W ostatnim czasie płatności mobilne zyskują na popularności. To nie tylko znaczne ułatwienie codziennego życia, ale także mniejsze ryzyko utraty środków. Odcisk palca, token, a nawet czip wszczepiony pod skórę – to tylko niektóre sposoby autoryzacji takich płatności.
Coraz częściej korzystamy z bankowych aplikacji mobilnych umożliwiających dokonanie płatności głównie za pomocą telefonu, ale także innych urządzeń mobilnych, takich jak tablet, zegarek, opaska, pierścień czy nawet podskórne chipy RFID (Radio Frequency Identification). Cenimy sobie to rozwiązanie za wygodę i dostępność, ale zbyt rzadko rozważamy ryzyko, jakie się z nim wiąże. Warto zatem przyjrzeć się bliżej płatnościom mobilnym, szczególnie zbliżeniowym, które z roku na rok zyskują coraz więcej zwolenników.
Płatności mobilne to transfer środków pieniężnych przy wykorzystaniu urządzeń mobilnych.
Rodzaje płatności mobilnych
Biorąc pod uwagę sposób realizacji, możemy podzielić płatności mobilne na zdalne i zbliżeniowe. Płatności zdalne to te, w których lokalizacje płatnika i beneficjenta płatności nie mają znaczenia w momencie inicjowania płatności.
Z kolei płatności zbliżeniowe to transfer danych, podczas którego lokalizacja obu stron odgrywa duże znaczenie i który zachodzi w bardzo bliskiej odległości. Tego rodzaju płatności dokonujemy za pośrednictwem technologii NFC oraz kodów QR.
Technologia NFC (Near Field Communication) to bezprzewodowa technologia komunikacyjna, wykorzystująca fale radiowe w celu wymiany danych w bliskiej odległości. W przypadku kodów QR (Quick Response) bliska odległość jest niezbędna, aby zeskanować kod, który dzięki któremu na naszym smartfonie pojawią się dane niezbędne do dokonania płatności.
Pandemia Covid-19 przyspieszyła rozwój płatności mobilnych
W związku z rozprzestrzenianiem się pandemii COVID-19 nastąpiła istotna zmiana funkcjonowania płatności zbliżeniowych. W ciągu ostatnich miesięcy znacznie wzrosła liczba kart zbliżeniowych oraz dokonywanych za ich pomocą transakcji. Można wręcz pokusić się o stwierdzenie, że mamy obecnie do czynienia z rewolucją w sposobie dokonywanych płatności.
Wiele sieci handlowych zalecało tę właśnie formę płatności, aby ograniczyć kontakt personelu z klientem. W marcu zwiększono kwotę limitu płatności bez podawania kodu PIN z 50 do 100 zł.
W pierwszym kwartale 2020 r. na polskim rynku znajdowało się 37,3 miliona kart płatniczych z funkcją płatności zbliżeniowych. Tym samym udział tego rodzaju kart w całości rynku kart płatniczych wyniósł 86,4%. Kartami z funkcją zbliżeniową przeprowadzono 1 mld 208 mln transakcji. Udział płatności zbliżeniowych w ogólnej liczbie płatności bezgotówkowych był rekordowy i wyniósł aż 91,1%.
Potrzebny jest rachunek
Płatności mobilnych możemy dokonać na podstawie rachunku bankowego, rachunku karty płatniczej, rachunku przedpłaconego (przed dokonaniem płatności płatnik musi zasilić rachunek u operatora mobilnego) lub systemu billingowego (płatność mobilna jest doliczana do rachunku klienta operatora telefonii komórkowej).
Metody płatności mobilnych
Podstawowe metody płatności mobilnych to m.in.: Apple Pay, Google Pay, Blik, Garmin Pay i Fitbit Pay. Apple Pay umożliwia płacenie zbliżeniowe za pomocą m.in. iPhone’a, Apple Watcha czy iPada, natomiast Google Pay na urządzeniach z Androidem. W obu systemach można dokonać płatności w sklepach oraz w wybranych aplikacjach mobilnych.
