Jubileusz 75. urodzin dr. hab. Leszka Balcerowicza, prof. SGH, w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie

W imieniu społeczności SGH list gratulacyjny jubilatowi wręczył rektor SGH dr hab. Piotr Wachowiak, prof. SGH.

„Jesteśmy dumni z tego, że pan profesor cały czas jest z nami, w zasadzie od roku 1965 (…). Za to bardzo serdecznie dziękujemy” – powiedział prof. Wachowiak. Podziękował jubilatowi za dokonania dydaktyczne, organizacyjne i działalność publiczną. „Jestem przekonany, że bez pana profesora nie byłoby tego rozwoju gospodarczego Polski, ani nie bylibyśmy tu, gdzie jesteśmy” – zaznaczył. „ (…) pan profesor od moich czasów studenckich jest dla mnie największym autorytetem w dziedzinie ekonomii. I za to panu profesorowi dziękuję” – powiedział rektor. Wspomniał, że jedno z pytań na jego egzaminie magisterskim w 1990 r. dotyczyło reformy gospodarczej Leszka Balcerowicza. „Sprawdzałem, dostałem piątkę za odpowiedź na to pytanie (…)” – dodał.

Rektor Wachowiak przekazał następnie profesorowi Balcerowiczowi ksero akt studenta SGH. Opowiadając o czasach studenckich jubilata, prof. Wachowiak poinformował, że na wydziale handlu zagranicznego ówczesnej Szkoły Głównej Planowania i Statystyki Leszek Balcerowicz miał w sumie w czasie studiów 30 ocen bdb, 9 ocen db+, 11 ocen db i tylko dwie trójki…ze szkolenia wojskowego. Magisterium profesor Balcerowicz obronił z wyróżnieniem 23 czerwca 1970 r.; praca dotyczyła rozwoju przemysłu w Zjednoczonej Republice Arabskiej.

Na ręce rektora Wachowiaka napłynęły listy gratulacyjne dla profesora Balcerowicza od: dziekana Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH prof. dr. hab. Piotra Błędowskiego, dziekana Kolegium Gospodarki Światowej SGH dr. hab. Mariusza Próchniaka, prof. SGH, prodziekan dr Anety Waszkiewicz, dziekan Kolegium Zarządzania i Finansów SGH dr hab. Joanny Wielgórskiej-Leszczyńskiej, prof. SGH, oraz od prezesa Związku Banków Polskich Krzysztofa Pietraszkiewicza.

O dorobku dydaktycznym, naukowym i innych osiągnięciach na forum publicznym profesora Balcerowicza, założyciela Katedry Międzynarodowych Studiów Porównawczych w Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH, mówiła dziekan kolegium dr hab. Beata Czarnacka-Chrobot, prof. SGH: „Jubilat jest osobą niezwykłą. Świadczą o tym jego osiągnięcia, jego wyjątkowy dorobek” – podkreśliła.

Dziekan wskazała, że profesor Balcerowicz był promotorem licznych prac magisterskich i kilkunastu doktorskich, jest członkiem wielu stowarzyszeń ekonomicznych, autorem ponad 150 publikacji wydanych w Polsce i za granicą, wygłasza wykłady na całym świecie, a za swoją działalność został wyróżniony doktoratami honoris causa 32 uczelni krajowych i zagranicznych, w tym we Francji, Wielkiej Brytanii, USA, na Ukrainie, w Niemczech, Rumunii i Rosji. Profesor  Balcerowicz jest także laureatem wielu prestiżowych nagród na forum polskim i międzynarodowym.

