Współpraca SGH z uczelniami i instytucjami ukraińskimi

Prezentacja dr Iryny Dehtiarowej (Iryna Degtyarova), pełnomocniczki rektora SGH ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi, była asumptem do dyskusji, podczas której poruszono następujące kwestie:

• z jakimi ukraińskimi partnerami akademickimi SGH współpracuje i jaki jest ich potencjał naukowo-dydaktyczny? Jakie projekty i inicjatywy są realizowane?
• jakie rezultaty może przynieść współpraca SGH z partnerami ukraińskimi?
• jakie są możliwości współpracy polsko-ukraińskiej w zakresie kształcenia w kontekście wyników badania opinii rektorów w Projekcie Polsko-Ukraińskim MEiN-PW w Fundacji Rektorów Polskich?

Na początku webinarium rektor SGH dr hab. Piotr Wachowiak, prof. SGH, wskazał na duże znaczenie poruszania w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie szeroko rozumianej tematyki ukraińskiej. Zwrócił uwagę na przyznanie doktoratu honoris causa SGH prezydentowi Ukrainy Wołodymyrowi Zełenskiemu. Więcej na ten temat w Gazecie SGH - Życie uczelni w artykułach:

Wołodymyr Zełenski doktorem honoris causa;

Rektor SGH przekazał ambasadorowi Ukrainy uchwałę Senatu SGH ws. przyznania DHC prezydentowi Wołodymyrowi Zełenskiemu.

Dr Dehtiarowa przypomniała, że do zadań pełnomocnika rektora ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi, powołanego w maju 2022 r., należy podejmowanie działań, których celem jest nawiązywanie i pogłębianie współpracy z uczelniami ukraińskimi o szczególnym znaczeniu dla SGH, w tym m.in. informowanie społeczności SGH o prowadzonej współpracy badawczo-dydaktycznej z uczelniami ukraińskimi.

We współpracy z Ukrainą należy brać pod uwagę aktualny stan tamtejszego szkolnictwa wyższego, zwłaszcza funkcjonowanie uczelni w czasie wojny. Chodzi o wpływ, jaki mają działania zbrojne na instytucje nie tylko w zakresie sytuacji finansowej, permanentnego zagrożenia i rujnowania infrastruktury edukacyjnej (3 151 instytucji ucierpiało, w tym 59 uczelni, a 43 zostały przeniesione) czy wyzwań kadrowych i akademickich związanych z masową migracją studentów, doktorantów i pracowników w wyniku działań wojennych oraz ze zmianą ich priorytetów życiowych (najpierw bezpieczeństwo, rodzina), ale także ogólna sytuacja gospodarcza i zniszczenie ekosystemu innowacyjności, rynku pracy (ok. 70% przedsiębiorstw zrujnowano, zniszczono, na terenach tymczasowo okupowanych).

Wojna wpływa na zdrowie i stan psychiczny Ukraińców, w szczególności młodzieży, w tym kandydatów na studia. Utrudniona logistyka, kłopoty z przekraczaniem granicy stwarzają dodatkowe problemy we współpracy z innymi krajami. Oczywiście, sytuacja różni się w zależności od regionu i bieżącej sytuacji wojennej, a zatem różnią się i potrzeby. Dlatego od partnerów międzynarodowych oczekuje się więcej elastyczności w działaniach, gotowości do aktywności ad hoc, uwzględnienia zmieniającej się sytuacji zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i indywidualnym.

Współpraca SGH z uczelniami i instytucjami ukraińskimi jest realizowana w zakresie wszystkich misji SGH, szczególnie trzeciej, społecznej misji. Pomoc jest elementem współpracy partnerskiej na zasadzie sytuacji, w której nie ma przegranych.

Współpraca ma na uwadze przyszłą odbudowę i integrację europejską Ukrainy ze szczególnym uwzględnieniem roli uczelni, które powinny być hubami innowacyjności i rozwoju, a także służyć wzrostowi gospodarczemu kraju. Ważne jest, aby przy realizacji współpracy unikać drenażu mózgów i nie podejmować działań, które by zaszkodziły partnerom ukraińskim w czasie wojny.

