Naukowcy RID: Katarzyna Górak-Sosnowska

Na poziomie formalnym moja kariera naukowa była dla mnie zawsze kłopotliwa, ponieważ trudno było mi wpisać się w jedną konkretną dyscyplinę naukową. W efekcie moje dotychczasowe wykształcenie jest bardzo zróżnicowane – w żadnej dyscyplinie naukowej nie uzyskałam więcej niż jednego stopnia czy tytułu zawodowego. Jestem potrójnym magistrem (międzynarodowe stosunki gospodarcze i polityczne + zarządzanie i marketing w SGH + psychologia w SWPS), doktorem nauk ekonomicznych (SGH) i doktorem habilitowanym nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o kulturze i religii (UJ); a od lipca br. profesorem nauk społecznych, tym razem w dyscyplinie socjologia. Zazwyczaj moja interdyscyplinarność daje mi szerokie pole do odkrywania nowych ścieżek badawczych, ale czasami ewidentnie ze mną nie współgra, zwłaszcza gdy staram się o kolejne stopnie naukowe. Co prawda, nie muszę już zdobywać kolejnych stopni czy tytułów, ale w dotychczasowej ścieżce zaliczyłam dwa niepowodzenia i dwie negatywne recenzje.

Zawodowo moje życie naukowe wiąże się z SGH, gdzie rozpoczęłam pracę w Katedrze Socjologii (znowu nie pasując), a następnie po kilkunastu latach przenosząc się do Katedry Studiów Politycznych Kolegium Ekonomiczno-Społecznego (pasując też częściowo). Od 2018 r. jestem kierownikiem Zakładu Bliskiego Wschodu i Azji Środkowej w Instytucie Studiów Międzynarodowych. Pracując z ISM zaczęłam mocniej utożsamiać się z naukami o polityce i administracji (też z racji tego, że pełnię od 2020 r. funkcję wiceprzewodniczącej Rady Dyscypliny, choć nominalnie legitymuję się w zakresie pokrewnym wyłącznie tytułem zawodowym magistra).

W 2012 r. została mi powierzona na osiem lat funkcja prodziekana Studium Magisterskiego SGH. To nowe doświadczenie czy raczej przygoda urzędnicza, mocno przełożyło się na moje zainteresowania naukowe, a także rozwój zawodowy, który realizuję obecnie w Forum Administracji Akademickiej (FAA). Od siedmiu lat organizujemy ogólnopolskie konferencje branżowe, w których bierze udział od 300 do ponad 800 osób. Staramy się także oddziaływać na przepisy powszechnie obowiązującego prawa. Jako pracownik naukowo-dydaktyczny naturalnie poszerzyłam działalność FAA o badania nad administracją szkolnictwa wyższego, efektem czego jest kilka publikacji zbiorowych i moja ostatnia monografia (Pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi. Wokół pojęcia i jego konsekwencji, SGH: Warszawa 2024).

W czasie ponad 20-letniej pracy zawodowej silnie angażowałam się w działalność dydaktyczną i popularyzatorską. Prowadziłam zajęcia na kilku uczelniach, przeprowadziłam ponadto kilkaset godzin zajęć warsztatowych dla uczniów szkół ponadpodstawowych, a także treningów dla nauczycieli i członków organizacji pozarządowych z zakresu szeroko rozumianej międzykulturowości, głównie w kontekście islamu i muzułmanów. Opracowałam kilkanaście materiałów dydaktycznych (książkowe i online), z których trzy doczekały się tłumaczenia na języki obce (angielski, czeski, estoński, łotewski, rumuński, węgierski).

Przez całe życie naukowe starałam się pozyskiwać granty do realizowania swoich badań, jednak projekty międzynarodowe o charakterze naukowym bądź naukowo-edukacyjnym zaczęłam realizować dopiero od 2019 r. Od tego czasu brałam udział w realizacji 12 projektów finansowanych ze źródeł krajowych bądź zagranicznych, z czego w przypadku siedmiu byłam kierownikiem całego projektu, trzech – kierownikiem polskiej części projektu i dwóch – wykonawcą. Krajowe źródła finansowania to NCN (OPUS), NAWA (Partnerstwa Strategiczne, Granty Interwencyjne) i zakończony już program Dialog MNiSW, a zagraniczne – Eramus+ (Jean Monnet Project i Partnerstwa Strategiczne), Komisja Europejska (program Horyzont via CHANSE).

