Raport z wdrażania Deklaracji SOU jako narzędzie samooceny
9 marca br. odbyło się webinarium zorganizowane przez Grupę Roboczą do spraw Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, działającą w ramach zespołu do spraw Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw przy Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Dominika Wierzbowska (naczelnik Wydziału CSR i Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej) wyjaśniła, że celem spotkania jest zaprezentowanie narzędzia w postaci kwestionariusza samooceny uczelni w zakresie wdrażania zasad Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, inicjatywy rozwijanej w środowisku akademickim od 2017 r. Dokument jest efektem zaangażowania się szkół wyższych w promowanie idei zrównoważonego rozwoju i społecznej odpowiedzialności w programach edukacyjnych, badaniach naukowych, ale także rozwiązaniach zarządczych i organizacyjnych. Jego celem jest zwiększanie świadomości społecznej na temat roli uczelni w kształtowaniu warunków dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. W Deklaracji zawartych jest 12 zasad odnoszących się do różnych aspektów funkcjonowania uczelni, działalności dydaktycznej, naukowej, organizacji wewnętrznej i dialogu z interesariuszami.
Zaprezentowane podczas webinarium narzędzie powinno być wsparciem w mierzeniu efektywności wdrażanych projektów i działań w ramach społecznej odpowiedzialności uczelni. Dominika Wierzbowska podkreśliła, że w ostatnim czasie widoczny jest wzrost zainteresowania uczelni podpisaniem Deklaracji i włączeniem się w związane z nią prace. Tym bardziej zasadne wydaje się przygotowanie praktycznego narzędzia do samooceny uczelni, aby usystematyzować działania poszczególnych placówek w zakresie społecznej odpowiedzialności i postanowień Deklaracji.
SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNE
Koordynator prac Grupy Roboczej ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni prof. Piotr Wachowiak, rektor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, podkreślił, że Deklaracja to jeden z najważniejszych dokumentów. Uczelnie są bowiem instytucjami, w których nie tylko tworzy się i przekazuje wiedzę, ale także buduje szeroką sieć kontaktów z otoczeniem, co z kolei pomaga uzyskać wpływ na przebieg procesów społecznych i gospodarczych. Zdaniem prof. Piotra Wachowiaka uczelnie powinny wskazywać drogę i dawać dobry przykład, a ich społeczna odpowiedzialność powinna przejawiać się we wszystkich obszarach działalności. Natomiast zasady społecznej odpowiedzialności i zrównoważonego rozwoju należy szeroko upowszechniać wśród kluczowych interesariuszy uczelni.
– Długo zastanawialiśmy się nad tym, które z tych zasad są najważniejsze. Wybraliśmy 12 kluczowych, a wszystkie dotyczą podstawowych obszarów naszej działalności, a więc: obszaru badawczego i edukacji, ale także rozwoju społeczności akademickiej, zrównoważonego rozwoju oraz misji kształtowania postaw i umiejętności. Mówiąc o społecznej odpowiedzialności uczelni, należy zacząć od podstawowych wartości, m.in. od tych zapisanych w Kodeksie Etyki Pracownika Naukowego, a więc od sumienności, obiektywizmu, niezależności, otwartości i przejrzystości. – wyjaśnił prof. Wachowiak.
Rektor SGH, omawiając kolejne wartości, szczególnie podkreślił kształtowanie obywatelskich postaw przyszłych elit oraz propagowanie równości, różnorodności i tolerancji. Zdaniem prof. Piotra Wachowiaka kształtowanie postaw społecznej odpowiedzialności powinno znajdować wyraźne odzwierciedlenie w programach nauczania i obejmować zagadnienia związane z etyką, zrównoważonym rozwojem oraz innowacjami społecznymi. Równie ważne, zdaniem rektora SGH, jest wdrażanie na uczelniach idei wolontariatu oraz takie jego prowadzenie, aby minimalizować negatywny wpływ na środowisko. - Naszą misją, jako grupy roboczej, jest zachęcanie kolejnych polskich uczelni do tego, żeby podpisywały i realizowały tę Deklarację, bo dzięki temu polskie uczelnie rzeczywiście będą społecznie odpowiedzialne. Nadszedł czas, żeby wspólnie zastanowić się nad tym, jak ocenić, na ile postanowienia tego dokumentu zostały wdrożone w uczelniach, które go podpisały – zapowiedział dalszy przebieg spotkania prof. Wachowiak.