W warunkach intensyfikacji współpracy z uczelniami ukraińskimi niezbędna jest otwartość kadry SGH oraz wsparcie instytucjonalne, zapewniane przez Centrum Współpracy Międzynarodowej SGH oraz inne jednostki organizacyjne, zarówno kolegia, jak i administrację uczelni. Kluczową rolę tutaj odgrywa zaangażowanie władz uczelni, przede wszystkich władz rektorskich i kanclerskich.

Od początku wojny na Ukrainie Szkoła Główna Handlowa w Warszawie podjęła dużo działań o charakterze humanitarnym na rzecz uchodźców z Ukrainy, w tym studentów i naukowców, liczne zbiórki humanitarne, pomoc rzeczową, charytatywną, ale także umorzenie lub obniżenie czesnego i opłat za akademiki.

Działania akademickie, środowiskowe to przede wszystkim nowe partnerstwa, nowe inicjatywy i projekty. Mocną stroną SGH jest rola pomostu między uczelniami i instytucjami europejskimi a ukraińskimi, w tym wiedza i doświadczenie, którymi SGH może podzielić się z partnerami ukraińskimi w zakresie dyplomacji akademickiej, realizowanej przez społeczność SGH w Polsce i za granicą.

Oto przykłady działań akademickich i środowiskowych od rozpoczęcia wojny w lutym 2022 roku:

• Wsparcie działań systemowych i strategicznych – organizacja punktu niezależnego egzaminu zewnętrznego ukraińskiego (NMT) dla kandydatów na studia, spotkania z władzami rektorskimi oraz reprezentantami ukraińskiego rządu, wsparcie Ukraińskiej Diaspory Naukowej w Polsce, organizacja Polsko-Ukraińskiego Summer Camp dla młodych naukowców we współpracy z Krajową Reprezentacją Doktorantów i Radą Młodych Naukowców przy Ministerstwie Edukacji i Nauki Ukrainy;
• Nowe partnerstwa akademickie zawarte w latach 2022-2023; obecnie SGH współpracuje z 13 uczelniami partnerskimi z Ukrainy, po 24 lutego 2022 r. podpisano pięć nowych umów bilateralnych;
• Wsparcie akademickie na rzecz uchodźców (zatrudnienie w pierwszym okresie wojny kilku naukowców) oraz na rzecz odbudowy Ukrainy (zwłaszcza działania SKN Odbudowy Ukrainy pod kierownictwem dr. Jakuba Karnowskiego);
• Tematyka ukraińska w działaniach akademickich w SGH: konferencje, webinaria, wydarzenia akademickie i pozaakademickie, udział w konferencjach naukowych i dydaktyka w uczelniach ukraińskich;
• Realizacja badań, np. projekt rektorski „SGH jako centrum wsparcia”, badanie potrzeb i sytuacji ukraińskich naukowców uchodźców (S4U), analiza sytuacji dzieci w Polsce (UNICEF);
• Visiting professors z SGH w uczelniach ukraińskich oraz wykłady i wystąpienia gościnne (stacjonarnie i online);
• Włączenie uczelni i naukowców ukraińskich do projektów: NCBiR, NAWA – CIVICA for Ukraine, wnioski Horyzont Europa, Erasmus+, Erasmus Mundus, Szkoły Letnie Szkoły Doktorskiej;
• Projektem flagowym w roku 2023 jest projekt CIVICA for Ukraine, realizowany przez SGH w ramach programu NAWA „Solidarni z Ukrainą – Uniwersytety Europejskie”;
• Zbiórki finansowe dla uczelni partnerskich.

Obecnie SGH współpracuje z 13 uczelniami partnerskimi z Ukrainy, aczkolwiek w swej współpracy nie ogranicza się tylko do umów formalnych.

Umowy o współpracy SGH ma z:

• uniwersytetami publicznymi (Kijowski Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki, Charkowski Narodowy Uniwersytet im. W.N. Karazina, Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki, Doniecki Narodowy Uniwersytet im. Wasyla Stusa, Akademia Kijowsko-Mohylańska, Czerniowiecki Narodowy Uniwersytet im. Jurija Fedkowicza, Wołyński Narodowy Uniwersytet im. Łesi Ukrainki),
• publicznymi i niepublicznymi uczelniami ekonomicznymi oraz nauk społecznych (Kijowska Szkoła Ekonomii, Kijowski Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny im. Wadyma Hetmana, Charkowski Narodowy Uniwersytet im. Semena Kuznieca, Narodowa Akademia Statystyki, Rachunkowości i Audytu, Ukraiński Katolicki Uniwersytet we Lwowie),
• uczelnią techniczną (Politechnika Kijowska).

Partnerzy SGH to uczelnie wiodące w Ukrainie, cieszące się silną pozycją w kraju i za granicą. Są to główne uczelnie ekonomiczne, uczelnie zapewniające także możliwości interdyscyplinarne, z bogatą i innowacyjną ofertą edukacyjną. Uczelnie partnerskie SGH mają szczególne miejsce i pozycję w poszczególnych regionach na Ukrainie, intensywnie też współpracują z lokalnym biznesem. Większość partnerów ma ogromne doświadczenia we współpracy międzynarodowej.

Współpraca polsko-ukraińska SGH może przynieść wiele rezultatów:

1. Budowanie i wzmocnienie międzynarodowego zasięgu i wizerunku SGH jako wiodącej uczelni ekonomicznej w Europie Środkowo-Wschodniej.
2. Wzbogacenie różnorodności kulturowej − tworzenie różnorodnych i wielokulturowych zespołów naukowych i akademickich.
3. Wymiana wiedzy i doświadczeń z uczelniami ukraińskimi w dziedzinie ekonomii, biznesu, zarządzania, polityki publicznej; transfer wiedzy z Polski na Ukrainę.
4. Rozszerzenie sieci partnerów − współpraca z Ukrainą umożliwia SGH rozszerzenie sieci partnerów międzynarodowych – akademickich, przedsiębiorstw, organizacji.
5. Wzrost jakości badań naukowych – partnerstwo w projekcie badawczym z ukraińskimi naukowcami może otworzyć nowe perspektywy, dostęp do unikalnych zbiorów danych oraz wymianę różnych podejść i metod badawczych.
6. Aktualna tematyka w kształceniu – za pośrednictwem zaproszonych wykładowców z Ukrainy.

Potencjalne korzyści ze współpracy SGH z uczelniami ukraińskimi dla studentów i doktorantów SGH:

1. Poszerzenia horyzontów akademickich i dostęp do unikalnych perspektyw edukacyjnych (+ kontakty z ukraińskimi studentami, wykładowcami).
2. Wzmacnianie kompetencji, kwalifikacji, zwiększenie atrakcyjności na rynku pracy, zdobycie międzynarodowego dyplomu lub certyfikatu.
3. Rozwój umiejętności międzykulturowych i pracy w zespołach wielokulturowych.
4. Możliwości dla doktorantów (dwóch promotorów, co-tutelle).

Korzyści ze współpracy dla kadry akademickiej:

1. Wymiana wiedzy i doświadczeń – współpraca naukowa i organizowanie wspólnych projektów badawczych umożliwia wymianę najlepszych praktyk w nauczaniu, metodologii i rozwiązywaniu problemów naukowych.
2. Rozwój zawodowy – możliwości na ścieżce awansu naukowego w Polsce + nowe perspektywy.
3. Budowanie sieci kontaktów międzynarodowych z Ukraińcami i ich sieciami kontaktów – kolejne partnerstwa, publikacje, możliwości rozwoju kariery.

W SGH osobą do kontaktu w sprawie zgłoszenia pomysłu, inicjatywy lub zapytania dotyczącego współpracy z uczelniami z Ukrainy jest pełnomocniczka rektora SGH ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi, która także wspiera pracowników i studentów SGH w tym zakresie.

W badaniu, realizowanym w ramach Projektu Polsko-Ukraińskiego MEiN-PW, odnotowano, że intensyfikacja współpracy uczelni polskich z ukraińskimi nastąpiła w związku z wojną, przy czym zadeklarowano gotowość utrzymywania i rozwoju współpracy bilateralnej, w szczególności w zakresie kształcenia studentów po zakończeniu działań wojennych.

