Podsumowanie pierwszego dnia SGH na Forum Ekonomicznym w Karpaczu 2021

Tuż przed inauguracją tegorocznego Forum, we wtorek w samo południe ekonomiści naszej uczelni zaprezentowali Raport Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i Forum Ekonomicznego, w którym oszacowano skalę wpływu pandemii COVID-19 na gospodarkę, społeczeństwo i biznes w 11 krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Wpływ obecnego kryzysu sanitarnego na kondycję gospodarek i sytuację społeczną poszczególnych państw naszego regionu zdaje się bezprecedensowy. Najnowszy Raport SGH i FE obejmuje jednak szersze spektrum niezwykle istotnych zagadnień i wyzwań dla przyszłości EŚW, jak trajektorie rozwoju, nowe zielone otwarcie w energetyce czy system wspierania startupów.

„Bardzo mi miło, że po raz czwarty możemy zaprezentować Raport wspólnie opracowany z Forum Ekonomicznym (…)” – powiedział podczas prezentacji Raportu rektor SGH prof. Piotr Wachowiak. Podziękował przewodniczącemu Rady Programowej FE Zygmuntowi Berdychowskiemu za współpracę, w tym porozumienie, dzięki któremu SGH jest głównym partnerem merytorycznym FE. „Tegoroczny raport dotyczy spraw bardzo istotnych naszej gospodarki, jak i gospodarek krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Nie boimy się tematów trudnych (…) , a więc tego, jak widzimy rozwój naszej gospodarki po pandemii, co dzieje się na rynku pracy, w demografii, ochronie zdrowia, w sferze podatków” – wskazał rektor Wachowiak. Nad Raportem SGH i FE pracowało 55 ekspertów ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

„Gratuluję autorom raportu znakomitej merytorycznej publikacji (…). Jest to raport, który stanowi bardzo solidną bazę do otwartej merytorycznej dyskusji” – powiedziała wiceprezes Europejskiego Banku Inwestycyjnego Teresa Czerwińska. „Jeśli chodzi o spieranie się na argumenty, wizje rozwoju, poszukiwanie nowych sił wzrostu, to ten raport stanowi bardzo dobrą bazę zarówno w zakresie wskaźników makroekonomicznych (…), ale również po sytuacji pandemicznej (…). Wiemy, że demografia, rynek pracy, nastroje inwestorów to jest coś, co kształtuje gospodarkę. Te oczekiwania, które rynek formułuje w stosunku do administracji i do sektora kapitałodawców, są niezwykle istotne” – akcentowała Czerwińska. Zwróciła uwagę na szanse, takie jak zielona cyfrowa transformacja, na które stawia EBI.

Gość specjalny na prezentacji Raportu SGH i FE wicepremier Piotr Gliński m.in. wskazał na jeden z najniższych wskaźników bezrobocia oraz wybitną dynamikę produkcji przemysłowej w Polsce. „To jest coś, co daje dobre podstawy rozwoju (…) i umożliwia wprowadzenie tych bardzo ambitnych, a jednocześnie bardzo skutecznych i bardzo oczekiwanych przez społeczeństwo polityk publicznych, polityk społecznych, polityk resortowych. (…) W ciągu ostatnich lat (…) mogliśmy zwiększyć od 40 do 50 % nakłady państwa na te polityki” – zaznaczył wicepremier.

W Raporcie nie tylko dokonano analizy reagowania gospodarek poszczególnych państw na pandemię, ale również zwrócono uwagę na przeobrażenia, które zaszły i powinny zajść w dziedzinie ochrony zdrowia, systemie bankowym czy podatkach w myśl zasady, że każdy kryzys daje szansę na dogłębną obserwację, wyciągnięcie wniosków i być może wprowadzenie adekwatnych zmian na stałe.

Prezentacja Raportu 2021 SGH i FE w Centrum Prasowym w hallu głównym Hotelu Gołębiewski w Karpaczu cieszyła się ogromnym zainteresowaniem uczestników imprezy, w tym mediów; w tym roku dokument jest odpłatny – można go nabyć w Strefie SGH. Streszczenie poszczególnych rozdziałów raportu zawiera Gazeta SGH, którą można pobrać w formie e-publikacji.