„Szanowny Jubilacie, Panie Profesorze, proszę przyjąć wyrazy ogromnego uznania wraz z gratulacjami i podziękowaniami za tak wybitną dotychczasową pracę oraz najserdeczniejsze życzenia dalszej owocnej pracy zawodowej, czerpania z niej nieustającej satysfakcji oraz powodzenia w życiu osobistym od wszystkich pracowników Kolegium Analiz Ekonomicznych” – podkreśliła dziekan Czarnacka-Chrobot. „Może być pan dumny i odczuwać głęboką satysfakcję ze swoich wyjątkowych osiągnięć, które bez wątpienia przyczyniły się do budowy prestiżu nie tylko naszej Alma Mater, w tym prestiżu Kolegium Analiz Ekonomicznych i polskich nauk ekonomicznych, ale także prestiżu naszego kraju, gdyż mało kto może poszczycić się tak szeroką, tak aktywną, tak intensywną i tak profesjonalną działalnością” – dodała. – Reszta to już osobowość – ogromna odwaga, umiłowanie wolności, nie tylko gospodarczej, ale też politycznej, wielka pracowitość, determinacja, konsekwentne, uparte dążenie do jakże ambitnego celu. Nie waham się powiedzieć, że wielu przedsiębiorczym, uczciwym, ambitnym i pracowitym Polakom zapewnił pan możliwość rozwoju i dobrobytu w ojczyźnie, jednocześnie umożliwiając korzystanie z dobrodziejstw otaczającego nas świata, wcześniej niedostępnego w takim stopniu. Jestem przekonana, że bez wkładu pana profesora Polska w 2015 r., byłaby w innym, znacznie gorszym miejscu, bez wątpienia nie byłaby uznawana za wzór rozwoju demokracji, postępu gospodarczego i społecznego”.

W formie online życzenia złożyli rektorzy uniwersytetów ekonomicznych: rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach prof. dr hab. inż. Celina M. Olszak, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu prof. dr hab. Maciej Żukowski, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu prof. dr hab. Andrzej Kaleta oraz rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie dr hab. Stanisław Mazur, prof. UEK.

Następnie głos zabrali autorzy książki „Dylematy. Intelektualna historia reform Balcerowicza” prof. dr hab. Wojciech Morawski, dr hab. Jacek Luszniewicz, prof. SGH, oraz dr hab. Andrzej Zawistowski, prof. SGH. „Plan Balcerowicza stał się przedmiotem bardzo ostrej polaryzacji opinii. Z naszych ustaleń wynika, że to się nie stało od razu na początku lat 90. To się stało na przełomie stuleci w związku z ówczesnymi walkami politycznymi. Niemniej dzisiaj ten spór jest bardzo ostry i to jest taka +wojna pozycyjna+, w której właściwie wszyscy znają swoje argumenty (…) – wskazał prof. Morawski. – (Książkę) zatytułowaliśmy + Dylematy. Intelektualna historia reform Balcerowicza+, bo chcieliśmy pokazać, że pewne rzeczy wcale nie były oczywiste, rodziły się w wątpliwościach i w bólach. I na tym właśnie polega ich wielkość (…)”. „Wewnątrz obozu solidarnościowego była opcja socjaldemokratyczna, poszukiwanie trzeciej drogi (…). Były dylematy wewnątrz środowiska liberalnego, tzn., jak ma się stabilizacja makroekonomiczna do prywatyzacji, w jakiej sekwencji to ma być – czy równocześnie czy z pewnym poślizgiem (…). No, i były też dylematy czysto techniczne – jak już było wiadomo, co zrobić, to były bardzo ciekawe rozważania, jak zrobić (…)” – wskazał prof. Morawski.