Za swoją pracę w SGH rokrocznie od niemal dekady otrzymuję nagrody rektora SGH. Moim najwyższym, jak dotąd, wyróżnieniem jest uzyskana w 2024 r. nagroda Ministra Nauki za znaczące osiągnięcia w dziedzinie działalności naukowej.

PROWADZONE BADANIA ORAZ ICH WPŁYW NA SPOŁECZEŃSTWO

Zdecydowałam się na wyszczególnienie trzech obszarów badawczych, które omówię według ważności. Są to (1) społeczności muzułmańskie w Polsce, (2) badania nad administracją szkolnictwa wyższego oraz (3) badania nad współczesnym Bliskim Wschodem i Afryką Północną. Pierwszy obszar badawczy traktuję jako najważniejszy w tym sensie, że wyniki badań publikuję w języku angielskim w monografiach i czasopismach o zasięgu międzynarodowym. Badania prowadzone w obszarze drugim mają w dużej mierze charakter aplikacyjny – ważne jest to, że dzięki nim mogę starać się oddziaływać na rzeczywistość społeczno-instytucjonalną. Badania z obszaru trzeciego mają charakter opisowy bądź problemowy i służą uzupełnianiu wiedzy w języku polskim na temat współczesnego Bliskiego Wschodu.

(1) Społeczności muzułmańskie w Polsce

Społeczności muzułmańskie w Polsce są moim głównym obszarem badawczym. Wpisuję je w „zachodni” kontekst i ramy teoretyczne, ukazując specyfikę funkcjonowania tych społeczności w polskim kontekście społecznym. Dzięki temu moje badania mogą wchodzić w dialog z literaturą angielskojęzyczną poświęconą społecznościom muzułmańskim na Zachodzie. Moje badania mają charakter interdyscyplinarny i dotyczą takich zagadnień, jak islamofobia, religia i religijność, edukacja oraz rasa. Niektóre z moich opracowań mają charakter opisowy – najczęściej są to publikacje poświęcone Polsce w tematycznych publikacjach zagranicznych.

Wątkiem dominującym w tych badaniach jest islamofobia w Polsce. Temat ten zaciekawił mnie w kontekście kryzysu migracyjnego, kiedy to po raz pierwszy na tak dużą skalę antymuzułmańskie sentymenty znalazły się w przestrzeni publicznej, a w kolejnych latach stały się ważkim elementem kampanii politycznej. Interesowało mnie, dlaczego polskie społeczeństwo, w którym liczba muzułmanów jest tak nieznaczna, wykazuje mocno negatywne – w porównaniu do państw tzw. starej Unii Europejskiej – postawy wobec islamu i muzułmanów. Wkrótce przekonałam się, że nastawienie Polaków do islamu i muzułmanów wiąże się z dyskursem na temat islamu w państwach Europy Zachodniej oraz specyficzną pozycją Polski w Unii Europejskiej. Szczególnie interesował mnie obraz islamu i funkcjonowanie uczniów muzułmańskich w kontekście szkolnym. W ramach projektu EMPATHY koordynowałam badania polskich podręczników pod kątem wątków o islamie i muzułmanach. Zrealizowałam także badanie wśród dorosłych muzułmanów, którzy uczęszczali do polskich szkół, przyglądając się ich strategiom funkcjonowania jako „jedynych muzułmanów w klasie” (a niekiedy w szkole).