Tuż po prezentacji Raportu w Strefie SGH rozpoczęły się panele dyskusyjne z udziałem rektorów uczelni ekonomicznych, przedsiębiorców, prezesów spółek i banków oraz polityków.

Wyzwania dla polskiej gospodarki

Debatę w Strefie SGH w pierwszym panelu „Wyzwania dla polskiej gospodarki po pandemii” rozpoczęli rektorzy najważniejszych uczelni ekonomicznych w kraju: rektor SGH prof. Piotr Wachowiak, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie prof. Stanisław Mazur, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu prof. Maciej Żukowski, rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach prof. Celina Olszak oraz rektor Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu prof. Andrzej Kaleta.

Polska gospodarka nadal walczy ze skutkami kryzysu spowodowanego koronawirusem. Rok 2021 upływa jednak pod znakiem dynamicznego odbicia i wzrostu wskaźników makroekonomicznych. Po roku ujemnych wyników wydaje się, że gospodarka wychodzi na prostą, wracając na ścieżkę wzrostu sprzed kryzysu sanitarnego.  

„Mówimy o gospodarce postpandemicznej tak, jakbyśmy mieli wszystko za sobą. (…) Nie jestem przekonany, czy to odbicie nie jest tak duże ze względu na poprzedni spadek i czy będzie ono duże i trwałe” – zastrzegł podczas rozmowy rektor Kaleta. Wyraził obawy o małe i średnie przedsiębiorstwa, które „zapłaciły dużą cenę” w czasie kryzysu pandemicznego. „Nie jest prawdą, że małe i średnie przedsiębiorstwa dostosują się do każdych warunków” – zaznaczył.  

W ocenie rektora Mazura „wzrost może być bardzo krótkotrwały”. „Wydaje mi się, że na horyzoncie pojawiają się bardzo niepokojące zjawiska dotyczące (…) długu publicznego, ale również kwestia dotycząca niestabilności politycznej i swoistego rodzaju populizmu, albo nacjonalizmu gospodarczego. (…) Jeżeli sytuacja polityczna i nasza niezdolność do budowania trwałych sojuszy gospodarczych i politycznych się utrzyma, to my, w istocie rzeczy, na tych bardzo poważnych zmianach możemy stracić” – podkreślił rektor UE w Krakowie.

Polski rynek kredytowy półtora roku po wybuchu pandemii

Podsumowaniem bieżącej sytuacji na rynku kredytowo-pożyczkowym zajął się podczas kolejnego panelu Waldemar Rogowski, profesor SGH oraz główny analityk Biura Informacji Kredytowej. Wskazał, że w pierwszej połowie 2021 r. udzielono zarówno więcej kredytów i pożyczek, w liczbie i wartości w stosunku do pierwszego półrocza 2020 r. Ekspert przedstawił w wystąpieniu m.in. analizę kluczowych trendów i obserwacji na rynku kredytowo-pożyczkowym.

„Obecnie sytuacja na rynku kredytowym wygląda dość zróżnicowanie. Zarówno aspekt popytowy, jak i akcja kredytowa jest zróżnicowana w dwóch aspektach: produktowym i dynamiki poszczególnych produktów. Wartość portfela kredytowego polskich gospodarstw domowych na lipiec 2021 to jest prawie 720 mld zł” – wskazał prof. Rogowski. Jeśli chodzi o kredyty gotówkowe jest lepiej, niż było w 2020 r., ale nie osiągnęliśmy jeszcze poziomu z roku 2019. „Hitem okazały się kredyty mieszkaniowe; będzie rekord wszechczasów w kredytach mieszkaniowych, już mamy akcję kredytową 50 mld zł za siedem miesięcy” – zauważył.

Wprowadzenie prof. Rogowskiego dało pole do dyskusji na temat polskiego rynku kredytowego półtora roku po wybuchu pandemii. Czy najgorsze już za nami? Czy mamy się czego obawiać? Odpowiedzieli na to wiceprezes mbanku Marek Lusztyn, prezes Vivus Ewa Wernerowicz, prezes BIK Mariusz Cholewa i prezes Związku Banków Polskich Krzysztof Pietraszkiewicz.

