Raport „Rozwój społeczny w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej – wskaźnik catch-up (edycja 2024)”, autorstwa zespołu ekspertów z SGH, odpowiada przede wszystkim na pytanie: jakie jest nasze tempo doganiania Europy Zachodniej. Skupiamy się na rozwoju społecznym czy na sprawach, które dotykają wszystkich obywateli i są ważne z punktu widzenia percepcji, jak wygląda życie każdego z nas, jak kształtują się warunki naszego życia.
Wskaźnik catch-up w 2022 r. nieznacznie się poprawił. Dystans Polski do UE utrzymuje się w sześciu z siedmiu obszarów, podobnie jak w 2020 r. Obszary, gdzie dystans zmalał, to dochody i deprywacja materialna, warunki mieszkaniowe oraz transport i infrastruktura. Dystans wzrósł w edukacji i ochronie środowiska. Sytuacja znacząco nie zmieniła się, jeśli chodzi o zdrowie i rynek pracy.
Idea wskaźnika catch-up powstała w 2019 r., kiedy w raporcie ekonomicznym przygotowanym przez zespół SGH ukazały się analizy dotyczące perspektyw zrównania poziomu gospodarczego Polski i rozwiniętych krajów europejskich. Wskaźnik catch-up skupia się na szeroko rozumianych warunkach i ocenie jakości życia w Polsce, w porównaniu do krajów Unii Europejskiej, z uwzględnieniem wszystkich 27 krajów – tych, które tworzyły UE przed 2004 r. (obecnie 14 krajów – bez Wielkiej Brytanii), a także 13 krajów, które wstąpiły do UE wraz z Polską lub później.
W 2022 r. wartość wskaźnika grupowego catch-up ujawniła ciągle utrzymujący się dystans pomiędzy Polską a 27 krajami UE i 14 krajami, które uzyskały członkostwo przed 2004 r. Natomiast w porównaniu do 13 krajów, które uzyskały członkostwo w UE w 2004 r. lub później, pod względem poziomu rozwoju społecznego, sytuacja w Polsce była powyżej średniej – wynika z przeprowadzonych badań.
WYKRES 1. Wskaźnik catch-up grupowy w 2005, 2010, 2015, 2021 i 2022 r.
Źródło: obliczenia własne autorów. Raport Rozwój społeczny w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej –
wskaźnik catch-up (edycja 2024)
Zgodnie z raportem w ciągu dekady – od 2010 do 2020 r. – nastąpiło znaczące zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju społecznego mierzonego wskaźnikiem catch-up w porównaniu do wszystkich wyodrębnionych grup krajów. W 2022 r. widoczna jest poprawa wskaźnika grupowego w odniesieniu do krajów UE 14, a w konsekwencji także do krajów UE 27. W porównaniu do krajów UE 13 przewaga Polski utrzymała się na tym samym poziomie jak w latach 2020 i 2021.
Jedynie w wymiarze „dochody i deprywacja materialna” sytuacja w Polsce w 2022 r. kształtowała się relatywnie bardziej korzystnie niż we wszystkich trzech grupach krajów. W wymiarze „warunki mieszkaniowe” sytuacja Polski jest zbliżona do pozostałych krajów. W pozostałych wymiarach widoczny jest natomiast dystans pomiędzy Polską i krajami UE 27 i UE 14.
Natomiast jeżeli porównamy sytuację Polski do krajów, które wraz z nią wstąpiły do Unii Europejskiej lub później, w wymiarze „zdrowie” i „edukacja” sytuacja w Polsce w 2022 r. była bardziej korzystna. W 2022 r., w porównaniu do 2021 r., dystans Polski do krajów UE 27 zmalał w wymiarze „dochody i deprywacja materialna”, a wzrósł w wymiarach „edukacja” i „ochrona środowiska”. W pozostałych wymiarach nie nastąpiły istotne zmiany.
Najnowszy raport prezentuje wyniki trzeciej edycji wskaźnika, która dotyczy porównania warunków życia w 2022 r. W pierwszej edycji zaprezentowano wyniki wskaźnika w latach 2010, 2015 i 2020, w drugiej – w 2021 r., co pozwalało na ocenę zmian zachodzących w dłuższym czasie. Trzecia edycja (i kolejne w przyszłości) pozwala na coroczne kontynuowanie monitorowania zmian w wybranych, uwzględnionych we wskaźniku, obszarach warunków życia.
WYKRES 2. Budowa wskaźnika
Na syntetyczny wskaźnik składają się wskaźniki z siedmiu wybranych obszarów rozwoju społecznego z uwzględnieniem wag
Źródło: prezentacja dotycząca raportu Rozwój społeczny w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej – wskaźnik catch-up (edycja 2024)
Wskaźnik catch-up obejmuje siedem wymiarów. Są to: dochody i deprywacja materialna, rynek pracy, warunki mieszkaniowe, zdrowie, edukacja, transport i infrastruktura oraz ochrona środowiska. W ramach każdego z siedmiu wymiarów zespół autorów wybrał wskaźniki cząstkowe, pochodzące głównie z bazy danych Eurostat.
Raport przygotował zespół ekspertów w składzie: dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH; prof. dr hab. Tomasz Panek; dr hab. Paweł Bartoszczuk, prof. SGH; dr hab. Adam Czerniak, prof. SGH; dr hab. Iga Magda, prof. SGH; dr hab. Paweł Strzelecki, prof. SGH; dr hab. Adam Szulc, prof. SGH; dr hab. Barbara Więckowska, prof. SGH.
dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, prorektorka ds. nauki, Zakład Demografii, Instytut Statystyki i Demografii, Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH
