Relacja z seminarium pt. „Ekonomiczne, społeczne i geopolityczne konsekwencje wojny w Ukrainie”
Wojna w Ukrainie nadal trwa. Im dalej na zachód od wschodniej flanki NATO, tym bardziej przeważają nastroje pacyfistyczne i mniejsze jest zainteresowanie samą wojną. Odzwierciedla się ta postawa także w sferze ewentualnej pomocy militarnej, jaką kraje Europy Zachodniej mogłyby wesprzeć walczącą z Rosją Ukrainę.
Aktualne nadal pozostają poglądy i komentarze wygłoszone podczas seminarium pt. „Ekonomiczne, społeczne i geopolityczne konsekwencje wojny w Ukrainie”, zorganizowanego 17 listopada 2022 r. przez Katedrę Geografii Ekonomicznej i Katedrę Ekonomii II.
Seminarium spotkało się z ogromnym zainteresowaniem zarówno środowiska naukowego uczelni, jak i osób zaprzyjaźnionych z obiema jednostkami.
Dr hab. Dorota Niedziółka, prof. SGH, i prof. dr hab. Mariusz Próchniak podkreślili znacznie zapoczątkowanej 24 lutego 2022 r. zbrojnej inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, zarówno dla krajów bezpośrednio w nią zaangażowanych, jak i całej społeczności międzynarodowej. Toczące się bezpośrednio za wschodnią granicą Polski walki przyczyniły się m.in. do zmniejszenia produkcji przemysłowej, przerwania łańcuchów dostaw, wzrostu cen żywności i energii, a także do eskalacji napięć na międzynarodowych rynkach finansowych i w relacjach politycznych. Agresja Rosji na Ukrainę, poprzedzona motywowaną politycznie destabilizacją rynku surowców energetycznych, była kolejnym – po kryzysie finansowym z 2008 r. i pandemii COVID-19 – egzogenicznym szokiem, który najpewniej będzie oznaczał głębokie spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego lub nawet recesję, jak również głęboką nierównowagę makroekonomiczną w krajach UE. Polska doświadcza wielu bezpośrednich konsekwencji tej wojny: ogromnej fali migracji obywateli Ukrainy na terytorium Polski, zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego oraz ataków i działań dezinformacyjnych prowadzonych przez Rosję w stosunku do Polski, jako kraju wspierającego napadniętą stronę.
Dr Maciej Gurbała przedstawił w wystąpieniu teoretyczne aspekty rozkładu sił w Europie i Azji, powołując się na dorobek różnych przedstawicieli geografii politycznej. Konsekwencjami geopolitycznymi wojny są: częściowa orientacja krajów Azji Środkowej (będących wcześniej republikami radzieckimi) na Chiny i Turcję; wzrost znaczenia krajów wschodniej flanki NATO w architekturze bezpieczeństwa europejskiego; niezamierzone przez Rosję rozszerzenie się NATO o dwa kraje – Finlandię i Szwecję; oraz podział świata na trzy kategorie krajów: 1) przeciwnych imperialistycznej polityce Rosji; 2) wspierających Rosję; 3) niezajmujących wyraźnego stanowiska w sprawie wojny.
Dr Paweł Węgrzyn w swojej prezentacji dokonał oceny wpływu wojny w Ukrainie na finansowanie banków w Polsce. Wyszczególnił przejawy oddziaływania wojny w Ukrainie na funkcjonowanie banków, m.in. wzrost ryzyka niewypłacalności kredytobiorców, spadek wyceny obligacji skarbowych oraz odpływ depozytów. Choć wojna w Ukrainie wpłynęła na obniżenie poziomu depozytów oraz na zmniejszenie relacji depozytów do kredytów bankowych, to zmiany te nie były na tyle znaczące, aby mogły zagrozić stabilności funkcjonowania i finansowania banków w Polsce.
Krzysztof Skotark podsumował informacje i bieżące doniesienia o ukraińskiej sieci elektroenergetycznej w trakcie wojny. Przywołał również komentarze władz oraz przedstawicieli ukraińskiego operatora sieci elektroenergetycznej, na bazie których sformułował najistotniejsze problemy, przed którymi stanęła Ukraina w przededniu zimy 2022/2023.
Dr hab. Jacek Brdulak, prof. SGH, wskazał w wystąpieniu, że z uwagi na wojnę w Ukrainie powstał palący problem ratowania ukraińskiego zboża. Polska mogłaby odgrywać rozstrzygająca rolę w tranzycie zboża, jednak opóźnienia inwestycyjne w rozwoju infrastruktury kolejowej i morskiej powodują, że byłaby w stanie przewieźć zaledwie 1/10 zboża eksportowanego przez Ukrainę. Porozumienie zbożowe między Rosją i Ukrainą, podpisane pod egidą ONZ i Turcji, odsuwa obecnie ten problem, ale go nie kończy. Polska otrzymuje zatem czas na wzmocnienie swojej infrastruktury tranzytowej, co byłoby warto wykorzystać.
W swoim referacie dr hab. Aleksander Sulejewicz, prof. SGH, nie tylko wskazał na możliwe ścieżki rozwoju wschodniego sąsiada Polski w kierunku ładu otwartego dostępu (ang. open access order), jakim jest UE, ale zdefiniował opisane w literaturze konsekwencje występowania w różnych krajach ładu ograniczonego dostępu (ang. limited access order). Wojna, o ile zostanie przez Ukrainę wygrana, może stać się dla obu państw zaangażowanych w konflikt szansą na transformację ładu ograniczonego dostępu w ład otwartego dostępu. Realizacja tego pozytywnego scenariusza jest jednak uzależniona nie tylko od sposobu zakończenia konfliktu zbrojnego, lecz również od mechanizmów konstytuowania się dominujących koalicji i strategicznych decyzji ukraińskich i rosyjskich elit.
Wspólne wystąpienie dr. Jakuba Borowskiego i dr. Krystiana Jaworskiego zawierało ocenę wpływu inwazji Rosji na Ukrainę na kurs EUR/PLN. Autorzy oszacowali, że wojna w Ukrainie odpowiadała za wzrost kursu EUR/PLN o ok. 5,0%-5,5% w pierwszych dwóch tygodniach po jej wybuchu, a osłabienie złotego w następstwie wojny przyczyniło się do wzrostu inflacji CPI o ok. 0,34 pkt proc. Nawet w ramach reżimu płynnego kursu walutowego autonomia polityki pieniężnej może być istotnie ograniczona z powodu konfliktów w krajach sąsiednich.
Dr Piotr Maszczyk, w imieniu zespołu autorów (prof. M. Lissowska, prof. M. Próchniak, prof. R. Rapacki i dr R. Towalski), podkreślił instytucjonalny kontekst wojny w Ukrainie i znaczenie kryzysów gospodarczych jako czynnika przyspieszającego zmiany w ramach funkcjonujących w krajach dotkniętych szokami modeli kapitalizmu. Wystąpienie podejmowało kwestie efektywności patchworkowego modelu kapitalizmu istniejącego zdaniem zespołu autorskiego w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Jednym z narzędzi służących ocenie efektywności instytucji w interesującej grupie krajów była „zdrowotna stopa poświęcenia” obliczona dla wszystkich krajów UE. „Zdrowotne stopy poświęcenia” okazały się najniższe w krajach reprezentujących nordycki model kapitalizmu (Dania, Finlandia i Szwecja). W całym okresie pandemii COVID-19 zdecydowanie najgorzej wypadły natomiast kraje ucieleśniające śródziemnomorski model kapitalizmu, w których 1 pkt proc. spadku poziomu PKB w latach 2020-2021 został okupiony średnio biorąc blisko 1400 nadmiarowymi zgonami na 1 mln mieszkańców. Dla porównania, analogiczna wartość dla Polski wyniosła ponad 1921. Jednak w przypadku Polski była to cena, jaką zapłaciliśmy za 1 pkt proc. wzrostu poziomu PKB.
Po wygłoszeniu wszystkich referatów miała miejsce ożywiona dyskusja. Wyniki większości badań stanowiących podstawę wystąpień i głosów w dyskusji na seminarium zostaną opublikowane, najpewniej jeszcze w 2023 r., we wspólnej monografii Katedry Geografii Ekonomicznej i Katedry Ekonomii II.