„Oceniam, że jeśli nie stanie się nic złego w związku z niskim poziomem szczepień w Polsce, to rynek kredytów detalicznych będzie rozwijał się dobrze. Trzeba zachować rozwagę i ostrożność, szczególnie jeśli chodzi o kredyty mieszkaniowe” – przestrzegł prezes ZBP. „W ogromnej mierze będzie to zależało od tego, czy nie wpadniemy w jakieś ogromne kłopoty związane z pandemią. I to, moim zdaniem, z Forum Ekonomicznego powinien popłynąć jasny głos do tych osób, które się jeszcze wahają, które się jeszcze nie szczepiły, że to leży w naszym wspólnym interesie” – podkreślił Pietraszkiewicz.

Według niego w dobrze pojętym interesie leży też to, „aby odblokować finansowanie gospodarki przez banki poprzez zdjęcie podatku bankowego od kredytów inwestycyjnych, od kredytów związanych z restrukturyzacją przedsiębiorstw”. „To, co bardzo mnie niepokoi, to kolejny kwartał spadku kredytowania jeśli chodzi o rolnictwo” – dodał.

Podczas dyskusji m.in. zwrócono uwagę na odpowiedzialność banków, które zaproponowały wakacje kredytowe, a także na to, że SGH i BIK ostrzegły niedawno przed nadmiernym zadłużaniem się w czasach niepewności i braku bezpieczeństwa gospodarczego. W ocenie prof. Rogowskiego „obie instytucje stanęły na wysokości społecznej odpowiedzialności”.

O zaufaniu w biznesie

O roli zaufania w biznesie rozmawiali prorektor ds. nauki SGH, prof. Agnieszka Chłoń-Domińczak i dyrektor generalny Microsoft Mark Loughran. W dobie pandemii zmieniły się relacje w przedsiębiorstwie między pracodawcą i pracownikami, została wprowadzona praca zdalna. Dyrektor generalny Microsoftu, który opublikował własny raport na temat pracy hybrydowej, zwrócił uwagę, że „w czasie pandemii nagle wszyscy zaczęli pracować z domu, mimo, że to było trudne, to wszyscy byliśmy w tej samej sytuacji(…), a teraz pojawia się wyzwanie związane z pracą hybrydową”.

Kryzys pandemiczny i reakcja polskiej polityki fiskalnej

W kolejnym panelu prof. SGH Dominik J. Gajewski mówił na temat reakcji polityki podatkowej na kryzys związany z pandemią na tle państw Grupy Wyszehradzkiej. Pandemia otworzyła bowiem nową kartę w kształtowaniu polityk podatkowych, nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Ekspert przytoczył dane Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, według której w czasie pandemii w Polsce wprowadzono 55 rozwiązań podatkowych, w Czechach – 13, na Słowacji – 12, na Węgrzech – 38. „Czy to jest dobrze, czy źle, trzeba ocenić na kilku płaszczyznach” – mówił prof. Gajewski.

„System staje się coraz bardziej skomplikowany, nawet doradcy podatkowi mówią: za szybko, za trudno. Widzimy, że dla przedsiębiorców małych i średnich, szczególnie tych, którzy nie mają środków na to, aby korzystać z dużych kancelarii doradców, staje się to poważnym problemem” – zauważył.

Profesor Gajewski wskazał, że „rozwiązania te szły dwutorowo: z jednej strony, miały charakter bezpośredniego przeciwdziałania skutkom pandemii, ale były trochę techniczne, np. wprowadzenie odroczonych terminów płatności podatków. Z drugiej, miały charakter stricte fiskalny – czy to w ramach opłaty, czy to w ramach podatku”. Zwrócił uwagę, że w ostatnich rankingach podatkowych dotyczących konkurencyjności systemów podatkowych, Polska bardzo ucierpiała – właśnie ze względu na ilość i szybkość wprowadzanych rozwiązań.

Innowacje lokalne dla biznesu i samorządu

W kolejnym panelu dr hab. Jacek Sierak z SGH mówił na temat „innowacyjnych tarcz lokalnych – inicjatyw biznesu i samorządu”. Bez wątpienia okres pandemii stanowi dla samorządów wyzwanie rozwojowe. Pojawiły się nowe zadania – zapewnienie dostępu do służby zdrowia czy reorganizacja szkolnictwa. Brakuje jednak adekwatnych środków finansowych, a wpływy z dochodów własnych zmalały. Prof. Sierak zwrócił uwagę, że „małe samorządy bronią się przed polityką”, za to dokonują „identyfikacji potrzeb i realizują zadania”. „W jednostkach słabszych gospodarczo, to przedsiębiorcy przede wszystkim potrzebowali pomocy ze strony samorządów” – zauważył.