PROJEKT NARZĘDZIA SAMOOCENY
Trudnego zadania opracowania narzędzia do samooceny uczelni w zakresie wdrażania zasad Deklaracji podjęli się prof. dr hab. Janina Filek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz dr hab. Bolesław Rok, prof. Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Uczestnikom spotkania zaprezentowano kluczowe zagadnienia i podejście metodologiczne do raportu dotyczącego samooceny szkół wyższych. – Projekt raportu ma charakter inicjujący działania w zakresie popularyzacji i wdrażania zasad Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni. Zakładamy, że pierwszy etap sprawozdawczości uczelni w zakresie wdrażania zasad Deklaracji będzie miał charakter dobrowolny. Przyjmujemy ponadto, że okresem sprawozdawczym powinien być rok akademicki i sugerujemy, że raporty powinny ukazywać się nie rzadziej niż co dwa lata – wyjaśnił Bolesław Rok.
Dominika Wierzbowska, naczelnik Wydziału CSR i Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, sekretarz Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw Grupa Robocza ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni
Projekt zakłada przypisanie do każdej z zasad Deklaracji mierników jakościowych i ilościowych, dzięki którym uczelnia może ocenić, czy podejmuje właściwe działania w zakresie wdrażania zasad społecznej odpowiedzialności w poszczególnych obszarach. Zachowana została równowaga pomiędzy miernikami jakościowymi i ilościowymi. W raporcie powinny się też znaleźć informacje na temat działań, które szkoła wyższa podjęła w zakresie społecznej odpowiedzialności od momentu podpisania omawianego dokumentu. Raport powinien być dostępny dla wszystkich interesariuszy, np. na stronie internetowej uczelni. Do każdej zasady Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni zostały przypisane istotne kierunkowe propozycje, które także powinny znaleźć się w raporcie i być oznakowane w sposób formalny (np. przytoczenie nazwy dokumentu). Niezależnie od tych informacji dopuszcza się swobodę prezentacji wszelkich innych treści uznawanych przez daną uczelnię za istotne.
– Raportowanie pozwala na lepsze zarządzanie społeczną odpowiedzialnością, ale nie spodziewamy się, że od razu w pełni zaczną to wykorzystywać wszystkie uczelnie, bo to trudny proces – zauważył prof. Rok. – Chciałbym tylko przypomnieć, że w Polsce pierwszy raport społecznej odpowiedzialności w biznesie został opublikowany przez grupę Orlen 19 lat temu i od tego czasu liczba firm, które raportują w tym zakresie na naprawdę wysokim poziomie, wzrosła do 50–60, ale to trwało 20 lat! Być może teraz, mając już projekt takiego raportu, uda nam się w ciągu trzech lat namówić jakąś grupę uczelni do opublikowania swoich raportów i za trzy lata zrobimy rewizję tego, co proponujemy dziś. Wtedy spróbujemy przedstawić kolejną wersję raportu. Projekt, który obecnie przygotowaliśmy, to nie jest norma, ale zbiór sugestii, wytycznych i rekomendacji. Dlatego nie zakładamy jego weryfikacji, ale zastanawiamy się nad tym, jakie przykłady i w jaki sposób mogą podawać uczelnie. To jest raczej próba zachęcenia szkół wyższych do raportowania, a nie ich zniechęcenia – dzielił się swoimi refleksjami z uczestnikami webinarium prof. Rok. Szczegółowej prezentacji wskaźników dla poszczególnych zasad Deklaracji dokonała prof. dr hab. Janina Filek.
