Interaktywność – podstawa metodologii w CNJO SGH
Minęło półtora roku od oficjalnego ogłoszenia pandemii w marcu 2020 r., a życie każdego z nas, pracownika uczelni, wciąż pozostaje przez nią wielorako naznaczone. Przestawienie się nieomal z dnia na dzień na narzędzia nauczania zdalnego na tak wielką skalę było nie lada wyzwaniem – organizacyjnym, informatycznym, technicznym, dydaktycznym, a niejednokrotnie psychologicznym.
To, co do tej pory było sine qua non pracy nauczyciela akademickiego i studenta, czyli kontakt bezpośredni w siedzibie uczelni, zostało w całości zastąpione narzędziami komunikacji elektronicznej. Każdy z nas pokonywał własne ograniczenia rozmaitej natury, na różne sposoby zmagał się z wyzwaniem, które w znacznym stopniu okazało się szansą.
Można skonstatować, że wprawdzie praca w trybie zdalnym pozbawiła nas bezpośredniego kontaktu, ale nie wyeliminowała możliwości poruszania się w różnych przestrzeniach i wielorako poszerzyła konteksty naszych zadań (np. nie będąc już fizycznie przywiązanymi do komputerów stacjonarnych, mogliśmy korzystać z dobrodziejstw mniejszych urządzeń mobilnych z bezprzewodowym dostępem do Internetu).
Na czym koncentrujemy się w CNJO
Pandemia stała się swoistym edukacyjnym blessing in disguise dla lektoratów – przedmiotów, które są dydaktyką par excellence, nauczaniem opartym na nieustannym dialogu i wymianie między uczestnikami.
Głównymi filarami naszych zajęć lektoratowych są 1) specjalistyczny kurs języka obcego jako języka gospodarki (na studiach licencjackich bardziej ekonomicznego – omawiamy tutaj skrupulatnie wszystkie działy gospodarki i finansów; na studiach magisterskich – bardziej biznesowego, ukazującego różne aspekty funkcjonowania firmy w dynamicznym międzynarodowym środowisku) oraz 2) aktualna tematyka gospodarczo-społeczno-polityczna. Z tym drugim filarem jest związane np. cotygodniowe relacjonowanie newsów przez studentów. Informacje te nie muszą już pochodzić z tradycyjnych periodyków, ale z szerokiego spektrum innych wiarygodnych źródeł, dostępnych w wersjach przeglądarkowych bądź w formie aplikacji smartfonowych obcojęzycznych radiostacji, gazet, portali. Niejednokrotnie studenci streszczają newsa, którego odsłuchali z telefonu np. podczas spaceru. Takiej informacji nie muszą więc czytać jako tekstu na papierze czy w wersji cyfrowej.
Przypomnijmy, że studenci na wszystkich typach studiów mają do wyboru naukę języków obcych z bogatej oferty Centrum Nauki Języków Obcych SGH (angielskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, włoskiego) – przez cztery semestry na studiach licencjackich oraz przez dwa semestry na studiach magisterskich. Natomiast od roku akademickiego 2022/2023 do oferty językowej na naszej uczelni ma być wprowadzony tzw. trzeci język dla studentów V i VI semestru studiów licencjackich, którzy będą mogli wybrać norweski, chiński lub szwedzki, wykładane w semestrze zimowym jako języki ogólne, a w semestrze letnim – jako języki z elementami wiedzy o gospodarce.
Czego uczymy i co oceniamy
Efekty kształcenia studenta na lektoracie są oceniane pod względem pisemnym, ustnym oraz słuchowym. Elementy tych weryfikacji pojawiają się na egzaminie końcowym, gdzie studenci muszą się wykazać wiedzą z ekonomicznego sylabusu w języku obcym (dwuletniego na studiach licencjackich oraz rocznego na magisterskich).
W zakresie języka pisanego studenci ćwiczą na lektoracie pisanie: różnych rodzajów listu handlowego i oficjalnego (np. list motywacyjny, odpowiedź na ogłoszenie o pracę, reklamację, okólnik, zapytanie ofertowe); raportu biznesowego, który zawiera elementy wiedzy ekonomicznej przyswajanej na zajęciach; streszczenia tekstu o tematyce gospodarczej. Studenci wielokrotnie wskazywali na przydatność ćwiczenia praktycznych form tekstowych, bardzo pomocnych w procesie ubiegania się o pracę czy funkcjonowania w międzynarodowym środowisku pracy, gdzie umiejętność prowadzenia korespondencji biznesowej w języku obcym jest dzisiaj niezbędną umiejętnością. Wartości ćwiczonym umiejętnościom dodają autentyczne i maksymalnie aktualne internetowe materiały wideo, pochodzące z renomowanych źródeł (np. kanału „Financial Times” na YouTube), a uczące skutecznych technik pisarskich i mówionych w procesie ubiegania się o zatrudnienie.
Natomiast do ustnej weryfikacji należą np.: przygotowana wcześniej prezentacja (w czasie pracy zdalnej narzędzia elektroniczne dawają możliwość wyboru spośród wielu ciekawych i inspirujących rozwiązań), wypowiedź ustna przygotowana bądź spontaniczna, dyskusja, praca w parach/grupach, wspólne projekty i ich cyfrowy ślad. Również tutaj możliwości zostały poszerzone poprzez tzw. kanały i breakout rooms w MS Teams, bez których to dwóch funkcjonalności trudno nam byłoby wyobrazić sobie dzielenie uczestników spotkania na mniejsze, nieprzeszkadzające sobie w dyskusji grupy.
Jeżeli chodzi o język mówiony, to niewątpliwie istotne jest ćwiczenie szeroko rozumianych umiejętności prezentacyjnych (i towarzyszącego im arsenału technik retorycznych), kluczowych w skutecznym prezentowaniu firmy czy jej produktu. Nauka umiejętności wywierania wrażenia, zapadania w pamięć i angażowania audytorium jest jednym z wyróżników naszych lektoratów. Różnorodne formy dyskusyjne i debatowe (np. wykorzystywanie ich sformalizowanych wzorców, takich jak debata oksfordzka czy inne), argumenty za i przeciw, uzasadnianie swojego punktu widzenia, wypracowywanie wspólnego stanowiska czy negocjowanie są integralną i niezbędną częścią zajęć językowych. Ćwiczenie owych form odbywa się w różnorodnych kontekstach biznesowych, wykorzystujących uwarunkowania różnych typów firm, stylów zarządzania czy sytuacji kryzysowych, z którymi to czynnikami studenci zetkną się wkrótce w rzeczywistym środowisku pracy.
Z jakich narzędzi korzystamy
W czasie pandemii wynalazczość i kreatywność ludzkiego umysłu umożliwiły niemalże całemu światu poradzenie sobie z trudnymi sytuacjami w różnych obszarach. Rzeczywistość 3D została zastąpiona przestrzenią bardziej metaforyczną – rozgałęziającymi się światami kreowanymi z hiperlinków i odsyłaczy. Interaktywność z powodzeniem zastąpiła więc brak bezpośredniego, fizycznego kontaktu między uczestnikami sytuacji dydaktycznej.
Multimedialność i interaktywność, wykorzystywanie różnych form przekazu (tekstu, dźwięku, wideo), wpisane niemal z definicji w nauczanie języków obcych, zostało – poprzez konieczność używania narzędzi zdalnych – jeszcze bardziej uwypuklone i przeniesione na zupełnie inny poziom wykorzystania i zastosowania. Funkcjonalności platformy MS Teams, która była w pewnym momencie głównym kanałem prowadzenia zajęć zdalnych, dobrze sprzęgły się z umiejętnościami uczonymi na lektoratach. Pandemia niejako zoptymalizowała naszą pracę, pokazała wyraziście możliwość zastąpienia analogowych narzędzi elektronicznymi, a w rezultacie umożliwiła dosłowne odciążenie fizyczne nauczyciela akademickiego. Jeżeli chodzi o testy i kartkówki, to np. wykorzystaliśmy w tym względzie bogate możliwości oferowane przez MS Forms (do tworzonych tam formularzy testowych można było dołączać pliki audio i wideo oraz na różne sposoby wzbogacać je grafiką) oraz zakładkę Zadania w MS Teams, a także sekcje Testy i Zadania domowe w Notesie zajęć w MS Teams. Notes zajęć pozwalał dodatkowo na współdzielenie wirtualnej tablicy – obszaru wspólnego, który zastępował płaską fizyczną tablicę klasy i umożliwiał współpracę studentów przy tworzeniu wspólnych notatek.
Udostępnianie dźwięku – tak istotne w naszym fachu, gdzie rozumienie ze słuchu jest jedną z czterech kluczowych umiejętności – uległo ucyfrowieniu. Coraz mniej polegamy na stacjonarnych narzędziach, a coraz bardziej proces kształcenia jest wspierany elektroniką i szeroko pojętymi narzędziami chmurowymi.
Był taki czas, że na zajęcia lektoratu trzeba było przytaszczyć czy – raczej – przyciągnąć ciężki mobilny odtwarzacz DVD z Medioteki CNJO, a płyty CD (nazywaliśmy je potocznie „słuchankami”) można było odtwarzać na coraz nowocześniejszych magnetofonach. Wyposażenie na szeroką skalę sal dydaktycznych w projektory i ekrany, na które nauczyciel może rzutować pliki wideo z komputera, było kolejnym etapem unowocześniania naszej pracy. Udostępnianie dźwięku w pewnym momencie zostało jeszcze bardziej usprawnione, kiedy renomowane wydawnictwa coraz częściej zaczęły rozpowszechniać pliki dźwiękowe w formie plików do pobrania z chmury. Obecnie, kiedy z jakichś powodów nie możemy korzystać z komputera, możemy udostępnić taki plik, logując się do chmury np. ze smartfonu, a zmieniać natężenie dźwięku pliku odtwarzanego z telefonu poprzez regulację przenośnego głośnika (np. popularny JBL).
Dodatkowa oferta dla studentów i poprawa umiejętności językowych pracowników SGH
Oprócz obligatoryjnych lektoratów CNJO dysponuje również bogatą ofertą tzw. przedmiotów wolnego wyboru, nazywanych potocznie „piątym semestrem” i przeznaczonych dla studentów studiów licencjackich, którzy zrealizowali cztery semestry języka. Oferta jest umieszczona na stronie CNJO i w Informatorze. Studenci mogą tutaj wybierać spośród przedmiotów prowadzonych w języku obcym i skupiających się na konkretnych zagadnieniach, np. marketingu, komunikacji interpersonalnej czy aspektach kultury anglosaskiej.
Oprócz tego CNJO oferuje komercyjne kursy językowe dla każdego chętnego oraz bezpłatne kursy językowe dla pracowników SGH. Późną wiosną tego roku anglistki z CNJO z zapałem włączyły się w projekt intensywnego przeszkolenia pracowników administracji uczelni w zakresie języka angielskiego telefonicznego, przygotowując ich na skuteczne odnalezienie się w sytuacji spontanicznej konwersacji przez telefon z anglojęzycznym partnerem/klientem zewnętrznym. Kursy przebiegały w życzliwej atmosferze, cieszyły się ogromną popularnością, sprzyjały wzajemnemu poznaniu się i były świetnym przykładem udanej współpracy między pracownikami administracji oraz wykładowcami naszej Alma Mater.
