Czy edukacja klimatyczna to tylko obszar zainteresowań geografów? Jakie wyznawania stoją przed naukami ekonomicznymi w kontekście edukacji klimatycznej? Odpowiedzi na te pytania i wiele innych starał się znaleźć międzyuczelniany zespół badaczy składający się z przedstawicieli nauk ekonomicznych oraz nauki o Ziemi.
W najnowszym numerze Czasopisma Geograficznego ukazał się artykuł pt. Zmiana klimatu jako wyzwanie edukacyjne. W artykule przedstawiono diagnozę stanu edukacji klimatycznej w Polsce w perspektywie geograficznej i ekonomicznej oraz zaproponowano efektywne sposoby jej realizacji. O interdyscyplinarności zagadnienia świadczy również skład autorów – przedstawiciel nauk ekonomicznych ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz trzy przedstawicielki nauk o Ziemi z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Bernardyńskiego Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi.
Diagnoza stanu edukacji klimatycznej w Polsce
Autorzy artykułu zwrócili szczególną uwagę na niski poziom wiedzy o zmianie klimatu wśród najmłodszych grup wiekowych. Na podstawie odpowiedzi na pytania zadane respondentom w ankiecie okazało się, że osoby w wieku 18-24 mają istotnie niższy poziom wiedzy o zmianie klimatu niż osoby w wieku 64+. Autorzy zauważyli jednocześnie, że w szkole podstawowej w podstawie programowej nie ma żadnych zapisów z zakresu edukacji klimatycznej. Podobna sytuacja dotyczy szkoły ponadpodstawowej, gdzie na poziomie podstawowym podstawa programowa pomija zagadnienie zmiany klimatu. Jednakże wiele treści, choć literalnie nieodnoszących się do edukacji klimatycznej, obliguje nauczycieli do poświęcenia uwagi kwestiom zmiany klimatu.
Idea przedstawiona w artykule w pełni wpisuje się w słowa Rektora Szkoły Głównej Handlowej dr. hab. Piotra Wachowiaka, prof. SGH. W wywiadzie do Dziennika Gazety Prawnej rektor podkreślił, że „powinniśmy wypracować taki system, że na temat klimatu nie mówi się tylko na lekcjach jednego przedmiotu, np. geografii, ale na lekcjach wszystkich przedmiotów – historii, fizyce czy chemii.”
Kwestie zmiany klimatu wkraczają do nauk ekonomicznych w Polsce z pewną nieśmiałością. W Stanach Zjednoczonych dyskusja na temat rozszerzenia edukacji ekonomicznej o elementy edukacji klimatycznej była prowadzona już pod koniec XX w. W Polsce dopiero od kliku lat zauważalne są zmiany w programach studiów uczelni ekonomicznych. Programy te w coraz większym zakresie zaczynają uwzględniać kwestie zmiany klimatu oraz zrównoważonego rozwoju. Powstają również studia podyplomowe dedykowane zmianie klimatu, regulacjom z zakresu polityki klimatycznej oraz ESG (ang. environmental, social, corporate governance).
Dlaczego edukacja klimatyczna potrzebna jest w naukach ekonomicznych?
Przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i sektor finansowy muszą już obecne przystosować się do wielu regulacji z zakresu polityki klimatycznej. Koszty zakupu uprawnień do emisji dwutlenku węgla, regulacje efektywności energetycznej, czy nowe wymogi względem samochodów osobowych to tylko przykłady działań wpływających na życie każdego z nas. Właściwe zarządzanie budżetem gospodarstwa domowego jest już nie tylko wynikową czynników wyłącznie finansowych, mogących wystąpić w krótkim okresie.
Zmiana klimatu i polityka klimatyczna wymuszają uwzględnienie w zarządzaniu budżetem osobistym znacznie dłużej perspektywy – porównywalnej z decyzjami emerytalnymi. Świadomość wzrostu kosztów zakupu uprawnień do emisji dwutlenku węgla nakazuje spojrzenie na własny budżet w perspektywie nawet kilkudziesięciu lat. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, które obecnie poczynią inwestycje zwiększające efektywność energetyczną własnej nieruchomości, będą ponosiły znacznie mniejsze koszty w przyszłości.
Wiele przedsiębiorstw (dobrowolnie lub w wyniku obowiązku regulacyjnego) uwzględnia w swoich strategiach biznesowych kwestie środowiskowe. Ponadto obowiązki raportowania niefinansowego oraz konieczność zarządzania ryzykiem ESG sprawiają, że rynek pracy w coraz większym stopniu będzie nastawiony na poszukiwanie specjalistów mających szeroką wiedzę z obszarów objętych jednocześnie przez edukację klimatyczną i edukację ekonomiczną.
Jedną z ważniejszych kwestii są jednak zachowania każdego z nas w życiu codziennym. Zgodnie z wynikami badania wiedza o zmianie klimatu przyczynia się do stosowania szerszej palety zachowań prośrodowiskowych (np. oszczędzanie energii, czy korzystanie z komunikacji miejskiej zamiast samochodu). Dodatkowo w badaniu zadano respondentom pytanie o ocenę, w jakim stopniu (w skali od 1 – w ogóle, do 8 – bardzo) zwraca respondent uwagę, na ile kupowany produkt spożywczy został wytworzony w warunkach sprzyjających ochronie środowiska naturalnego. Średnio respondenci oceniają ważność tego czynnika na 5,1 – co wydaje się oceną, która nie może być pomijana przez przedsiębiorstwa przy wytwarzaniu produktów spożywczych.
Przywołane przykłady potwierdzają, że edukacja klimatyczna musi stanowić kluczowy element nauk ekonomicznych. Większa świadomość i zrozumienie wpływu zmiany klimatu na gospodarkę sprawi, że ekonomiści i przedsiębiorcy, uwzględniając zagrożenia i korzyści związane z ochroną środowiska, wykazują jednocześnie dbałość o dobrobyt przyszłych pokoleń. Od decyzji każdego z nas zależy, jak będzie wyglądał świat w przyszłości. W tym kontekście znaczenie zmiany klimatu dla nauki o procesach gospodarczych nie może być pomijane.
Autorzy:
dr hab. Anita Bokwa, prof. UJ
dr Bożena Kicińska, prof. UW
dr Łukasz Kurowski, SGH
mgr Luiza Wieczorek, Bernardyńskie Liceum Ogólnokształcące, Łódź