Podczas kilkugodzinnego webinarium zostały również zaprezentowane doświadczenia międzynarodowych ośrodków akademickich związane z raportowaniem w dziedzinie społecznej odpowiedzialności uczelni. Szczegółowej analizy działań podejmowanych w obszarze społecznej odpowiedzialności przez uczelnie na całym świecie dokonała dr hab. Anna Odrowąż-Coates, prof. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Podczas spotkania dr hab. Barbara Pawłowska (prof. Uniwersytetu Gdańskiego) zaprezentowała Katalog Dobrych Praktyk Społecznej Odpowiedzialności Uczelni w dobie COVID-19. Pomysł zebrania dobrych praktyk uczelni w czasie pandemii wydawał się na tyle cenny, że postanowiono zwrócić się do wszystkich szkół wyższych w Polsce z prośbą o podzielenie się swoimi doświadczeniami w tym zakresie. W sumie 57 uczelni zgłosiło 171 dobrych praktyk, które zostały podzielone na 8 kategorii: działania edukacyjne, działania naukowe, działania komunikacyjno-informacyjne, wsparcie sprzętowe i środki ochrony, wsparcie psychologiczne, pomoc materialna, wolontariat oraz inne działania.
Jedną z części spotkania był panel dyskusyjny na temat „Doświadczenia polskich uczelni w raportowaniu społecznej odpowiedzialności” – prowadzony przez dr hab. Joannę Kulczycką, prof. AGH w Krakowie – z udziałem panelistów: dr Katarzyny Świerk z Uniwersytetu Gdańskiego, mgr inż. Pawła Kućmierza z AGH w Krakowie, dr Anny Losy-Jończyk z UE w Katowicach, dr Agaty Rudnickiej z Uniwersytetu Łódzkiego i dr Moniki Sady z UE w Krakowie.
Organizatorzy webinarium wyrazili nadzieję, że spotkanie, które było częścią konsultacji w zakresie zaproponowanych obszarów do monitorowania i mierników samooceny uczelni, będzie inspiracją do dalszej pracy nad wdrażaniem zasad społecznej odpowiedzialności w uczelniach, a także zachęci je do raportowania inicjatyw i działań.
Grupa Robocza ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni
Grupa Robocza do spraw Społecznej Odpowiedzialności Uczelni jest częścią Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju i Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw – organu pomocniczego przy Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. To platforma współpracy całej administracji rządowej z przedstawicielami biznesu i partnerami społeczno-gospodarczymi. Koordynatorem prac grupy jest dr hab. Piotr Wachowiak, prof. SGH, rektor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Celem działania grupy jest upowszechnianie zasad społecznej odpowiedzialności uczelni, które zostały zdefiniowane w Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni (DSOU), wypracowanej przez środowisko akademickie w 2017 r. Dokument ten zawiera 12 zasad odnoszących się do organizacji wewnętrznej uczelni oraz kształtowania relacji z interesariuszami zewnętrznymi.
Celem Deklaracji jest budowanie szerokiej świadomości społecznej na temat roli uczelni w kształtowaniu warunków do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Realizowanie zobowiązań wynikających z tego dokumentu pozwala skutecznie dopasować ofertę edukacyjną dla studentów w kontekście aktualnych wyzwań gospodarczych, a także sprzyja włączeniu do przedmiotów nauczania tematów związanych z etyką biznesu, społeczną odpowiedzialnością, wpływem środowiskowym i współpracą z otoczeniem.
Jest to dobrowolna inicjatywa uczelni publicznych i niepublicznych, wiążąca się z rozwijaniem postaw społecznej i środowiskowej odpowiedzialności w programach edukacyjnych oraz rozwiązaniach zarządczych i organizacyjnych szkół wyższych. Deklarację podpisało 83 sygnatariuszy, rektorów i prorektorów uczelni: 23 w I turze w 2017 r. i 60 w II turze w 2019 r.
Zadania Grupy Roboczej ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni na 2021 r.:
- przeprowadzenie badania Diagnozy Społecznej Odpowiedzialności,
- kontynuacja dzielenia się praktykami – Katalog Dobrych Praktyk Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, edycja 2021,
- organizowanie webinariów tematycznych,
- podjęcie tematyki etyki i wartości akademickich,
- promocja Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni oraz opracowanie dla sygnatariuszy narzędzia samooceny w zakresie wdrażania tego dokumentu.