Zielona transformacja

„Nowe zielone otwarcie w energetyce Europy Środkowo-Wschodniej” to panel, w którym udział wzięli: prowadzący dr Krzysztof Księżopolski z SGH, wiceprezes Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP) Mateusz Berger, wiceprezes Pekao SA Paweł Strączyński, dyrektor PKN Orlen Karol Wolff. Dzięki pandemii źródła odnawialne okazały się znacznie bardziej odporne na zagrożenia i ryzyka niż tradycyjna energetyka oparta na węglu. To kolejny, obok rosnących cen uprawnień emisji CO2, argument za szybszym zwrotem w kierunku alternatywnych źródeł. Na horyzoncie pojawia się wodór, który może stanowić remedium na niepewność energii wytwarzanej z wiatru i słońca. Zwiększenie dynamiki OZE jest możliwe, również dzięki nowym mechanizmom finansowania transformacji energetycznej.

„To, jak będziemy działali wewnętrznie, będzie miało przełożenie na ceny energii elektrycznej. Na koniec wszyscy za to zapłacimy – jako konsumenci i jako ci, którzy korzystają ze wzrostu gospodarczego w Polsce” – ocenił dr Księżopolski.

„Powinniśmy w ogóle zadać sobie pytanie o to, jaka powinna być rola państwa w transformacji energetycznej” – wskazał Mateusz Berger z ARP. „Państwo działa przede wszystkim jako regulator, oczywiście poprzez spółki skarbu państwa – w branży energetycznej są to spółki giełdowe, które rządzą się swoimi planami inwestycyjnymi. Jako ARP możemy zwrócić uwagę na dwa aspekty działania naszej firmy. Mamy np. w planach na najbliższe lata wiele działań mających na celu przystosowanie parku maszynowego w przedsiębiorstwach do zmieniającej się rzeczywistości, jeśli chodzi o energetykę. Instytucje takie jak ARP należy traktować w sposób sektorowy, jako pewnego rodzaju instytucje-kotwice dbające o budowanie ekosystemów dla rozwoju określonych gałęzi gospodarki” – wyjaśnił Berger.

Wiceprezes Pekao SA wskazał, że „szacuje się, iż do 2040 r. nakłady na transformację energetyczną wyniosą co najmniej 1,5 biliona złotych”. „A same nakłady na sektor paliwowo-energetyczny to będzie 800 miliardów, nawet do biliona złotych. To jest tak ogromny program inwestycyjny, że w historii Polski takiego programu jeszcze nie było. Proponując na kwotę co najmniej 30 miliardów złotych, bardzo chcielibyśmy zaangażować się jako partner (…)” – zapowiedział Strączyński.

Zauważył, że przed Polską jest również ogromny program budowy nowej energetyki konwencjonalnej. „Dopóki nie opanujemy efektywnego, taniego i sprawnego systemu magazynowania energii, nasz system energetyczny musi być bilansowany źródłami stabilnymi, sterowalnymi” – ocenił.

Nagroda Gospodarcza SGH

Wieczorem na uroczystej Gali Forum Ekonomicznego, odbyło się najważniejsze, obok prezentacji Raportu, i najbardziej wyczekiwane wydarzenie dla naszej uczelni – przyznanie Nagrody Gospodarczej SGH. W tym roku wyróżnienie otrzymał prezes zarządu Grupy Maspex Krzysztof Pawiński. Statuetkę wręczył laureatowi rektor SGH prof. Piotr Wachowiak. Nagroda Gospodarcza SGH to specjalne wyróżnienie dla osoby, która w szczególny sposób zasłużyła się kształtowaniu przedsiębiorczości i innowacyjności, a tym samym przyczyniła się do rozwoju gospodarczego regionu. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie docenia liderów, którzy poprzez swoje działania istotnie przyczyniają się do rozwoju polskiej gospodarki oraz podnoszenia jakości świadczonych usług w swojej branży.