Końcówka zajęć w semestrze letnim to naturalny czas podsumowań. Patrząc wstecz na upływający rok akademicki, odruchowo go oceniamy, porównujemy z latami poprzednimi i zastanawiamy się, jak będzie wyglądał kolejny. Ten rok, który właśnie się kończy, pozostanie w naszej pamięci jako bogaty w wydarzenia, nierzadko dramatyczne. Nikt nie spodziewał się przecież, że zaraz po wyjściu z najostrzejszej fazy kryzysu pandemicznego przyjdzie nam żyć w cieniu konfliktu zbrojnego tuż za naszą wschodnią granicą. Ledwo jedno wyzwanie zaczęło przesuwać się na dalszy plan, gdy w lutym br. ze zdwojoną mocą pojawiło się kolejne, nie dając chwili na złapanie oddechu. Te zewnętrzne okoliczności przesądzają o wyjątkowości roku akademickiego 2021/2022.
Jak zatem podsumować dobiegające końca dwa semestry, które naznaczone zostały dwoma bezprecedensowymi kryzysami zewnętrznymi, bez ryzyka wzięcia ich w nawias, zamiast dostrzeżenia w nich kolejnego etapu rozwoju uczelni?
Jeśli bowiem chodzi o sferę dydaktyki, kończący się rok akademicki stanowił kontynuację reform, jakie zainicjowaliśmy na początku 2021 r. W ślad za przyjętymi wówczas ustaleniami, w październiku 2021 r., gdy już trwał nowy rok akademicki, zorganizowano na naszej uczelni Okrągły Stół ds. dydaktyki SGH z udziałem przedstawicieli Rad Kierunków, Samorządu Studentów, Dziekanatów, pełnomocnika ds. jakości kształcenia i pełnomocnika ds. praw i obowiązków studentów i doktorantów, Ośrodka Rozwoju Studiów Ekonomicznych (ORSE), jak również pracodawców. W ramach tej inicjatywy poruszono kwestie aktualizacji programów studiów, mechanizmów zapewnienia jakości kształcenia, optymalizacji i unowocześnienia form zaliczenia i przekazywania treści, sekwencji przedmiotów. Wypracowane wnioski są konsekwentnie wdrażane. Dotyczy to zwłaszcza upodmiotowienia Rad Kierunków.
W ciągu całego roku podejmowaliśmy też wspólnie z Samorządem Studentów liczne inicjatywy przeformułowania zapisów regulaminu studiów, dotyczących zaliczeń warunkowych i powtarzania semestru, tak by dbając o jakość dyplomu, jednocześnie wychodzić naprzeciw potrzebom studentów ostatnich semestrów.
Analiza sytuacji związanej ze stypendiami rektora pozwoliła z kolei na podjęcie działań w celu podniesienia kwoty przyznawanej studentom. Jednocześnie z większym wyprzedzeniem niż wcześniej przyjęto regulamin stypendialny, co pomogło uwzględnić postulat studentów o większą transparentność procesu.
W zakresie tutoringu w roku 2021/2022 SGH aktywnie angażowała się realizację programu ministerialnego Mistrzowie Dydaktyki. Stwarza to możliwość pozyskiwania dodatkowego finansowania na wsparcie administracyjne tego procesu, jak również przekłada się na rosnącą liczbę uczestników szkoleń dydaktycznych.
Władze uczelni angażują się również w promocję wypełniania ankiet studenckich. Ponadto zrealizowano ponad 1070 projektów organizacji studenckich.
Jeśli chodzi o kwestie dotyczące jakości kształcenia, warto przypomnieć, że w minionym roku akademickim na funkcję pełnomocnika rektora ds. jakości kształcenia powołano dr. hab. Jakuba Brdulaka, prof. SGH. Miała miejsce bliska współpraca z pełnomocnikiem w zakresie akredytacji AACSB oraz wizyt Polskiej Komisji Akredytacyjnej – na kierunkach MIESI, Zarządzanie i Ekonomiczna Analiza Prawa.
Rady Kierunków podjęły prace mające na celu uaktualnienia planów zajęć i eliminację powtarzalności treści programowych na poszczególnych kierunkach. Analiza programów kierunków studiów odbywała się – podkreślmy – z uwzględnieniem opinii nauczycieli akademickich i studentów w ramach Rad Kierunków. Wprowadzono, na chwilę obecną jeszcze dobrowolne, zalecane sekwencje realizacji przedmiotów kierunkowych, tak by studenci budowali wiedzę na bardziej zorganizowany, kumulatywny sposób. Rady Kierunków określiły sylwetki absolwenta danego kierunku studiów w kontekście treści programowych pod kątem ich zgodności z określonym profilem.
Zarazem w ciągu całego roku kontynuowaliśmy starania o zwiększenie udziału partnerów biznesowych w procesie dydaktycznym poprzez nawiązanie bardziej ścisłej współpracy z Klubem Partnerów SGH i wchodzącymi w jego skład przedsiębiorstwami. Najlepszym przykładem jest Finance and Accounting, który przekształciliśmy na profil praktyczny w ramach współpracy z EY.
Promujemy i stopniowo rozwijamy stosowanie form aktywnych i angażujących w nauczaniu wybranych przedmiotów. Wprowadzanie wzorem czołowych światowych uczelni najlepszych praktyk to przede wszystkim już wspomniany program Mistrzowie Dydaktyki i webinaria Jakuba Brdulaka (z serii "Przy drugiej kawie”; popularyzujące kwestie jakości kształcenia). Webinaria prof. Brdulaka, program Mistrzowie Dydaktyki, realizowany obecnie tutoring akademicki czy projekt Szkoła Orłów przekładają się również na promocję bardziej równomiernego rozłożenia pracy studenta w ciągu całego semestru, ewolucję postrzegania systemu punktów ECTS w kierunku uwzględniania samodzielnej pracy studenta (kwestia uwzględniana już w systemie elektronicznym przygotowywania oferty programowej), promowanie i poszerzanie zakresu stosowania nowoczesnych technologii w dydaktyce.
Ważną kwestią, którą zajmowaliśmy się również w minionym roku akademickim, było doskonalenie językowe studentów. W SGH poziomujemy grupy językowe już na początku studiów za pośrednictwem testu kompetencji językowej (placement test) z drugiego języka, co ma bardziej adekwatnie odpowiedzieć na potrzeby studentów w konkretnych grupach. Z Samorządem Studentów uzgodniono, że w przypadku pierwszego języka wykładnią jest ocena na maturze. Na naszej uczelni trwają prace nad rozbudową oferty dydaktycznej o języki rzadkie, nauczane od podstaw (chiński, japoński, szwedzki, lista modyfikowana w uzgodnieniu z Samorządem Studentów, celem jest uzyskanie podstaw komunikacji w danym języku obcym). Studenci będą mieli możliwość wyboru nauki trzeciego języka w ramach przedmiotów swobodnego wyboru. W porozumieniu z Centrum Nauki Języków Obcych (CNJO) i ze studentami test kompetencyjny stanowiący element rekrutacji na wymiany zagraniczne jest przeprowadzany przez komisję egzaminacyjną, w skład której wchodzi już nie tylko nauczyciel uczący, ale również nauczyciel, z którym student nie miał zajęć.
Podsumowując osiągnięcia minionego roku, warto wymienić też optymalizację procedur rekrutacji na studia, co uczyniło je czytelniejszymi i bardziej przystępnymi dla kandydatów. Najlepszym miernikiem tych zmian jest fakt, że w poprzedniej rekrutacji jedyne odwołania od procesu rekrutacyjnego, które musieliśmy uwzględniać, wynikały już tylko z błędnie wpisanych przez komisje maturalne ocen na egzaminie dojrzałości, a nie z pomyłek zawinionych przez kandydatów.
Wspólnota akademicka SGH jest wewnętrznie zróżnicowana, cechuje ją ogromna otwartość i różnorodność. Cieszymy się z licznej obecności studentów zagranicznych, zwłaszcza wywodzących się z krajów leżących za naszą wschodnią granicę. W roku akademickim 2021/2022 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie tradycyjnie udzielała pomocy studentom z Białorusi i Ukrainy. Studentów białoruskich wsparto w ramach programu Solidarni z Białorusią; po fali protestów politycznych na Białorusi studenci białoruscy studiujący w Polsce otrzymali dodatkowe stypendia w związku z utrudnionym kontaktem z ojczyzną. Wdrożono też liczne instrumenty wsparcia studentów ukraińskich po agresji rosyjskiej w lutym 2022 r. Objęły one zwolnienia z części opłat, pomoc w znalezieniu lokum dla rodzin itd. Kroki te były podyktowane wyjątkową sytuacją studentów i wykładowców ukraińskich w obliczu wojny. Naszą wrażliwość w tym zakresie ukształtowała sytuacja zewnętrzna, która – jak wskazałem na wstępie – nie miała precedensu w dziejach uczelni i która z trudem układa się w głowie. Tak samo nie potrafimy jeszcze odtworzyć w umyśle kompleksowego obrazu naszego zbiorowego doświadczenia podczas epidemii COVID-19, obejmującego przecież osobiste przeżycia poszczególnych wykładowców, studentów, pracowników administracji, bo na to potrzeba czasu.
Część tych doświadczeń dotyczyła zresztą bezpośrednio konieczności reorganizacji pionu dydaktycznego na okres epidemii i pracy w zmienionych warunkach. Bez wprowadzanych ad hoc zmian sprostanie złożonym wymogom kształcenia zdalnego, a następnie szybki powrót do nauczania stacjonarnego, nie byłyby możliwe. Warto zaznaczyć w tym kontekście, że nie chodzi tu wyłącznie o procesy administracyjne, zarządcze, które można skwantyfikować, spisać i ocenić (a oceny w tym zakresie mogą być tylko pozytywne), ale także o tożsamość i sposób funkcjonowania wspólnoty SGH.
Pierwszym poważnym wyzwaniem, z jakim musieliśmy się mierzyć w roku akademickim 2021/2022, był COVID-19. Patrząc z perspektywy kończącego się roku, można uznać, że jeśli chodzi o sprostanie wyzwaniom związanym ze zdrowiem publicznym i funkcjonowaniem uczelni w warunkach zaostrzonego reżymu sanitarnego, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie stanęła na wysokości zadania. Przestawianie kształcenia na wymuszony epidemią system zdalny udało się nam przeprowadzić nad wymiar sprawnie. Powrót studentów na uczelnię także dokonał się płynnie. To, że był wydarzeniem radosnym, nie wymaga komentarza. Każdy kto widział uśmiechy na twarzach wykładowców i studentów, którzy nagle zaludnili korytarze SGH, reagował na nie takim samym radosnym uśmiechem.
Część tych doświadczeń dotyczyła bezpośrednio konieczności reorganizacji pionu dydaktycznego na okres epidemii i pracy w zmienionych warunkach. Bez wprowadzanych ad hoc zmian sprostanie złożonym wymogom kształcenia zdalnego, a następnie szybki powrót do nauczania stacjonarnego, nie byłyby możliwe. Warto zaznaczyć w tym kontekście, że nie chodzi wyłącznie o procesy administracyjne, zarządcze, które można skwantyfikować, spisać i ocenić. I oceny w tym zakresie mogą być tylko pozytywne.
Wstrząs w wyniku agresji na Ukrainę w chwili obecnej jest nie do opisania. Zbrojna agresja i przemoc – przez dekady jawiące się jako od nas odległe – mają dziś miejsce tuż za naszą granicą. Tragedia uchodźców z jednej strony, współczucie i solidarność z drugiej, trzęsienie ziemi w wielkiej polityce światowej i słowa solidarności w języku ukraińskim na bilbordach malują ostatnie miesiące w palecie barw, na które trudno dłużej patrzeć bez zmęczenia oczu. Nigdy nie zapomnę linijki z lektury zasad organizacji egzaminu maturalnego dla ukraińskiej młodzieży: „przebieg egzaminu można zawiesić na czas alarmu bombowego”. Tego już miało w Europie nigdy nie być…
I może właśnie dlatego tym, co najbardziej utkwi mi w pamięci po roku akademickim 2021/2022, choć na pewno przemawia tu przeze mnie pełniona w SGH funkcja, to postawa studentów naszej uczelni wobec napaści Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Przykładna i godna naśladowania. Empatyczna i dojrzała. Przede wszystkim nad wymiar ludzka i pełna poświęcenia dla drugiego człowieka. Nie trzeba było nikogo o nic prosić, do niczego namawiać, niczym przekonywać. Studenci po prostu pojawili się tam, gdzie byli potrzebni.
Przewodniczący Samorządu Studentów pan Wojciech Godlewski i jego zastępca pan Adrian Zontek szczerze, nie wiem, kiedy mieli czas spać, uczyć się i zajmować sprawami samorządu, o których rozmawialiśmy w moim gabinecie? Pani Agnieszka Wrona - skąd ona miała siłę po roboczych spotkaniach samorządu ze mną w poniedziałek wieczorem biec do uchodźców w akademikach? Jak pani Sabina Sinkiewicz nie zdarła sobie strun głosowych jako niezmordowany tłumacz? I skąd pan Karol Osuchowski, rzecznik praw studenta, między zajęciami i obowiązkami samorządowymi wytrzasnął vana do przewożenia darów dla uchodźców? Było jeszcze wielu, wielu innych angażujących się w pomoc, których tu nie wspominam z braku miejsca.
Wspólnota SGH sprostała zadaniu świadczenia pomocy Ukrainie lepie niż można było zakładać. Zdaję sobie sprawę, że na mój entuzjastyczny odbiór postawy wspólnoty studenckiej na pewno rzutuje funkcja prorektora ds. studentów. Nie zmienia to faktu, że po tym, co zobaczyłem, przyglądając się naszym studentom działającym na rzecz ukraińskich przyjaciół, sprawowanie funkcji prorektora ds. studentów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, stało się jeszcze bardziej fascynujące oraz inspirujące osobiście.