Profesor Luszniewicz zwrócił uwagę, że Plan Balcerowicza był wprowadzany "w trybie ekstraordynaryjnym". „Dobrem deficytowym był wtedy czynnik czasu i to w dużej mierze tę ekstraordynaryjność popychało do praktyki – i prac nad planem i samej realizacji. A jednak (…) uchwalenie Planu Balcerowicza, tych 10 ustaw, pod koniec grudnia 1989 roku, odbyło się nie w formie dyktatu większości parlamentarnej nad mniejszością, ale rezultat głosowania właściwie   przełamywał ten podstawowy ówczesny podział polityczny: obóz Solidarności-PZPR” – zauważył Luszniewicz. Jak podkreślił, samo wprowadzanie Planu Balcerowicza szło w parze na płaszczyźnie wewnętrznej „z budową, kształtowaniem demokracji parlamentarnej, z realnym trójpodziałem władz, z realną pozycją parlamentu, z realnie niezależnym sądownictwem”, a w płaszczyźnie zewnętrznej – „z początkami kształtowania orientacji prozachodniej III Rzeczpospolitej”. „Ten wymiar, trochę pozagospodarczy, nie wydaje mi się mniej ważny, a być może z dzisiejszego punktu widzenia jest nawet kluczowy. To jest nie tylko dorobek lat 89–91, ale jakiś drogowskaz i na dziś i na jutro” – dodał.

Ze swej strony dr hab. Andrzej Zawistowski podkreślił, że z historycznego punktu widzenia „w reformie polskiej gospodarki, jej przejściu z modelu komunistycznego, centralnie planowanego do modelu rynkowego (…) zawiera się historia naszej uczelni”. „Jesteśmy w Szkole Głównej Handlowej, gdzie ten program rodził się na seminariach u pana profesora i nasza uczelnia jest z tym nierozerwalnie związana”.

Profesora Balcerowicza wspominali także jego magistranci i doktoranci.

Na koniec głos zabrał sam jubilat. „W 1988 r. byliśmy z żoną w ówczesnym RFN i wtedy przyglądałem się reformom (Ludwiga) Erharda, które uchodziłyby słusznie za cud, ale wtedy sformułowałem takie rozróżnienie, że Erhard miał łatwe zadanie  – musiał tylko +odwiesić+ kapitalizm. Gospodarka wojenna na Zachodzie nie oznaczała zniszczenia instytucji, włącznie z prywatną własnością. A my w Polsce mieliśmy o wiele trudniejsze, większe zadanie, bo nie było czego +odwieszać+, trzeba (było) stworzyć, to znaczy odbudować instytucje kapitalizmu i to w warunkach początkowo gigantycznej inflacji” – mówił profesor Balcerowicz.

„Po latach, zarówno zajmowania się praktyką gospodarczą, jak i badaniami ekonomicznymi, empirycznymi, gdybym miał wymienić jeden temat, który jest szczególnie ważny, to jest to zależność podstawowych wymiarów jakości życia w społeczeństwie takich jak: zakres strachu, jak równość czy nierówność szans oraz szansa na poprawę ekonomicznych warunków życia. I te wszystkie ważne wymiary jakości życia zależą ostatecznie od instytucji odpowiednio pojętych czy od systemów instytucjonalnych. A jak system jest od początku niedobry, to od jego zmiany” – zauważył profesor Balcerowicz.

Według niego „w dalszym ciągu w ekonomii głównego nurtu jest za dużo etatyzmu”. „Za dużo jest ciągle takiego postawienia sprawy, że jak jest problem, to się zastanawiamy nad tym, co zmieniamy w polityce gospodarczej, nie usuwając przyczyn tego problemu, lecz coś dobudowując” – wyjaśnił. – „I jest chyba bardzo ważnym sygnałem (…), że doktryny czy ideologie jak marksizm i  keyensizm są ciągle żywe i wpływowe. Co do marskizmu to jest oczywiste, że to była antykapitalistyczna, napędzana emocjami i nienawiścią ideologia. Ale mało kto wie, że J.M. Keynes, który uchodzi ciągle za guru na Zachodzie, uważa, że ostatecznym rozwiązaniem problemów niestabilności jest uspołecznienie inwestycji, to znaczy wprowadzenie socjalizmu. I jego wyznawcy nie zwracają na to uwagi, co jest zadziwiające”.

