Fundusze Europejskie na rzecz osób z niepełnosprawnościami

Konferencja – objęta patronatem Ministra do spraw Unii Europejskiej podczas półrocznej prezydencji Polski w Radzie UE – zgromadziła wielu ekspertów, przedstawicieli organizacji pozarządowych, decydentów i osoby z różnymi niepełnosprawnościami. W sumie w niej uczestniczyło ponad 100 osób stacjonarnie i niemal 300 zdalnie.

FUNDUSZE EUROPEJSKIE – KLUCZ DO INKLUZYWNOŚCI

Prorektorka ds. nauki dr hab. Agnieszka Chłoń-Dominiczak, prof. SGH, podkreśliła, że uczelnia dokłada wszelkich starań, by być dostępną dla osób z niepełnosprawnościami.

Dr Krzysztof Kurowski, przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON), organizatora wydarzenia, zwrócił uwagę na znaczenie funduszy unijnych w implementacji Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Zastrzegł przy tym, że pomimo postępów wiele obszarów wymaga dalszej pracy. „Nie chodzi tylko o to, co udało się osiągnąć dzięki funduszom, ale także o to, by wypracowane rozwiązania nie trafiły do szuflady” – mówił dr Kurowski.

Gość specjalny wydarzenia Ioannis Vardakastanis, przewodniczący Sekcji ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej (ECO) w Europejskim Komitecie Ekonomiczno-Społecznym, zwrócił uwagę na konieczność ciągłego monitorowania polityki spójności w nowej perspektywie finansowej UE. Wyraził obawy dotyczące potencjalnego zastąpienia funduszy spójności przez jeden fundusz narodowy, co mogłoby ograniczyć wsparcie dla grup wykluczonych. „Musimy być obecni przy stole decyzyjnym i budować silne sojusze” – apelował. Z kolei Gunta Anca, wiceprzewodnicząca Europejskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami, wskazała, że w Unii Europejskiej ok. 30% osób z niepełnosprawnościami żyje w ubóstwie, a środki unijne są szansą na ich niezależność i dostępność.

DOBRE PRAKTYKI I WYZWANIA

Na konferencji przedstawiono liczne przykłady skutecznego wykorzystania funduszy unijnych. Na Litwie stworzono mapę regionów wymagających największego wsparcia, co pozwoliło na bardziej efektywne planowanie działań. W Polsce dzięki finansowanemu ze środków POWER projektowi „Aktywni niepełnosprawni” przetestowano rozwiązania wspierające niezależność osób z różnymi, w tym bardzo złożonymi niepełnosprawnościami, oraz przygotowano standardy asystencji osobistej i wspieranego podejmowania decyzji.

Uczestnicy wskazywali również na trudności związane z biurokracją i brakiem woli politycznej. Dr Monika Zima-Parjaszewska z Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną zauważyła, że wiele dobrych rozwiązań wypracowanych w ramach projektów pozostaje niewykorzystanych. „Fundusze to ogromna praca organizacji pozarządowych, która zmienia myślenie o dostępności” – podkreśliła.

DOSTĘPNOŚĆ A PRAWA CZŁOWIEKA

Jednym z kluczowych tematów konferencji była zgodność projektów unijnych z Kartą Praw Podstawowych UE. Dr Magdalena Kocejko z Katedry Polityki Społecznej SGH wskazała na przypadki naruszania tych zasad, takie jak przeznaczanie środków unijnych na rozwiązania wspierające instytucjonalizację osób z niepełnosprawnościami czy brak elastyczności w dostosowywaniu wsparcia do potrzeb tej grupy. „Perspektywa praw człowieka jest wciąż słabo obecna w decyzjach rządowych” – mówiła Magdalena Kocejko.

Dorota Becker z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich zwróciła uwagę na konieczność zapewnienia dostępności także w obszarze pomocy humanitarnej i procedur ewakuacyjnych, w przypadku klęsk żywiołowych i wojny. Z kolei Marcin Sośniak z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka wskazywał na pojawiającą się w debacie publicznej dehumanizację migrantów, wśród których są także osoby z niepełnosprawnościami. Mówił także o problemie braku przygotowania organizacji pozarządowych działających w obszarze integracji migrantów do uwzględniania potrzeb osób z niepełnosprawnościami i zapewniania dostępności w projektach, w których osoby te nie są głównymi odbiorcami.