Zdaniem polskich respondentów głównymi  barierami w realizacji działań z Ukrainą są:

• brak środków finansowych lub niewystarczające środki na ich realizację;
• problemy językowe (trudności w porozumiewaniu się);
• trudności w nawiązywaniu bezpośrednich relacji przez osoby odpowiedzialne za organizację i zarządzanie procesem kształcenia w uczelniach partnerskich;
• różnice programowe, systemu szkolnictwa wyższego oraz w organizacji roku akademickiego.

Jako rekomendacje postuluje się:

• zwiększenie finansowania,
• zwiększenie liczby programów bilateralnych,
• zmiany legislacyjne (uznawalność dyplomów),
• kampania informacyjna,
• organizacja na większą skalę szkół letnich w celu zapoznania studentów uczestniczących w kształceniu u partnera zagranicznego z kulturą danego kraju i obyczajami,
• kontynuacja badań polsko-ukraińskich w szkolnictwie wyższym,
• tworzenie wspólnych akademickich ciał doradczych,
• zwiększenie działań z zaangażowaniem studentów, samorządów, kół naukowych.

Bezdyskusyjnie, kluczową kwestią wpływającą na współpracę pomiędzy uczelniami polskimi i ukraińskimi pozostaje zakończenie działań wojennych i odbudowanie infrastruktury Ukrainy. Więcej – w raportach na stronie projektu.

Szczegółowe działania w zakresie współpracy z partnerami z Ukrainy, realizowane wspólnie z pełnomocniczką rektora SGH ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi, przedstawiła podczas webinarium dyrektor Centrum Współpracy Międzynarodowej Katarzyna Kacperczyk.

SGH realizuje obecnie program CIVICA for Ukraine w ramach inicjatywy NAWA Solidarni z Ukrainą – Uniwersytety Europejskie. Podejmowane działania mają na celu zbudowanie ram współpracy i dialogu uczelni ukraińskich z uczelniami partnerskimi wchodzącymi w skład Konsorcjum Uniwersytetu Europejskiego CIVICA.

Studenci, doktoranci, nauczyciele akademiccy oraz pracownicy administracji z uczelni ukraińskich mają możliwość uczestniczyć we wszystkich działaniach i wydarzeniach, jakie zostały zaplanowane w ramach CIVICA na 2023 r. Tym samym, mają nie tylko możliwość nawiązania nowych kontaktów, ale także zdobycia doświadczeń związanych z funkcjonowaniem tego typu konsorcjum.

Wsparcie Konsorcjum CIVICA dla uczelni ukraińskich wpisuje się również w szerszy kontekst budowania instytucjonalnych zdolności niezbędnych dla akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej oraz w działania związane z odbudową Ukrainy i wsparciem instytucjonalnym, społecznym i gospodarczym po zakończeniu wojny.  Nie bez znaczenia w tym kontekście jest również budowanie świadomości wśród partnerskich uczelni CIVCA oraz uwrażliwienie na dramat rozgrywający się obecnie na Ukrainie.

W ramach projektu CIVICA for Ukraine zrealizowano dotychczas szereg inicjatyw. Warto tu w szczególności wymienić CIVICA Ambassadors Forum on Recovery and Modernisation of Ukraine z udziałem studentów z uczelni CIVICA i pięciu uczelni ukraińskich. Forum przygotowane zostało we współpracy  z Kołem Naukowym Odbudowy Ukrainy, którego opiekunem jest dr Jakub Karnowski. Rezultatem wydarzenia będzie raport dotyczący perspektyw odbudowy Ukrainy po zakończeniu działań wojennych.

Inne zorganizowane w ramach projektu wydarzenia obejmowały High-level meeting CIVICA – Ukraine, z udziałem rektorów, prorektorów i dyrektorów uczelni ukraińskich i konsorcjum CIVICA.