Innym obszarem moich badań jest religia i religijność społeczności muzułmańskich w Polsce, a zwłaszcza konwertytów na islam. Badania polskich konwertytek na islam stały się przedmiotem grantu NCN OPUS. Publikacje, które powstały z tego projektu – w tym główna, monografia Managing spoiled identity. The case of Polish female converts to Islam (współautorki: B. Abdallah-Krzepkowska, J. Krotofil, A. Piela), która ukazała się nakładem wydawnictwa Brill (Leiden 2023) – przedstawiają funkcjonowanie polskich konwertytek na islam w specyficznym polskim kontekście społeczno-kulturowym i ich socjalizację religijną z islamem. Co ważne, istotną rolę w uczeniu się islamu pełnią źródła internetowe. Wątek ten kontynuuję w projekcie DIGITISLAM (projekt w ramach CHANSE koordynowany przez University of Edinburgh), w którym wraz z zespołami z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Szwecji i Litwy badamy muzułmańskie przestrzenie internetowe.

(2) Administracja szkolnictwa wyższego

Problematyka administracji szkolnictwa wyższego jest jedynym obszarem, który w żaden sposób nie pasuje do pozostałych moich badań. Zainteresowałam się nią, pełniąc funkcję prodziekana w DSM SGH z przyczyn czysto praktycznych: zastanawiałam się, jak zoptymalizować pracę tej jednostki na początku roku akademickiego, kiedy to występuje największe spiętrzenie zadań. Zainicjowałam wówczas badania efektywności funkcjonowania dziekanatów na uczelniach, których następstwem było zorganizowanie ogólnopolskiej konferencji dla pracowników dziekanatów. O ile bowiem nauczyciele akademiccy naturalnie przedstawiają swoje badania i dyskutują o nich ze sobą na konferencjach naukowych, o tyle podobnych wydarzeń dla pracowników administracyjnych uczelni nie było.

Kontakt z pracownikami administracyjnymi na płaszczyźnie innej niż hierarchiczne relacje służbowe we własnej jednostce uświadomił mi, jak bardzo obie grupy pracowników uczelni – nauczyciele akademiccy i pracownicy niebędący nauczycielami akademickimi – różnią się od siebie statusem, a także pozwolił mi na wgląd w tę zróżnicowaną wewnętrznie grupę zawodową. Publikacje te przygotowuję zazwyczaj we współautorstwie z pracownikami administracyjnymi nie tylko po to, aby korzystać z ich wiedzy eksperckiej, ale również po to, aby dać im głos w sprawach, które ich dotyczą.

(3) Badania nad współczesnym Bliskim Wschodem i Afryką Północną

Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego zajmowałam się problematyką bliskowschodnią w ograniczonym zakresie; większość moich opracowań na temat tego regionu ma charakter syntetyzujący i opisowy, a przygotowuję je doraźnie – zazwyczaj na zaproszenie do publikacji. Czasami natrafiam na nisze, których nie opracowano, a uważam, że warto – w ten sposób powstała np. monografia Takaful – ubezpieczenia muzułmańskie (SGH, Warszawa 2020) opracowana z dr Renatą Pajewską-Kwaśny, która była (i chyba nadal jest) pierwszą i jedyną publikacją zwartą w języku polskim na temat muzułmańskich ubezpieczeń.

Niedawno udało mi się natrafić na niszę, w której mogę zajmować się Bliskim Wschodem w taki sposób, aby efekty moich badań wpisywały się w badania międzynarodowe. Przyczynkiem do nakreślenia tej niszy były badania terenowe w Arabii Saudyjskiej i Bahrajnie, które przeprowadziłam w lipcu 2023 r. Rozmowy z polskimi biznesmenami ukierunkowały moje zainteresowania na polskich emigrantów zarobkowych w państwach Zatoki Perskiej. Osoby te są określane jako ekspaci (a nie imigranci zarobkowi, jak często polscy imigranci w Europie Zachodniej) i pochodzące z Zachodu (co jest ciekawe w kontekście problematycznej semiperyferyjności Polski w Europie/na Zachodzie). Wątki te chcę rozwinąć w ramach projektu CEEMEA (grant NAWA – Partnerstwa Strategiczne, który uzyskałam w lipcu 2024 r.).