Czego mogą oczekiwać teraz i w przyszłości nasi studenci
Nowoczesność, aktualność, umiejętności potrzebne na rynku pracy, dostosowywanie się, jeśli nie wyprzedzanie nowych trendów w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości – tego właśnie nasi studenci mogą oczekiwać po zajęciach z języków obcych w SGH. Na pytanie o to, jakie jest ich pierwsze skojarzenie z lektoratami, odpowiadają: „interaktywność”, którą rozumieją jako zaproszenie do różnorodnej dyskusji i wymiany w obszernym kontekście gospodarczo-społeczno-politycznym, przy wykorzystaniu nowoczesnych i najbardziej bieżących wspomagających źródeł multimedialnych. Są oni również świadomi tego, jak różne umiejętności nabyte na lektoratach pomagają lub mogą im pomóc w życiu zawodowym, a o tym często mówią otwarcie w czasie prezentacji egzaminacyjnych. Wielokrotnie studenci podkreślają, jak znajomość języka obcego specjalistycznego dopomogła im w ubieganiu się o udział w licznych programach, wymianach i stażach międzynarodowych dostępnych w ofercie Centrum Współpracy Międzynarodowej SGH. Ściślej, jednym z warunków kwalifikacji jest napisany na odpowiednią liczbę punktów test kompetencyjny, organizowany z wielkim zaangażowaniem przez CNJO w semestrze zimowym każdego roku. Warto też wspomnieć, że miejsca, do których wyjeżdżają studenci, są niewątpliwie atrakcyjne (np. Nowa Zelandia, Meksyk, Filipiny, Barbados).
Poczytujemy sobie to również za powód do dumy, kiedy nasi studenci, jeszcze w czasie studiów, rozpoczynają pracę w renomowanych międzynarodowych firmach, których przedstawicielstwa znajdują się m.in. w Warszawie i w których wykorzystują język biznesu studiowany na lektoracie.
Co z naszymi kompetencjami
Lektorzy z SGH szkolą się również intensywnie. Dwie instytucje edukacyjne, z których usług często korzystamy (PASE – Polskie Stowarzyszenie na rzecz Jakości w Nauczaniu Języków Obcych ze swoją coroczną konferencją Kapelusze Lektora oraz Edunation), dostosowały swoją ofertę szkoleniową do pandemicznych okoliczności, oferując webinaria, na których uczy się jak najbardziej efektywnego wykorzystania nauki zdalnej. Realizując tę formę nauczania, kładziono też nacisk na konieczność budowy odpowiednich relacji w grupie, które są kluczowe dla osiągnięcia ostatecznego efektu dydaktycznego.
Parę słów na zakończenie
O języku jako takim i konieczności uczenia się języków obcych powiedziano już chyba wszystko. Język jest podstawowym narzędziem komunikacji i przyswajania wiedzy, właściwie można by powiedzieć, że bez niego nie istniejemy, a w dzisiejszej globalnej wiosce, gdzie fizyczne granice są zacierane elektroniczną bliskością, staje się narzędziem przekazywania odmiennych i fascynujących doświadczeń kulturowych, umożliwiając poznawanie ludzi z najodleglejszych stron świata i sprzyjając przełamywaniu wszelakich barier.
Również na lektoratach w CNJO, zgodnie z wytycznymi Rady Europy, jesteśmy świadomi kulturotwórczej funkcji języka, zwłaszcza w dobie umiędzynarodowienia uczelni i jej otwierania się na różne obszary geograficzne, studentów z całego świata, nowe idee. Uczestniczymy w bogatej wymianie wielokulturowej, z której czerpią wielorako zarówno wykładowcy, jak i studenci. Jesteśmy dumni z sumiennej i pełnej zapału pracy, jaka jest wykonywana na specjalistycznych lektoratach z języka obcego w CNJO SGH. Są one istotnym i nieodzownym elementem edukacji nie tylko ekonomicznej, ale również humanistycznej i ogólnokulturowej.
Potocznie często mówimy, że znajomość języków poszerza nasze horyzonty – dosłownie i w przenośni. Filozof Ludwig Wittgenstein określił to bardzo pięknie: „Granice mojego języka wyznaczają granice mojego świata…”.
IZABELA GODLEWSKA, Studium Języka Angielskiego, Centrum Nauki Języków Obcych SGH
