Minęło 115 lat. Część II

Dzisiejsza nazwa naszej uczelni – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie (SGH) – pojawiła się po raz pierwszy w 1933 r., gdy Ustawa z dnia 15 marca 1933 r. o szkołach akademickich (Dz.U. z 1933 r., nr 29, poz. 247) zmieniła nazwę Wyższej Szkoły Ekonomicznej (WSH) i nadała jej pełne prawa państwowych szkół akademickich.

1906–1908    Prywatne Kursy Handlowe Męskie Augusta Zielińskiego
1908–1915    Wyższe Kursy Handlowe im. Augusta Zielińskiego
1915–1933    Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie
1933–1940    Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
1940–1941    Kursy Gospodarcze
1941–1942    Miejska Szkoła Handlowa
1942–1943    Miejska Szkoła Handlowa II stopnia
1943–1944    Miejskie Kursy Handlowe
1944–1945    Kursy Akademickie w Częstochowie
1945–1949    Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
1949–1991    Szkoła Główna Planowania i Statystyki w Warszawie
od 1991         Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

STRUKTURA UCZELNI W LATACH TRZYDZIESTYCH XX WIEKU

Zgodnie ze statutem Szkoła Główna Handlowa w Warszawie była uczelnią jednowydziałową, dającą swoim słuchaczom możliwość studiowania na następujących kierunkach: ogólnoekonomicznym, handlowo-bankowym, skarbowym, samorządowym, ubezpieczeniowym, służby zagranicznej, spółdzielczym i pedagogicznym.

Statut z 1934 r. umożliwiał tworzenie na uczelni zakładów naukowych. Do roku 1939 powstało ich sześć: 1) Zakład Ekonomii Politycznej, 2) Zakład Statystyki, 3) Zakład Geografii Ekonomicznej, 4) Zakład Nauk Handlowych, 5) Zakład Polityki Społecznej oraz 6) Zakład Technologii. Pracownicy naukowi podejmowali liczne badania.

Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Pawilonu Doświadczalnego (Budynek A) z udziałem prof. Bolesława Miklaszewskiego (trzeci z prawej w pierwszym rzędzie), ówczesnego rektora WSH. Drugi z prawej to prof. Bolesław Markowski, wiceminister skarbu, honorowy przewodniczący Komitetu budowy, rektor WSH w latach 1928–1929. W głębi (drugi z prawej) stoi prof. Antoni Sujkowski, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rektor WSH w latach 1929–
–1931 (14 czerwca 1925 r.)

Władze rektorskie w latach 1925–1940

1. W okresie przedwojennym i w 1940 r. rektorami byli:

2. Bolesław Miklaszewski (1925–1928 i 1932–1937) – inżynier chemik, współtwórca WSH;

3. Jan Dmochowski (1928 r.) – prowadził wykłady z: ekonomii, organizacji i administracji przemysłu, organizacji przedsiębiorstwa oraz spółdzielczości;

4. Bolesław Markowski (1928–1929) – wykładał w WSH prawo skarbowe, wiceminister skarbu;

5. Antoni Sujkowski (1929–1931) – uczestniczył w delegacji polskiej na konferencję pokojową w Wersalu, w 1926 r. piastował urząd ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, od 1919 r. wykładał geografię ekonomiczną Polski, geografię polityczną;

6. Aleksander Jackowski (1931–1932) – był współtwórcą cenionego kodeksu handlowego z 1934 r., wykładał prawo handlowe;

7. Julian Makowski (1937–1940) – od 1906 r. wykładał geografię ekonomiczną, a od 1910 r. – prawo międzynarodowe publiczne, pracował w dyplomacji zarówno w okresie międzywojennym, jak i po 1945 r.

STOPNIE NAUKOWE OD 1931 R.

Pierwsze stopnie naukowe doktora nauk ekonomicznych nadano w szkole już w 1931 r. Pierwszym doktorem został Stanisław Rychliński, który obronił dysertację pt. „Praca organiczna w Królestwie Polskim” (promotorem był prof. dr Ludwik Krzywicki). W tym samym roku, trzy miesiące później, stopień doktora uzyskała Jadwiga Mrozowska za dysertację „Zagłębie Saary” (promotor – prof. Antoni Sujkowski). Jednymi z pierwszych doktorów byli także: Jan Wiśniewski („Wahania sezonowe w budownictwie”, 1932 r.), Aleksy Wakar („Teoria płac roboczych”, 1934 r.), Andrzej Grodek („Piotr Maleszewski i jego nauka społeczna”, 1934 r.).

W latach trzydziestych XX wieku habilitowali się: Stanisław Rychliński (1932 r.), Jan Wiśniewski (1934 r.), Aleksy Wakar (1935 r.), Andrzej Grodek (1936 r.), Jan Łazowski (1936 r.), Jan Drewnowski (1938 r.) oraz Leon Koźmiński (1938 r.).
 

Sztandar Wyższej Szkoły Handlowej z 1915 r. (awers i rewers)

Sztandar Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (awers i rewers) z 1933 r.

STUDIA W PRZEDWOJENNEJ SGH

Studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie trwały sześć semestrów. Student po zakończeniu studiów – po przyjęciu przez Senat SGH pracy magisterskiej oraz zdaniu egzaminów (ogólnego i magisterskiego) – otrzymywał stopień magistra nauk ekonomiczno-handlowych. Posiadacze stopnia magistra nauk mogli ubiegać się o tytuł doktora nauk ekonomicznych.

W roku akademickim 1933/1934 egzamin ogólny zdało 241 osób, a egzamin dyplomowy – 202 absolwentów. Przyznano 4 stopnie magistra nauk ekonomicznych i 1 stopień doktora nauk ekonomicznych. W kolejnym roku akademickim (1934/1935) egzamin ogólny zdało 196 osób, a egzamin dyplomowy – 185. Przyznano 22 stopnie magistra nauk ekonomiczno-handlowych i 4 stopnie magistra nauk ekonomicznych. W kolejnych latach akademickich stopniowo zwiększała się liczba osób, którym przyznano stopień magistra nauk ekonomiczno-handlowych.

Każdego roku Szkoła Główna Handlowa w Warszawie przyznawała stypendia dla, jak pisano, „pilnych i niezamożnych studentów”. W roku akademickim 1938/1939 rozporządzono stypendia i zasiłki na łączną kwotę 151 905,20 zł. Największym fundatorem stypendiów i zasiłków było Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które na stypendia i pożyczki dla 81 studentów przeznaczyło 42 000 zł. Fundatorami stypendiów byli także: Fundusz Kultury Narodowej (17 800 zł), Stowarzyszenie Wychowańców Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (17 550 zł – stypendia na studia zagraniczne), Fundacja Domów Akademickich.

Szczególną formą kontaktów absolwenci–uczelnia, już w okresie przedwojennym, stały się zjazdy absolwenckie. Odbyły się wtedy trzy takie zjazdy: I w dniach 30–31 października 1921 r., II w dniach 18–20 maja 1929 r. i III w dniach 26–27 maja 1938 r.

III Zjazd Absolwentów w dniach 26–27 maja 1938 r.

NAUCZANIE W LATACH OKUPACJI NIEMIECKIEJ

W dniu 22 czerwca 1940 r. odbyło się ostatnie posiedzenie Senatu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie przed jej likwidacją przez władze hitlerowskie.

Wybuch wojny i lata okupacji hitlerowskiej nie przerwały jednak działalności uczelni, która działała pod różnymi nazwami, takimi jak: Kursy Gospodarcze (1940–1941), Miejska Szkoła Handlowa (1941–1942), I Miejska Szkoła Handlowa II stopnia (1942–1943), Miejskie Kursy Handlowe (1943–1944). Miejska Szkoła Handlowa była finansowo samodzielna, pobierając od Zarządu Miejskiego subsydium w kwocie 100 000 zł rocznie.

Profesor Edward Lipiński inaugurujący rok akademicki w konspiracyjnej SGH (pod szyldem Miejskiej Szkoły Handlowej) podczas okupacji hitlerowskiej

Kierownikiem tych szkół był Edward Lipiński, zastępcą – Aleksy Wakar. Edward Lipiński był związany z Wyższą Szkołą Handlową od 1923 r., prowadząc wykłady z teorii koniunktury, ekonomii oraz historii gospodarki i myśli ekonomicznej. Aleksy Wakar był absolwentem WSH, w tej uczelni przed wybuchem wojny doktoryzował się i habilitował oraz uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego. Wykładał teorię wymiany międzynarodowej.

