– Pandemia „przeorała” nasz rynek, zarówno od strony przedsiębiorców, którzy zintensyfikowali techniki marketingowe i sprzedażowe w internecie, jak również od strony nawyków samych konsumentów – podsumował ostatnie pół roku prezes UOKiK Tomasz Chróstny podczas debaty z cyklu Czwartkowe Forum SGH, 10 grudnia 2020 r. Jak chronić polskich konsumentów przed nieuczciwymi praktykami i co – już niebawem – zmieni się w europejskim prawie?
Według prezesa UOKiK transformacja ekologiczna, transformacja cyfrowa i zmiany zachodzące w europejskim prawie, to procesy, które stanowią obecnie największe wyzwania z punktu widzenia ochrony klienta. Co w najbliższym czasie zmieni się w Polsce?
Przedsiębiorca na prawach konsumenta
1 stycznia 2021 r. wchodzi w życie nowelizacja kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawach konsumenta. Na jej mocy w obrocie gospodarczym znajdzie się kolejny po konsumencie i przedsiębiorcy podmiot – przedsiębiorca na prawach konsumenta. Oznacza to, że ochrona konsumencka zostanie rozszerzona na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Prof. Anna Dąbrowska, kierownik katedry Badań Zachowań Konsumentów SGH:
Sądzę, że to rozwiązanie będzie rodziło bardzo dużo sytuacji kontrowersyjnych. Ustawa nie jest wystarczająco precyzyjna i tu niezwykle istotna rola urzędu – troska o działania informacyjne, które ułatwią nowemu podmiotowi sprawne funkcjonowanie na rynku.
Trudna relacja przedsiębiorca – konsument–przedsiębiorca
Czy wystarczy postępowanie etyczne i odpowiedzialne społecznie, aby uniknąć sporów na linii przedsiębiorca – konsument-przedsiębiorca? Prof. Anna Dąbrowska podkreśla rolę tych elementarnych czynników, wpływających na relacje bez nadużyć. Taką tezę potwierdza prezes UOKiK: – Etyka, to rzeczywiście fundamentalna sprawa, jednak wiemy, że nie zawsze możemy liczyć na takie zachowanie ze strony i konsumentów i przedsiębiorców.
Czwartkowe Forum SGH. Od lewej dyr. Bartosz Majewski oraz prezes UOKIK Tomasz Chróstny/ Fot. Monika Pieniak
Algorytmy „na bakier” z prawem
Big Data i przetwarzanie informacji o konsumencie, aby jak najlepiej zoptymalizować działania marketingowe pod konkretny cel sprzedażowy – pod indywidualnego klienta o wyraźnych cechach, emocjach, potrzebach staje się faktem, jak i niesie za sobą szereg zagrożeń.
Pamiętajmy o tym, że te algorytmy często są wykorzystywane przeciwko nam – zwraca uwagę prezes Chróstny. Dostrzegają to państwa członkowskie, Komisja Europejska, lecz nie zawsze widzą to konsumenci. Nie zdają sobie sprawy z „pułapek” umieszczanych w portalach społecznościowych, gdzie między treściami informacyjnymi i graficznymi znajdują się krótkie – lecz już bardzo zindywidualizowane przez algorytmy reklamy, zaprojektowane według klucza naszych osobistych preferencji i zachowań konsumenckich. To jest bardzo niebezpieczne, lecz – co najważniejsze – nie zawsze gwarantuje przestrzeganie naszych praw.
Jak temu zapobiegać?
Komisja Europejska dostrzega ten problem, nie tylko w kwestii prawa konsumentów, lecz także od strony ochrony praw konkurencji. Musimy zadbać o to, aby relacje, także na poziomie Big Techu, Big Data były relacjami uczciwymi, dlatego przyglądamy się rozwojowi tego zjawiska i staramy się dopasować narzędzia i sposoby naszego działania do tego, aby jak najskuteczniej przeciwdziałać ewentualnym nadużyciom – zarówno na poziomie globalnym, jak również lokalnym.
Prof. Anna Dąbrowska zwróciła uwagę na rolę edukacyjną lokalnych instytucji, które dzięki swojemu zasięgowi, mogą uwrażliwiać społeczeństwo na manipulacje zarówno globalnych firm cyfrowych, jak również mniejszych przedsiębiorstw, idących w ślady ogromnych korporacji z Doliny Krzemowej.
Po zakończeniu spotkania online, zadaliśmy gościom pytania od internautów. Oto odpowiedzi:
A już 17 grudnia o godz. 14.00 odbędzie się kolejne spotkanie z cyklu Czwartkowe Forum SGH. W dyskusji udział wezmą Marcin Seniuk, PARP, oraz prof. Marcin Wojtysiak-Kotlarski, SGH. Tym razem porozmawiamy o tym, czy warto zakładać start-upy. Zapraszamy na Youtube SGH.
