Transformacja systemu transportowego na świecie – przykład działania dla dobra człowieka i jego planety

Patronami tej konferencji są trzej rektorzy: SGH, USz i UG. W części oficjalnej konferencji zabierze głos Komisarz UE ds. transportu Adina-Ioana Vălean, która razem z przedstawicielami przedsiębiorstw branży TSL będzie uczestniczyć w dyskusji zorganizowanej przez środowisko akademickie wspólnie z Polską Izbą Spedycji i Logistyki.

Motywem przewodnim dwudniowych obrad prowadzonych w języku angielskim będzie uwzględnienie kryteriów ESG (environmental, social, governance) w planowaniu i realizacji projektów rozwojowych w systemie transportowym. Będzie to nowatorskie ujęcie różnorodnych zagadnień dotyczących obsługi mobilności społeczności całego świata, w Europie i w Polsce, a także realizacji czynności fizycznego przemieszczania dóbr rzeczowych będących przedmiotem wymiany towarowej na rynku globalnym, kontynentalnym i krajowym.

W gospodarce kapitalistycznej od początku rewolucji przemysłowej, do której głównych filarów zaliczano zarówno budowanie sieci i taboru kolei żelaznej, jak również parowców przystosowanych do żeglugi śródlądowej oraz morskiej, w systemie transportowym ważne były trzy kierunki rozwoju: więcej, dalej, szybciej. Przez ponad dwieście lat poszukiwano i upowszechniano rozwiązania, które wymagały zwiększania zużycia nośników energii pochodzenia organicznego, w tym węgla kamiennego oraz ropy naftowej.

Wraz z dostrzeżeniem przez społeczność światową, że człowiek wkroczył w wykreowaną przez siebie epokę antropocenu, pojawiła się refleksja, że innowator występujący w roli prywatnego przedsiębiorcy i działający na konkurencyjnym rynku nie potrafi zmitygować swojego zapotrzebowania w zakresie zużycia tradycyjnych źródeł energii i związanej z tym emisji zanieczyszczeń oraz gazów cieplarnianych. Odwołując się do tej refleksji, społeczność wszystkich kontynentów zawarła Porozumienie Paryskie (2015 r.). Aby spełnić zdefiniowany cel tego porozumienia, zdecydowano się na powierzenie regulatorowi roli architekta procesu transformacji energetyczno-klimatycznej. W świecie zachodnim, w którym wiodącą rolę odgrywają agendy federalne w USA oraz Komisja i Parlament UE, w 2019 r. zdecydowano się na wprowadzenie analizy spełniania przez podmioty gospodarcze kryteriów ESG jako obligatoryjnej formy ujawniania skutków środowiskowych, społecznych oraz instytucjonalnych prowadzonej działalności. Sektor finansowy, w tym banki komercyjne, zostały wskazane jako podmioty odgrywające przewodnią rolę w kreowaniu zmian w całej gospodarce, w tym wśród podmiotów funkcjonujących w systemach transportowych. W związku z powyższym, nakłada się na uczestników rynku finansowego i doradców finansowych liczne nowe wymogi związane z identyfikacją w ich działalności ryzyka związanego z wdrażaniem polityki dla zrównoważonego rozwoju. W przypadku instytucji finansowych, ryzyka ESG definiuje się jako ryzyka wynikające z obecnego lub przyszłego wpływu czynników ESG na ich kontrahentów lub zainwestowane aktywa, tj. ryzyko wynikające z podstawowej działalności instytucji. Ryzyka ESG materializują się więc poprzez tradycyjne kategorie ryzyk finansowych (ryzyko kredytowe, ryzyko rynkowe, ryzyko operacyjne i ryzyko reputacji, ryzyko płynności i finansowania).

Organizacja Network for Greening Financial System (NGFS), zrzeszająca banki centralne i instytucje nadzorcze z całego świata, podobnie jak Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (European Banking Authority – EBA)¹, rozróżnia ryzyka środowiskowe i związane ze zmianą klimatu. Pierwsze obejmują takie kwestie jak np. utrata bioróżnorodności związana z przeznaczaniem gruntów pod uprawy czy degradacja środowiska wynikająca z zanieczyszczenia plastikiem; drugi typ ryzyka stanowi podkategorię pierwszego i jest związany z obecną zmianą klimatu, obejmującą m.in. globalne ocieplenie, wzrost poziomu mórz i oceanów, topnienie lodowców, silniejsze burze i mniej przewidywalne huragany, zakwaszenie wód oceanicznych. Ryzyko środowiskowe (environmental) dzieli się na ryzyko fizyczne i ryzyko przejścia (transition risk).