Blick opiera się na 6-cyfrowych kodach i jest powiązany z aplikacją mobilną konkretnego banku. Kodem Blik możemy zapłacić w sklepie stacjonarnym, internetowym, a także wypłacić gotówkę z bankomatu i dokonać przelewu na telefon. Nie możemy jednak dokonać płatności zbliżeniowej. Z kolei Garmin Pay i Fitbit Pay umożliwiają dokonanie płatności mobilnych przy pomocy dedykowanych opasek typu fitness lub zegarków typu smartwatch.
Dlaczego warto korzystać z płatności mobilnych?
Płatności mobilne mają wiele zalet. Taka forma dokonywania transakcji to oczywiście wygoda i dostępność oraz coraz większe bezpieczeństwo dzięki rozwojowi technologii i zabezpieczeń. Wśród innych zalet warto wymienić także:
- wygodę i szybkość
Nie musimy mieć przy sobie gotówki ani karty kredytowej, aby dokonać płatności mobilnej. Aby zapłacić za produkt czy usługę, wystarczy mieć wyposażony w odpowiednie funkcje telefon, zegarek, pierścień lub opaskę. Wśród nowatorskich rozwiązań w tym obszarze warto wspomnieć o chipie RFID wszczepianym pod skórę. Takie rozwiązanie wybrali już stali klienci barcelońskiego klubu Baja Beach.
- dostępność
Płatności mobilnej dokonamy wszędzie tam, gdzie będzie łączność z siecią telekomunikacyjną (GSM lub Internet) w przypadku płatności zdalnej, a zbliżeniowej tam, gdzie istnieje możliwość płatności kartą.
- bezpieczeństwo
Wraz z rozwojem technologii, zwiększa się też poziom dostępnych zabezpieczeń. W przypadku płatności mobilnych stosuje się tzw. tokenizację. Jest to forma ochrony danych wrażliwych karty i konta za pomocą tokenu. Dzięki szyfrowaniu, czyli zastępowaniu numeru karty w urządzeniu mobilnym tzw. tokenem, tj. losowo wygenerowanym numerem, dane karty są chronione.
Dodatkowe zabezpieczenie to użycie kodu lub biometryczna weryfikacja twarzy czy odcisku palca. Dla przykładu Google Pay oraz Apple Pay wykorzystują tokenizację. Blik bazuje na jednorazowych kodach generowanych dla danej transakcji, których nie można użyć ponownie. Kod, którym autoryzujemy płatność, jest ważny przez 120 sekund. Płatność wymaga potwierdzenia PIN-em do aplikacji mobilnej.
Ryzyko jest zawsze
Taka forma płatności wiąże się mimo wszystko z ryzykiem, że np. nasze dane i pieniądze mogą dostać się w niepowołane ręce.
Zgubienie lub kradzież urządzenia mobilnego – podobnie jak karty płatniczej – naraża nas na ryzyko dokonania płatności przez osoby trzecie. W takiej sytuacji bardzo ważne jest szybkie zgłoszenie kradzieży, zablokowanie karty oraz urządzenia mobilnego. Warto wiedzieć, że zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń (PIN, odcisk palca) może znacznie ograniczyć ryzyko utraty funduszy.
Inny rodzaj ryzyka jest związany z wyłudzeniem naszych danych niezbędnych do dokonania płatności mobilnej. Obecnie stosowane systemy operacyjne to skuteczna zapora systemowa. Nie odkładajmy zatem aktualizacji systemu naszego urządzenia na później. Instalujmy oprogramowanie antywirusowe, wyszukujące złośliwe programy próbujące wyłudzić nasze dane. Unikajmy dokonywania płatności w niepewnej, otwartej sieci Wi-Fi.
Możliwość dokonywania płatności mobilnych w sklepie stacjonarnym czy w Internecie stała się dla wielu z nas nowym zwyczajem płatniczym, z którego raczej nie zrezygnujemy i nie musimy, jeśli będziemy działać rozważnie.
Problematyka płatności mobilnych jest szczegółowo omawiana podczas podyplomowych studiów Bankowości.
DR EDYTA CEGIELSKA,
adiunkt w Katedrze Bezpieczeństwa Systemu Bankowego,
Instytut Bankowości,
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne
