Sprawozdanie z trzeciego webinarium z cyklu „SGH w UE, UE w SGH” – ,,Między europejskim marzeniem a unijną codziennością”

28 marca 2022 r. odbyło się trzecie webinarium z cyklu „SGH w UE, UE w SGH” zatytułowane ,,Między europejskim marzeniem a unijną codziennością”. Celem webinariów jest przybliżenie akademickiej społeczności aktualnej problematyki europejskiej z wielu perspektyw oraz zaznajomienie się z najnowszymi wynikami badań naukowych oraz z inicjatywami naukowo-badawczymi.

Zaproszenie do udziału w webinarium przyjęła profesor Danuta Huebner, posłanka do Parlamentu Europejskiego, absolwentka SGH, w której uzyskała doktorat, habilitację oraz tytułu profesorski.

Trzecie już spotkanie otworzyła i powitała uczestników dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech, prof. SGH, kierownik Katedry Studiów Politycznych, pełnomocnik rektora ds. UE, ekspertka sieci TEAM Europe i przekazała głos  prof. Piotrowi Wachowiakowi, rektorowi SGH. 

Prof. Piotr Wachowiak przedstawił prof. Danutę Huebner, podkreślając fakt, że cała jej naukowa droga jest związana z dzisiaj SGH. Profesor jest aktywnie zaangażowana w procesy integracyjne Polski z Unią Europejską od samego początku. Rektor przypomniał, że Profesor Huebner była głównym negocjatorem członkostwa Polski w OECD oraz Sekretarzem Wykonawczym Europejskiej Komisji Gospodarczej w randze Zastępcy Sekretarza Generalnego ONZ. W Polsce kierowała Urzędem Komitetu Integracji Europejskiej. Była również Ministrem Spraw Europejskich, odpowiedzialnym za proces przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Piastowała wysokie stanowiska w organach UE – była pierwszą Komisarz UE z Polski, najpierw do spraw handlu, a następnie do spraw polityki regionalnej Od 2009 roku jest posłanką do Parlamentu Europejskiego, pracuje w Komisji Spraw Konstytucyjnych, Komisji Gospodarczej i Monetarnej oraz w Komisji Handlu Międzynarodowego. Jest również członkinią delegacji ds. stosunków ze Stanami Zjednoczonymi, uczestniczy w pracach Kongresu Kobiet. Profesor Huebner jest laureatką pięciu doktoratów honoris causa, przyznanych przez polskie i zagraniczne uniwersytety, są to w dziedzinie ekonomii: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Uniwersytet Gospodarki Narodowej i Światowej w Sofii; w dziedzinie prawa: Uniwersytet Sussex; w dziedzinie nauk politycznych: Universita degli Studi Camerino, Université de Valenciennes.

,,To [czyli wojna] skoro się wydarzyło, to znaczy, że może wydarzyć się wszędzie i na tej całej ziemi” tymi słowami Primo Leviego, włoskiego pisarza i chemika pochodzenia żydowskiego, jednego z ocalonych z obozu w Auschwitz, prof. Molęda-Zdziech rozpoczęła merytoryczną część spotkania.

Po drugiej wojnie światowej u podstaw idei wspólnej Europy leżało zagwarantowanie pokoju. Ta wartość, uważana za oczywistą, dzisiaj, wraz z rozpoczęciem wojny w Ukrainie przez Federację Rosyjską, okazała się krucha i została zniszczona. Wojna w Ukrainie toczy się w Europie. Walka o pierwotne europejskie marzenie – zagwarantowanie pokoju – znów jest aktualna i musi być podjęta.

Jakie działania powinna zainicjować Unia Europejska w odpowiedzi na wojenną sytuację? 

Profesor Huebner zwraca uwagę, że UE jest rzeczywiście domem, w którym jej członkowie chcą czuć się bezpieczni. Dodaje, że w obliczu obecnej sytuacji, ponownie wraca się do budowy narracji pokoju, wspólnotowego myślenia, obejmującego także: bezpieczeństwo energetyczne, polityczne oraz militarne.

,,Europa dostrzegła jak nigdy dotąd potrzebę zjednoczenia” – podkreśla p. prof. Huebner. Wydarzenia takie jak Brexit czy pandemia COVID-19 nie wywołały aż tak silnej jedności politycznej jaką wymusiła wojna. Zdaniem p. prof. Huebner, Europa pokazała, że jest zdolna do szybkiego i bezprecedensowego działania, wprowadzania dotkliwych sankcji wobec Rosji mających wpływ na cały system finansowy oraz monetarny. Słychać już zapowiedzi powrotu kolejnego zimnowojennego podziału świata, prawdopodobny jest scenariusz powrotu do rywalizacji – wyścigu między demokracjami, a reżimami autorytarnymi. Wyścig ten nie będzie przebiegał jedynie na płaszczyźnie gospodarczej i technologicznej, ale również finansowej. Rolą UE jest zatem pilnowanie i obserwacja sytuacji na świecie oraz wyciąganie wniosków jak dostosować się do zmiennych warunków często silnie wpływających na kształtowanie się inflacji, rynku pracy czy bezpieczeństwa cyfrowego. Obecnie Europa ma klarowną drogę dalszych działań zmniejszających jej uzależnienie od Rosji pod każdym względem.

Prof. Huebner wspomniała również o jedności państw demokratycznych – wizycie prezydenta Bidena w Brukseli oraz w Polsce, spotkaniu reprezentantów państw G7, NATO oraz Rady Unii Europejskiej. Podkreśla, że celem spotkania było m.in. pokazanie Putinowi jedności państw demokratycznych oraz wysłanie sygnału Chinom, że kooperując z Rosją narażają swoje relacje z Zachodem. Skończył się dotychczasowy system porządku światowego, jeśli chodzi o pokój i bezpieczeństwo. Nadszedł czas, by usiąść przy stole i poukładać wszystko od nowa. Zadaniem Zachodu jest dopilnowanie, by większość tych krzeseł była zajęta przez świat demokratyczny dzięki czemu nowy powojenny porządek świata będzie opierał się na prawach człowieka i wolności. By to osiągnąć UE musi pokazać, że mówi jednym głosem.

Kolejny wątek dotyczył narodowych egoizmów, które zaczynają być widoczne. Europa przez ostatnie 20 lat traktowała Putina po partnersku, co z dzisiejszej perspektywy wydaje się grzechem zaniechania. Aktualnie, mimo antyputinowskich narracji, obserwuje się wyłamywanie się europejskich firm z systemu sankcji czy pęknięcia w odcięciu Rosji od wszystkich środków finansowych, by unicestwić ją gospodarczo. Dodatkowo pojawiają się zarzuty skierowane do prezydenta Francji Emanuela Macrona o podporządkowywanie swoich działań kalendarzowi politycznemu i wyborczemu: (10 kwietnia i 24 kwietnia – odbędą się wybory prezydenckie we Francji). W odpowiedzi prof. Huebner odniosła się do obietnic bez pokrycia – w 2015 roku podjęto decyzję o embargu eksportu broni do Rosji podczas gdy co trzecie europejskie państwo kontynuowało eksport. Należy jednak zwrócić uwagę na jedność państw UE w nakładaniu sankcji, które – tym razem – mają być dużo bardziej efektywne niż w latach poprzednich.

Po drugie, wraz z decyzją dot. Nordstream II rozpoczęła się nowa polityka Niemiec wobec Rosji, kończąca okres partnerskiej relacji. Zdaniem prof. Huebner, ze względu na czas sprawowania prezydencji w Radzie Unii Europejskiej przez Francję, do obowiązków prezydenta Macrona należy podejmowanie rozmów z Putinem. Bardziej niepokojącym sygnałem byłyby rozmowy poszczególnych państw (np. Węgier) z Rosją. Dodatkowo, trudno powiedzieć, czy obecna sytuacja sprzyja wyborczo prezydentowi Macronowi, ponieważ sytuacja w UE jest dynamiczna.

Konflikt wojenny implikuje zmiany w systemie energetycznym w Europie, co może negatywnie oddziaływać na zdolność realizacji celów klimatycznych. Prof. Huebner zwraca uwagę, że element walki o klimat jest obecny w tle wojny w Ukrainie z uwagi na rolę paliw kopalnych w zaspokajaniu potrzeb energetycznych. Obecnie, UE jest silnie uzależniona od importu surowców energetycznych z Rosji, jest dużo działań umożliwiających dywersyfikacje, ale wymagają one co najmniej kilkumiesięcznego okresu przejściowego.

Prof. Huebner podkreśla, że relatywnie łatwo podjąć decyzję o uniezależnieniu się od Rosji. Klucz stanowi to, by nie była to pusta decyzja, ale podjęta jednomyślnie oraz konsekwentnie przez wszystkie kraje członkowskie UE realizowana. Jeśli chodzi o formowanie polityk czy decyzji pomocne są rekomendacje obywatelskie zebrane podczas Konferencji w sprawie przyszłości Europy (COFOE), nad którymi trwają obecnie dyskusje w grupach roboczych Parlamentu Europejskiego. 

Następnie rozpoczęła się druga część spotkania, w której uczestnicy mogli zadać pytania. Pytanie prof. Elżbiety Kaweckiej-Wyrzykowskiej dotyczyło kwestii złagodzenia stanowiska Komisji Europejskiej w sprawie przyjęcia polskiego Krajowego Planu Odbudowy w obliczu silnego zaangażowania się społeczeństwa polskiego w pomoc Ukrainie. Panująca wojna może być wykorzystywana jako zasłona dymna dla kwestii takich jak praworządność. Należy pamiętać jednak, że KPO to nie tylko projekty finansowane przez wspólny budżet europejski, ale też wymagania dotyczące reform w wymiarze sprawiedliwości począwszy od likwidacji Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Reformy te nie są kwestią obietnic, ale przyjęcia prawa podpisanego przez prezydenta i pełnego wdrożenia wymaganych reform. 

Kolejne pytanie, zadane przez prof. Elżbietę Marciszewską odnosiło się do luk podażowych nawozów czy żywności z Ukrainy i Rosji, które mogą nawet  doprowadzić do głodu w Afryce i części Azji. Prof. Huebner tłumaczy, że ta wojna może mieć duży wpływ na problem głodu. Ukraina i Rosja są jednymi z największych eksporterów pszenicy, jęczmienia czy kukurydzy, które są kluczowe dla państw rozwijających się. Co więcej, sytuację pogorsza wysoka inflacja spowodowana pandemią COVID-19, a następnie pogłębiona przez wojnę. Wpływa to na zwiększające się ceny żywności. W Parlamencie Europejskim toczą się pierwsze dyskusje o pomocy finansowej dla krajów zagrożonych głodem. 

Profesor Huebner od początku powstania Kongresu Kobiet, współpracuje z tą organizacją, pełni w niej funkcję premierki w Gabinecie Cieni.

Na koniec zatem prof. Małgorzata Molęda-Zdziech podjęła aspekt zaangażowania prof. Huebner w działania wyrównujące dysproporcje w udziale kobiet w sferze publicznej. Profesor Huebner podkreśliła, że to temat wciąż żywy i aktualny w różnych wymiarach, m.in. w wymiarze ekonomicznym, gdzie równość płac nadal nie jest respektowana. Ponadto, zauważa się regres w niektórych konwencjach np. związanych z przemocą domową wobec kobiet. Niezmiennie trwa szukanie pomysłów na zapewnienie stałej presji na równość. Na poziomie politycznym, kobiety wciąż stanowią mniejszość na listach wyborczych, a przez to również w sferach politycznych. To kobiety muszą udowadniać, jak ważna dla nich jest równość, co potwierdza wiele badań socjologicznych. Czas, zdaniem prof. Huebner, na odwrócenie tego sposobu myślenia – niech ci, którzy uważają, że nie musi być równości to udowodnią.  

Wojna w Ukrainie ma o wiele szerszy wpływ na globalne problemy niż może się wydawać na początku. Zacieśniona integracja nie tylko wśród krajów UE, ale także całego świata demokratycznego, wpływ na realizacje celów klimatycznych czy rynek żywności to tylko niektóre aspekty omawiane podczas spotkania. Dzięki eksperckim wypowiedziom prof. Hubner publiczność miała okazję do uporządkowania wiedzy o aktualnych wyzwaniach stojących przed UE.

Dr hab. Małgorzata Molęda-Zdziech, prof. SGH,  pomysłodawczyni i moderatorka cyklu webinariów „SGH w UE, UE w SGH” podziękowała gościom i uczestnikom spotkania i zaprosiła na kolejne – w kwietniu.

Sprawozdanie przygotowała Klaudia Budzanowska, studentka I roku studiów magisterskich w SGH na kierunku ekonomia, uczestniczka programu Young Leaders for the Future of Europe.