Ryzyko fizyczne wynika z „fizycznych” efektów zmiany klimatu lub innych czynników środowiskowych i dzieli się na:

• nagłe zagrożenia fizyczne, które wynikają z określonych zdarzeń, zwłaszcza pogodowych, takich jak burze, powodzie, pożary lub fale upałów, które mogą uszkodzić zakłady produkcyjne i zakłócać łańcuchy wartości; oraz
• chroniczne zagrożenia fizyczne, które wynikają z długoterminowych zmian klimatu, takich jak zmiany temperatury, podnoszenie się poziomu mórz, zmniejszona dostępność wody, utrata różnorodności biologicznej oraz zmiany produktywności ziemi i gleby.

Ryzyko przejścia (transformacji) wynika z transformacji do gospodarki niskoemisyjnej i obejmuje:

• ryzyko regulacyjne, na przykład wynikające z wymogów efektywności energetycznej, mechanizmów ustalania cen emisji dwutlenku węgla, które zwiększają cenę paliw kopalnych, lub polityk zachęcających do zrównoważonego użytkowania gruntów;
• ryzyko odpowiedzialności prawnej, na przykład w wyniku sporu sądowego w związku z brakiem uniknięcia lub zminimalizowaniem negatywnego wpływu na klimat lub niedostosowaniem się do zmian klimatu;
• ryzyko technologiczne, występujące na przykład, gdy stosowana technologia szkodliwa dla klimatu może być zastąpiona przez technologię o mniej szkodliwym wpływie na klimat;
• ryzyko rynkowe, na przykład jeśli wybory konsumentów i klientów biznesowych zmienią się w kierunku produktów i usług mniej szkodliwych dla klimatu;
• ryzyko reputacyjne, na przykład możliwość wystąpienia trudności w przyciąganiu i zatrzymywaniu klientów, pracowników, partnerów biznesowych i inwestorów, jeśli firma ma reputację szkodliwej dla klimatu.

Z perspektywy instytucji finansowych, ryzyka środowiskowe i związane ze zmianą klimatu stanowią źródło ryzyka finansowego. Ryzyko kredytowe dłużnika może wzrosnąć, gdy prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania zwiększy się w wyniku materializacji ryzyka fizycznego lub transformacji. Skutki ryzyka rynkowego mogą wystąpić w postaci obniżenia cen instrumentów finansowych niespełniających wymogów „zieloności”. W związku z tym regulatorzy, banki centralne i organy nadzoru powinny działać tak, aby zapewnić odporność systemu finansowego na występujące zagrożenia. Obecnie trwają prace regulacyjne na poziomie europejskim, prowadzone głównie przez Komisję Europejską we współpracy z Europejskim Urzędem Nadzoru Bankowego, aby niejako „wprząc” ryzyko ESG w cały system zarządzania ryzykiem instytucji. Dodatkowo, niezbędna jest standaryzacja i harmonizacja zakresu i sposobów ujawniania i raportowania danych uwzględniających elementy ESG. Prace w obszarze wypracowywania i wprowadzania odpowiednich standardów w formie rozporządzeń, dyrektyw lub wytycznych europejskich organów nadzoru prowadzone są intensywnie. Założyć należy w związku z tym istotny wpływ nowych regulacji na sposób funkcjonowania rynków i instytucji finansowych w najbliższych latach. Bez wątpienia będzie to miało wpływ również na strategie i metody funkcjonowania klientów tychże instytucji, w tym podmiotów sektora transportowego.

Podczas konferencji Euro-Trans 2021 uczestnicy będą poszukiwali odpowiedzi na następujące pytania badawcze dotyczące przebiegu transformacji w systemie transportowym:

• jakie procesy zmian są wymagane w przemyśle, który produkuje tabor użytkowany we wszystkich gałęziach transportu, aby podczas eksploatacji tego taboru ograniczyć emisję zanieczyszczeń oraz gazów cieplarnianych?
• jakie procesy zmian są wymagane od przewoźników oraz zarządców infrastruktury, a także od gospodarstw konsumenckich eksploatujących samochody osobowe, aby w trakcie wykonywania przewozu osób i rzeczy ograniczyć emisję zanieczyszczeń oraz gazów cieplarnianych?
• jaką rolę mogą odegrać instytucje finansowe, które po dostosowaniu się do nowych regulacji podejmą się roli analityka i recenzenta spełniania kryteriów ESG przez swoich klientów komercyjnych, w tym przedsiębiorstwa transportowe?
• jak wykorzystuje się na współczesnych rynkach finansowych „zielone” papiery wartościowe oraz sustainability linked bonds; jakie są uwarunkowania dla emisji tych instrumentów oraz korzyści dla ich emitentów?

DR HAB. KAMIL LIBERADZKI, PROF. SGH, Katedra Badań nad Infrastrukturą i Mobilnością, Instytut Infrastruktury, Transportu i Mobilności
PROF. DR HAB. WOJCIECH PAPROCKI, Katedra Biznesu w Transporcie, Instytut Infrastruktury, Transportu i Mobilności
 

¹ The EBA, EBA report on management and supervision of ESG risks for credit institutions and investment firms, EBA/REP/2021/18, June 2021.

Szczegółowe informacje na temat konferencji (link)