Zdaniem profesora „o wiele ważniejsze z punktu widzenia i postępu nauk, ale jeszcze bardziej ich propagowania, jest dobra znajomość logiki formalnej, to znaczy, jak się poprawnie definiuje i jak się poprawnie rozumuje przy pomocy zdań”. Jedną z najważniejszych książek dla jubilata jest „Logika pragmatyczna” Kazimierza Ajdukiewicza. „Bardzo wiele badań ekonomicznych wymaga precyzji i tę precyzję na ogół na użytek innych osób osiąga się przy stosowaniu odpowiednich słów. (…) Obowiązkiem moralnym ekonomistów czy ludzi zajmujących się zjawiskami zbiorowymi jest przeciwstawianie się bredniom, które się rozchodzą. (…) Taki trening polemiczny jest bardzo ważny” – zaznaczył profesor Balcerowicz. Na koniec podziękował za wyrazy uznania, życzenia, obserwacje i sugestie. „Bardzo cieszę się, że miałem takie szczęście i może trochę dobrej ręki do wspaniałych studentów. Dziękuję” – powiedział.

Nagranie uroczystości znajduje się na kanale You Tube SGH.

Do najistotniejszych publikacji Leszka Balcerowicza należą: (1) Socialism, Capitalism, Transformation, wyd. Central European University Press, Budapeszt 1995, (2) Wolność i rozwój: ekonomia wolnego rynku, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995, (3) Post-Communist Transition: Some Lessons, Institute of Economic Affairs, Londyn 2002, (4) Towards a Limited State, World Bank 2003, (5) Odkrywając wolność. Przeciw zniewoleniu umysłów, wybór esejów, ZYSK i S-KA Wydawnictwo, 2012, (6) Trzeba się bić. Opowieść biograficzna, Leszek Balcerowicz, Warszawa 2014, (7) Wolność, rozwój, demokracja, Wydawnictwo Czerwone i Czarne 2017, (8) Lech. Leszek. Wygrać wolność, wraz z Lechem Wałęsą, Wydawnictwo Znak 2019.

Na forum międzynarodowym profesor Balcerowicz zdobył kilkanaście prestiżowych nagród, w tym m.in.:

• tytuł Ministra Finansów Roku 1998 przyznany przez brytyjski miesięcznik finansowy „Euromoney” (1998),
• nagrodę dla najwybitniejszego Europejczyka 1998 roku – Transatlantic Leadership Award przyznaną przez Instytut Europejski w Waszyngtonie (1999),
• Nagrodę Friedricha Augusta von Hayeka (2001),
• tytuł Bankiera Roku w kategorii banków centralnych Europy przyznany przez brytyjski miesięcznik „The Banker” (2004),
• Nagrodę Miltona Friedmana za promowanie wolności – jedna z najbardziej prestiżowych nagród na arenie międzynarodowej, przyznawana przez CATO Institute (Nowy York, 2014),

Wśród polskich nagród i odznaczeń znalazły się m.in.:

• najwyższe polskie odznaczenie – Order Orła Białego – za wkład w proces transformacji ustrojowej (2005),
• Medal św. Jerzego za „budowanie dobra w życiu społecznym” od redakcji „Tygodnika Powszechnego” (2008),
• Superwiktor za 2009 rok,
• Nagroda Złotego Hipolita za promowanie postaw patriotycznych i idei pracy organicznej na rzecz pomyślności narodu (2010),
• tytuł Magellana Roku 2010 przyznany przez Korporację Absolwentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie za edukowanie społeczeństwa polskiego, a przede wszystkim za zwrócenie uwagi na rosnące zadłużenie państwa poprzez projekt „Licznik długu” (2011),
• Nagroda Wolności Newsweeka za promowanie społeczeństwa obywatelskiego i jego niezależność od państwa (2011),
• Nagroda Specjalna Zarządu Konfederacji Lewiatan za określenie polskiej gospodarce dobrego azymutu, który wyznacza jej kurs od 25 lat (2014).