału innowacyjnego oraz pozycji innowacyjnej Polski i państw arabskich, z wykorzystaniem takich mierników, jak udział mieszkańców używających Internetu, liczba patentów czy udział eksportu produktów wysokiej techniki w eksporcie ogółem.

W rozdziale drugim, autorstwa dr. hab. Krzysztofa Falkowskiego, prof. SGH, przeanalizowano wymianę handlową między Polską a krajami arabskimi. W szczególności badaniom poddano wielkość i dynamikę zmian obrotów handlowych Polski z krajami arabskimi ogółem oraz z poszczególnymi krajami, a także strukturę towarową wymiany handlowej Polski z krajami arabskimi – tymi, które odgrywają największą rolę w handlu Polski (Arabia Saudyjska, ZEA, Algieria, Maroko i Egipt).
W rozdziale trzecim, autorstwa dr. Tomasza Marcina Napiórkowskiego, analiza dotyczy bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) między krajami arabskimi i Polską, zarówno w ujęciu zasobów, jak i przepływów, a także powiązanych z nimi dochodów.

Rozdział czwarty, autorstwa dr hab. Małgorzaty Stefanii Lewandowskiej, prof. SGH, dotyczy wymiarów kultury w krajach arabskich i Polsce, analizowanych przede wszystkim w kontekście partnerstwa w innowacjach, które z kolei jest istotnym elementem wpływającym na poziom innowacyjności krajów.

W rozdziale piątym, autorstwa dr Marty Mackiewicz, przedstawiono przykłady sukcesów polskich firm działających na rynkach krajów arabskich oraz rekomendacje sformułowane na podstawie ich doświadczeń.

Targi Expo2020.Dubai, rozpoczęte 1 października 2021 r., potrwają do 31 marca 2022 r. „Pawilon Polski, który zajmuje powierzchnię ponad 2 tys. m2 i odzwierciedla hasło «Kreatywność inspirowana naturą», jest jednym z najbardziej spektakularnych” – czytamy na stronie internetowej targów. Organizatorzy zachęcają do odkrywania połączenia między polską przyrodą, kulturą i społeczeństwem. Pawilon Polski to drewniana konstrukcja z kinetyczną rzeźbą, nawiązującą do wielkiej migracji ptaków z Polski do świata arabskiego. Przywołuje ona na myśl różnorodne globalne powiązania naszego kraju, jak również jego rolę jako wiodącego producenta towarów.

KAROLINA CYGONEK, Zespół Prasowy SGH
dr hab. ARKADIUSZ MICHAŁ KOWALSKI, prof. SGH, Katedra Badań Gospodarek Azji Wschodniej, Instytut Gospodarki Światowej SGH