Bezpieczeństwo konsumenta na rynku dóbr i usług jest niezbywalnym prawem każdego z nas. Jak powiedział 15 marca 1962 roku prezydent USA John F. Kennedy, przemawiając w Kongresie, „Konsumenci, to z definicji my wszyscy. Konsumenci stanowią największą grupę ekonomiczną w gospodarce (…). Ale są oni jedyną ważną grupą, której zdanie często nie jest wysłuchane. Konsument ma prawo do informacji, do wyboru, do bezpieczeństwa, do reprezentacji (...)”.
Bezpieczeństwo na rynku gwarantuje nam także art. 76 Konstytucji RP, który stanowi, że „władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi”.
Mówiąc ogólnie, bezpieczeństwo konsumenta na rynku dóbr żywnościowych i nieżywnościowych oraz usług to sytuacja, w której każdy z nas przez cały czas ma fizyczny, społeczny i ekonomiczny dostęp do wystarczającej, bezpiecznej ilości produktów, zaspokajających nasze potrzeby i preferencje, abyśmy mogli realizować przyjęty styl życia.
Warto przypomnieć, że zgodnie z Kodeksem Cywilnym art. 2211 konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Ma to znaczenie przy dochodzeniu praw konsumenckich.
W ostatnim czasie wiele mówi się o bezpieczeństwie konsumenta na rynku żywności, na rynku usług finansowych, telekomunikacyjnych, a coraz częściej na rynku usług innowacyjnych technologii.
Na tych i innych rynkach konsument ma prawo do:
- zaspokajania podstawowych potrzeb,
- zdrowia i bezpieczeństwa, w tym do życia w zdrowym środowisku,
- ochrony interesów ekonomicznych,
- efektywnego dochodzenia roszczeń,
- informacji i edukacji
- reprezentacji i bycia wysłuchanym.
Jednak ustanowienie samych praw konsumenckich nie wystarcza, potrzebna jest świadomość konsumencka, aby można było odpowiedzialnie i efektywnie z nich korzystać.
Od 2000 roku corocznie obchodzimy w Polsce Światowy Dzień Praw Konsumenta, który przypada 15 marca. Katedra Badań Zachowań Konsumentów wraz z organizacjami konsumenckimi Federacją Konsumentów i Fundacją Konsumentów organizują II Krajową Konferencję Naukową „Bezpieczeństwo konsumenta na rynku dóbr i usług – ujęcie holistyczne", która odbędzie się 14 marca 2024 roku w godz. 10.00-16.00 w budynku C w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie.
Podczas paneli dyskusyjnych odniesiemy się do konsumenta na rynku żywności – jego bezpieczeństwa i produktów ekologicznych, do pozycji konsumenta na rynku usług telekomunikacyjnych, bezpieczeństwa konsumenta na rynku usług finansowych, sytuacji konsumenta na rynku usług zaawansowanych technologii. Wspierać nas będą paneliści reprezentujący środowisko naukowe, instytucje rządowe, samorządowe, przedsiębiorstwa i instytucje branżowe.
W tym szczególnym dniu nie może zabraknąć problematyki dotyczącej świadomości konsumenta, który od 1 stycznia 2023 roku zyskał nowe prawa. Zmiany wynikają z implementacji trzech unijnych dyrektyw: Omnibus, Towarowej oraz Cyfrowej. Dodatkowo z inicjatywy dr. Tomasza Chróstnego, prezesa UOKiK, wprowadzono regulacje, które mają ukrócić nieuczciwe praktyki na pokazach handlowych. Ochrona konsumenta dotyczy takich zjawisk jak np. fikcyjne promocje, podwójna jakość produktów w różnych krajach, wykupywanie biletów na koncerty przez boty czy fałszywe opinie w internecie.
Warto przypomnieć, że z inicjatywy Katedry Badań Zachowań Konsumentów Instytutu Zarządzania w naszej uczelni funkcjonuje E-punkt porad konsumenckich, który prowadzą prof. dr hab. Anna Dąbrowska i mgr Anita Szuszkiewicz.
prof. dr hab. Anna Dąbrowska, Katedra Badań Zachowań Konsumentów, Instytut Zarządzania, Kolegium Zarządzania i Finansów SGH