Szkoła prowadzona w warunkach konspiracyjnych, wielokrotnie zmieniała miejsca zajęć. Programy kształcenia były przygotowane dla różnych poziomów nauczania, ale znaczna grupa studentów realizowała w sposób zakonspirowany program zbliżony do zajęć SGH.

Po Powstaniu Warszawskim, w listopadzie 1944 r., prof. Edward Lipiński (przy współudziale Stanisława Gorzuchowskiego i Stanisława Skrzywana) zorganizował Kursy Akademickie w Częstochowie (1944–1945). Na kurs w listopadzie 1944 r. zapisało się około 100 osób.

W ciągu całej wojennej historii uczelnia kształciła około 900 studentów. Wielu z nich działało w Polskim Państwie Podziemnym i wzięło udział w Powstaniu Warszawskim.

W czasie wojny zmarło śmiercią naturalną lub zginęło 24 pracowników uczelni, wśród nich 6 spośród 13 przedwojennych profesorów, członków Senatu WSH/SGH. Byli to: Maurycy Chorzewski – wykładał naukę o handlu, wychowanie w szkołach zawodowych; Konstanty Krzeczkowski – twórca i wieloletni kierownik Biblioteki SGH, wykładowca polityki społecznej i polityki komunalnej; Ludwik Krzywicki – twórca Instytutu Gospodarstwa Społecznego, wykładał historię doktryn ekonomicznych, historię doktryn społecznych i historię rozwoju gospodarczego; Zygmunt Limanowski – wykładał statystykę i demografię; Bolesław Miklaszewski – pierwszy rektor, wykładał chemię i technologię; Antoni Sujkowski – rektor, wykładał geografię ekonomiczną.  

W czasie wrześniowych działań wojennych nie zniszczono budynków uczelni, ale po Powstaniu Warszawskim, w listopadzie 1944 r., spalono Budynek A przy ulicy Rakowieckiej. Niewielkie straty poniosła Biblioteka SGH (ocalały budynek biblioteczny i księgozbiór).

Pawilon Zakładów Doświadczalnych (Budynek A) – Aula A zniszczona po Powstaniu Warszawskim

POWOJENNA ODBUDOWA I WZNOWIENIE PEŁNEGO NAUCZANIA

W dniu 28 marca 1945 r. odbyło się pierwsze po wojnie posiedzenie władz senackich w Częstochowie, gdzie od 1944 r. prowadzono Kursy Akademickie. Wybrano rektora – został nim prof. Jerzy Loth, który pełnił tę funkcję w roku akademickim 1945/1946. Był on związany z uczelnią od 1917 r., wykładając geografię ekonomiczną, regionalną, kolonialną i polityczną oraz historię odkryć geograficznych i antropogeografię. Prowadził też badania w Ameryce Środkowej i Afryce.

W dniu 24 kwietnia 1945 r. w ocalałym budynku bibliotecznym w Warszawie rozpoczęły się zajęcia dydaktyczne. Jednocześnie szybko przystąpiono do odbudowy Budynku A. W dniu 1 października 1945 r. odbyła się pierwsza powojenna inauguracja roku akademickiego 1945/1946 w już odbudowanym Budynku A. Amfiladowo ustawione ławki wypełniły się studentami. Na podium zajął miejsce Senat Akademicki i delegaci rządu: minister administracji publicznej i były premier Rządu Tymczasowego Edward Osóbka-Morawski oraz minister skarbu Konstanty Dąbrowski. Wykład inauguracyjny „Kierunek rozwoju gospodarczego Polski” wygłosił prof. Jan Drewnowski, a przewodniczący Komitetu Odbudowy Gmachu Stanisław Skrzywan złożył sprawozdanie z działalności komisji. Przemówienie inauguracyjne wygłosił rektor prof. Andrzej Grodek. W ten sposób rozpoczął się nowy rozdział historii Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
 

dr BARBARA TRZCIŃSKA, Katedra Geografii Ekonomicznej, Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie SGH