IRG SGH: Koniunktura w gospodarce - IV kwartał 2022 r.

Wartość barometru BARIRG wynosi obecnie -21,2 pkt (rys. 1). To wynik niższy od wieloletniej średniej dla IV kwartału o 11,9 pkt, a w porównaniu III kwartałem br. niższy o 5,0 pkt. W skali roku wartość barometru zmalała o 12,4 pkt.

Rysunek 1. Barometr IRG SGH (BARIRG) i realny PKB w Polsce w latach 1997-2022

 
Uwaga: BARIRG za IV kwartał 2022 r. dane wstępne; stopa wzrostu realnego PKB niewyrównanego sezonowo, dane za III kwartał 2022 r. to tzw. wstępny szacunek.
Źródło: opracowanie na podstawie danych IRG SGH i GUS.
 
Największy wpływ na spadek wartości barometru w czwartym kwartale br. miało pogorszenie się koniunktury w budownictwie i sektorze bankowym. Spadki wartości wskaźników wyniosły odpowiednio: 12 i 7,5 pkt, przyczyniając się do spadku wartości barometru o 56%. Spadki wartości wskaźnika koniunktury w przemyśle przetwórczym i handlu oraz wskaźnika kondycji gospodarstw domowych były nieco mniejsze, wyniosły odpowiednio: 1,5, 1,7 pkt i 5,3 pkt. Spowodowały one spadek wartości barometru o 44%.

Koniunktura w przemyśle przetwórczym w ostatnich miesiącach stopniowo pogarszała się. Wskaźnik IRGIND przyjął w październiku wartość -13,7 pkt, niższą od wartości z lipca o 1,5 pkt, a od wartości z października 2021 r. o 10,8 pkt (rys. 2). W ciągu kwartału najbardziej pogorszyła się koniunktura w produkcji półproduktów (wartość wskaźnika obniżyła się o 5,8 pkt), a największą poprawę odnotowano w produkcji dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku (o 17,5 pkt). W skali roku poprawa miała miejsce jedynie w produkcji dóbr inwestycyjnych (o 2,4 pkt), a największe pogorszenie zanotowali producenci dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku (o 24, 4 pkt). W przekroju regionalnym, w porównaniu z III kwartałem najbardziej pogorszyła się koniunktura w makroregionie południowo-zachodnim (o 30,4 pkt), a poprawa miała miejsce tylko w makroregionie wschodnim (o 1,7 pkt).

Względem IV kwartału 2021 r. najbardziej poprawiła się koniunktura w makroregionie południowo-zachodnim (o 21,2 pkt), a największe pogorszenie odnotowano w makroregionie wschodnim (o 14,4 pkt).

Rysunek 2. Wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND) i produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego w Polsce w latach 2006-2022.

 
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych IRG SGH i GUS.

Kwartalne zmiany wartości głównych sald odpowiedzi na pytania ankiety badania koniunktury w przemyśle przetwórczym były zróżnicowane. Wzrosły wartości sald: produkcji, zatrudnienia, sytuacji finansowej przedsiębiorstw przemysłowych i ich ocen ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Zmalały poziomy zamówień (ogółem i zza granicy), zapasów i cen wyrobów gotowych. Mimo różnokierunkowych zmian, wartości sald diagnostycznych i prognostycznych są ujemne. Świadczy to o pesymistycznych nastrojach uczestników działalności produkcyjnej. W ich ocenie nasila się uciążliwość barier działalności gospodarczej. Za główną ankietowani uznają obecnie barierę popytową; wskazuje na nią ponad 86% uczestników badania. W dalszej kolejności wymieniają oni: niestabilne prawo (84%), brak wykwalifikowanej siły roboczej (79,7%) i obciążenia podatkowe (79,1%). W dalszym ciąga zwiększa się uciążliwość barier finansowych – na problemy z utrzymaniem płynności finansowej wskazuje 64,8% ankietowanych, a na niekorzystne warunki kredytowe 54,2%.

Pogorszyła się także koniunktura w budownictwie. Wskaźnik koniunktury IRGCON w ciągu kwartału zmniejszył swoją wartość o 12 pkt, do wysokości -13,3 pkt (rys. 3). Jest ona o 10,6 pkt niższa od wartości sprzed roku. Wartość wskaźnika jest zbliżona do poziomu sprzed  wybuchu pandemii COVID-19. Zakłady budowlane informują o spadku wielkości produkcji, zamówień i zatrudnienia. Ceny usług budowlanych rosną, co poprawiło nieco sytuację finansową przedsiębiorstw budowlanych. Jest ona jednak w dalszym ciągu oceniania jako niekorzystna. Oceny ogólnej sytuacji w gospodarce i  budownictwie są bardzo niskie. Jako główną barierę ograniczającą ich aktywność przedsiębiorstwa budowlane  wymieniają  wzrost cen (76,7% badanych), niestabilność prawa (47,6%) i nadmierne obciążenia podatkowe (43,9%). Przewidywania zakładów budowlanych co do rozwoju sytuacji w kolejnym kwartale są pesymistyczne.

Rysunek 3. Wskaźnik koniunktury w budownictwie IRGCON i produkcja sprzedana budowlano-montażowa w Polsce w latach 2000-2022.

 
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych IRG SGH i Eurostat.

Pogorszenie się koniunktury widoczne jest również w handlu. Wartość wskaźnika koniunktury IRGTRD zmniejszyła się w ciągu kwartału o 1,7 pkt i wynosi -12,9 pkt (rys. 4). Jest niższa od średniej dla czwartego kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -6,4 pkt) oraz od poziomu odnotowanego przed rokiem (-5,7 pkt w IV kwartale 2021 r.). Pogorszyła się zarówno sytuacja ogólna jak i finansowa przedsiębiorstw handlowych. Spadł  również poziom zakupów produktów krajowych, zapasów, zatrudnienia, powierzchni magazynowej i wolumenu sprzedawanych towarów. Wzrósł jedynie poziom zakupów wyrobów zagranicznych. Choć ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą, ich przewidywania dotyczące perspektyw rozwoju w ciągu najbliższych 6 miesięcy są pesymistyczne.

Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRGKGD w ciągu kwartału zmniejszył swoją wartość o 5,3 pkt i wynosi -43,6 pkt (rys. 5). W skali roku wartość wskaźnika obniżyła się o 10,1 pkt. Spadek jest skutkiem pogorszenia się wszystkich jego składowych. Najbardziej pogorszyły się oceny ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju (spadek wartości salda o 9,3 pkt) i wzrosły obawy o utratę pracy (wzrost o 13,8 pkt). Gospodarstwa domowe, podobnie jak przedsiębiorcy, negatywnie oceniają ogólną sytuację gospodarki polskiej; wartość salda wynosi  63,2 pkt i jest najniższa spośród wszystkich. Konsumenci silnie odczuwają wzrost inflacji i obawiają się o swoją przyszłą sytuację finansową, podkreślając wzrost kosztów utrzymania i spadek oszczędności. Prowadzi to ograniczania bieżącego popytu na trwałe i nietrwałe dobra konsumpcyjne.

Rysunek 4. Wskaźnik koniunktury w handlu IRGTRD i sprzedaż detaliczna towarów w Polsce w latach 2006-2022.

 
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych IRG SGH i GUS.

Rysunek 5. Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRGKGD i konsumpcja prywatna w Polsce w latach 2003-2022.

 
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych IRG SGH i GUS.

Z badań koniunktury przeprowadzonych w październiku i listopadzie 2022 r. wynika, że  spadek aktywności gospodarczej, który trwa od II kwartału 2021 r., pogłębia się. Pogorszenie się koniunktury jest skutkiem utrzymujących się zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, które zwiększają niepewność co do warunków prowadzenia działalności w najbliższej przyszłości. W IV kwartale 2022 r. na polską gospodarkę w dalszym ciągu wpływ miały skutki rosyjskiej inwazji na Ukrainę, kryzys energetyczny i niewygasłe wciąż problemy z dostępnością niektórych półproduktów. Spadek siły nabywczej w wyniku wysokich i stale rosnących cen oraz odpływ części uchodźców z Ukrainy spowodowały zmniejszenie się popytu konsumpcyjnego. Spadek dochodów realnych w połączeniu z wysokimi stopami procentowymi osłabiły skłonność do zaciągania i dostępność kredytów mieszkaniowych, co z kolei przełożyło się na spadek popytu mieszkaniowego. Po stronie podaży, do wcześniej sygnalizowanych problemów ze znalezieniem pracowników, zaopatrzeniem i wzrostem cen dochodzą nowe trudności, wynikające ze zmienianych regulacji dotyczących warunków działania w gospodarce. Wpływają one negatywnie na pewność obrotu gospodarczego, dochody przedsiębiorstw i gospodarstw domowych oraz ich oczekiwania. Coraz silniej dają się odczuć narastające, rozmaite napięcia fiskalne, zapowiadające ograniczanie ekspansywnej polityki budżetowej. Wśród uczestników działalności gospodarczej szerzy się i wzmaga pesymizm, negatywnie wpływający na wyniki działalności gospodarczej oraz perspektywy poprawy koniunktury w najbliższym okresie.

(na podstawie badań metodą testu koniunktury przeprowadzonych w październiku i listopadzie)