Studenci z Ukrainy wzięli udział w dorocznym konkursie (programie) CIVICA FuturEU w Berlinie organizowanym przez Szkołę Hertiego (Hertie School) oraz w CIVICA European Week w Paryżu, organizowanym przez Science Po. Podczas tych wydarzeń studenci z Ukrainy mieli możliwość pozyskania wiedzy i nowych doświadczeń, w tym z obszaru integracji europejskiej, zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu. Zaprezentowali również informacje dotyczące aktualnej sytuacji w Ukrainie, w tym w kontekście wpływu wojny na środowisko, zielonej odbudowy itd.

W drugiej połowie roku planowany jest udział reprezentantów organizacji studenckich uczelni ukraińskich w CIVICA Student Association Forum w SGH, udział doktorantów z Ukrainy w konferencji CIVICA Doctoral Conference w Wiedniu oraz udział kadry naukowej/administracyjnej uczelni ukraińskich w CIVICA Inclusiveness Workshop na Uniwersytecie Bocconiego (Bocconi University).

Dla 20 przedstawicieli uczelni ukraińskich zorganizowane zostaną wizyty studyjne w uczelniach partnerskich CIVICA, trwające od tygodnia do miesiąca.

Projekt CIVICA for Ukraine jest bardzo ambitny i wymaga niezwykle wysokiego zaangażowania. Dyrektor Kacperczyk podkreśliła otwartość SGH na współpracę z uczelniami ukraińskimi również w ramach innych projektów. Uczelnie ukraińskie uczestniczą również w koordynowanych przez CWM projekcie Erasmus+ KA171, co stwarza nowe możliwości wymiany studenckiej i akademickiej pomiędzy SGH i partnerskimi uczelniami w Ukrainie. W kontekście dalszego wsparcia uczelni ukraińskich duże znaczenie ma pozyskanie środków finansowych, które są niezbędne dla finansowania przedsięwzięć i mobilności.

Bardzo ciekawy przykład konkretnego projektu dla strony ukraińskiej, realizowanego w ramach pierwszej edycji programu NAWA „Solidarni z Ukrainą”, przedstawiła Izabela Godlewska z Centrum Nauk Języków Obcych SGH. Projekt ten był koordynowany przez Sylwię Remiszewską, kierownik Działu Rekrutacji w SGH. Polegał on na oferowaniu kursów języka polskiego dla osób z Ukrainy, głównie uchodźców. Nie został wszelako ograniczony jedynie do studentów, lecz obejmował wszystkich obywateli ukraińskich. Izabela Godlewska miała możliwość uczestnictwa w tym projekcie jako lektorka. Zwróciła uwagę na bardzo pozytywne doświadczenia: proces uczenia był dwustronny, również strona polska uczyła się od strony ukraińskiej np. kultury, postrzegania otoczenia itd. Młodzi słuchacze ukraińscy byli niezmiernie twórczo i aktywnie zaangażowani w zajęcia, które nie ograniczały się stricte do zagadnień językowych. Wykorzystywano podczas nich różne narzędzia interaktywne i aktualną tematykę (fragmenty audycji radiowych i telewizyjnych, filmiki wideo zamieszczane w internecie, prezentacje TED, mowy motywacyjne, podcasty, wycinki z prasy, quizy). Ponadto podczas zajęć stosowano rozmaite metody, w tym pracę grupową i projektową (przy projektach takich jak: „Co to jest szczęście”, „Jak wyobrażam sobie przyszłość?”, „Jak realizować wyznaczone cele”).

Ciekawym urozmaiceniem było wspólne uczestnictwo w warsztatach kulinarnych „Polish Your Cooking”. Wzajemna wymiana doświadczeń kulturowych, ciekawość i otwarcie na poznawanie drugiej strony było inspirującym, kształcącym i budującym wspólnotę doświadczeniem.

Na koniec webinarium podkreślono, że  współpraca SGH z uczelniami i instytucjami ukraińskimi ma charakter długookresowy; wciąż otwierają się nowe możliwości. W kolejnym roku akademickim warto w szczególności skoncentrować się na bezpośrednim aktywizowaniu do działań studentów. Z pewnością będzie tu pomocne wsparcie samorządów studenckich na polskich i ukraińskich uczelniach.