INNOWACJE I PRZYSZŁOŚĆ

Konferencja była również okazją do rozmowy o innowacyjnych rozwiązaniach wspierających osoby z niepełnosprawnościami. Jacek Zadrożny, ekspert ds. dostępności cyfrowej, wskazał na potencjał sztucznej inteligencji w obniżaniu kosztów dostępności. Rozpoznawanie mowy czy teksty alternatywne dla grafik to tylko niektóre przykłady technologii już dostępnych i bezpłatnych. „Dostępność można realizować taniej i bardziej precyzyjnie planować koszty” – mówił Zadrożny, akcentując, że automatyzacja musi uwzględniać potrzeby osób o bardziej złożonych wymaganiach.

SGH JAKO PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

W trakcie wydarzenia perspektywę uczelni przedstawiła dr Justyna Kapturkiewicz, kierownik Biura ds. Dostępności i Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami SGH, która wskazywała na dwa kluczowe i wzajemnie uzupełniające się obszary. Pierwszy z nich to dostępność, gdzie uczelnia od wielu lat podejmuje różnorodne działania, aby eliminować dotychczasowe bariery i zapobiegać tworzeniu nowym. W tym kontekście ważne jest nie tylko tworzenie odpowiednich rozwiązań systemowych czy infrastrukturalnych, ale przede wszystkim budowanie świadomości społeczności akademickiej. Drugi obszar związany jest z bezpośrednim wsparciem osób ze szczególnymi potrzebami. „Staramy się, by wsparcie było możliwie zindywidualizowane, dlatego proces ten rozpoczyna się od szczegółowej rozmowy, podczas której koncentrujemy się na indywidualnych możliwościach oraz barierach, jakich może doświadczać student w procesie kształcenia. To ważne, ponieważ nawet osoby z tym samym stopniem czy rodzajem niepełnosprawności mogą doświadczać innych trudności i potrzebować innej formy wsparcia” – wyjaśniła Justyna Kapturkiewicz. Następnie opowiedziała o realizowanym w SGH projekcie wsparcia osób w spektrum autyzmu oraz o powołanym zespole ambasadorów dostępności.

Warto dodać, że dzięki współpracy SGH z PFON na czas konferencji zapewniono m.in. tłumaczenie na polski język migowy, napisy na żywo, pokój wyciszeń oraz komfortkę – rozwiązanie, które powinno stać się standardem w przestrzeni publicznej.

WNIOSKI I REKOMENDACJE

Konferencja zakończyła się apelem o większe zaangażowanie decydentów oraz lepsze wykorzystanie potencjału funduszy unijnych. Przemysław Herman z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej przypomniał o mechanizmie racjonalnych usprawnień (MRU), który umożliwia pokrycie dodatkowych kosztów związanych z udziałem osób z niepełnosprawnościami w projektach. Niestety, świadomość tego narzędzia jest nadal niska – zastosowano je jedynie w 1% projektów.
Organizatorzy wydarzenia zapowiedzieli kontynuację działań na rzecz zwiększenia dostępności oraz promocji dobrych praktyk. Konferencja była dowodem na to, że współpraca między organizacjami pozarządowymi, uczelniami i administracją publiczną może przynieść realne korzyści dla osób z niepełnosprawnościami.

Wydarzenie zorganizowane zostało przez Polskie Forum Osób z Niepełnosprawnościami oraz partnerów: Podlaski Sejmik Osób z Niepełnosprawnościami, Stowarzyszenie Instytut Niezależnego Życia, Accesible EU oraz Biuro ds. Dostępności i Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami i Katedrę Polityki Społecznej SGH.  

dr JUSTYNA KAPTURKIEWICZ, kierownik Biura ds. Dostępności i Wsparcia Osób z Niepełnosprawnościami

dr MAGDALENA KOCEJKO, Katedra Polityki Społecznej, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH