Koniunktura w gospodarce polskiej na początku trzeciego kwartału 2022 r. uległa pogorszeniu we wszystkich badanych przez IRG SGH sektorach.
Zarówno barometr koniunktury IRG SGH (BARIRG), jak i wskaźniki koniunktury w: przemyśle przetwórczym, budownictwie, handlu i sektorze bankowym oraz wskaźnik kondycji gospodarstw domowych, zmniejszyły swoje wartości w skali kwartału i roku. Żaden z nich nie przyjął wartości dodatnich.
Wartość barometru BARIRG wynosi obecnie -16,2 pkt (rys. 1). To wynik znacznie niższy od wieloletniej średniej (-6,2 pkt) dla III kwartału roku. Zmiana wartości barometru w porównaniu z II kwartałem br. wynosi -10,9 pkt. W skali roku wartość barometru zmalała o 14,3 pkt. Odnotowane spadki są bardzo wysokie, porównywalne z okresem pierwszej fali covidowej w 2020 r.
Rysunek 1. Barometr IRG SGH (BARIRG) i realny PKB w Polsce w latach 1997–2022
Uwaga: BARIRG za III kwartał 2022 r. dane wstępne; PKB za II kwartał 2022 r. tzw. szybki szacunek.
Źródło: opracowanie na podstawie danych IRG SGH i GUS.
Największy wpływ na spadek wartości barometru w trzecim kwartale miało pogorszenie się koniunktury w przemyśle przetwórczym i sektorze bankowym. Spadki wartości wskaźników wyniosły odpowiednio: 15,3 i 23,7 pkt, przyczyniając się do spadku wartości barometru o 70%. Spadki wartości wskaźnika koniunktury w budownictwie i handlu oraz wskaźnika kondycji gospodarstw domowych były nieco mniejsze, wyniosły odpowiednio: 4,9, 6,2 pkt i 5,3 pkt.
Koniunktura w przemyśle przetwórczym w ostatnich miesiącach pogarszała się. Wskaźnik IRGIND przyjął w lipcu wartość ujemną -12,2 pkt. Jest ona niższa od wartości z kwietnia br. o 15,3 pkt, a od wartości z lipca 2021 r. o 14,6 pkt (rys. 2). Pogorszenie się koniunktury w ciągu kwartału widoczne jest niemal powszechne. W przekroju według głównych grup produktowych najbardziej pogorszyła się koniunktura w produkcji dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku; wartość IRGIND dla tej grupy obniżyła się o 36 pkt. W przekroju wg wielkości zatrudnienia największy spadek wartości wskaźnika koniunktury, o 23,9 pkt, odnotowano dla zakładów zatrudniających od 51 do 250 osób. W przekroju regionalnym poprawa koniunktury miała miejsce w makroregionach: południowym i wschodnim. W pozostałych regionach koniunktura pogorszyła się; najbardziej w makroregionie południowo-zachodnim.
Rysunek 2. Wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND) i produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego w Polsce w latach 2006–2022.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i IRG SGH.
W ciągu kwartału zmalały wartości głównych sald: produkcji, zamówień ogółem i eksportowych, zatrudnienia, sytuacji finansowej przedsiębiorstw przemysłowych i ich ocen ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. W dalszym ciągu rośnie poziom cen wyrobów gotowych i kosztów produkcji. Nasila się uciążliwość barier dla działalności gospodarczej. Największe trudności sprawia obecnie niestabilne prawo. Na ten problem wskazuje ponad 86% uczestników badania. W dalszej kolejności ankietowani wymieniają: obciążenia podatkowe (84,2%), niedostateczny popyt (81,9%) i brak wykwalifikowanej siły roboczej (80,8%). Największe przyrosty stopnia uciążliwości odnotowano dla grupy barier finansowych – na trudności z uzyskaniem kredytu wskazuje 36,2% ankietowanych (wzrost w ciągu kwartału o 21,7 pkt proc.), a na niekorzystne warunki kredytowe 60,3% badanych (wzrost o 13,6 pkt proc.).
Pogorszenie się koniunktury w przemyśle przetwórczym jest skutkiem utrzymujących się zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, które niepewność co do warunków prowadzenia działalności w najbliższej przyszłości. Przewidywania producentów są pesymistyczne.
Pogorszyła się także koniunktura w budownictwie (rys. 3). Wskaźnik koniunktury IRGCON w ciągu kwartału zmniejszył swoją wartość o 4,8 pkt, do wysokości -1,3 pkt. Jest o 8,4 pkt niższy od wartości sprzed roku. Koniunktura w budownictwie jest wciąż gorsza niż przed wybuchem pandemii. Zakłady budowlane informują o spadku wielkości produkcji, zamówień i stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych. Zwiększyło się zatrudnienie. Mimo wzrostu cen na usługi budowlane pogorszyła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw budowlanych. Ich oceny sytuacji ogólnej w gospodarce są pesymistyczne. W dalszym ciągu rosną ceny surowców i materiałów, których wzrost zakłady budowlane wskazują jako główną barierę ograniczającą ich aktywność (76,7% badanych). Za czynniki silnie utrudniające ich działalność ankietowani uznają ponadto niestabilność prawa i nadmierne obciążenia podatkowe. W ciągu kwartału bardzo zwiększyła się uciążliwość barier finansowych: dostępności kredytu i niekorzystnych warunków jego udzielania. Przewidywania przedsiębiorców budowlanych co do rozwoju sytuacji w kolejnym kwartale są pesymistyczne.
Rysunek 3. Wskaźnik koniunktury w budownictwie IRGCON i produkcja sprzedana budowlano-montażowa w Polsce w latach 2000–2022.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i IRG SGH.
Wskaźnik nastrojów gospodarstw domowych w ciągu kwartału zmniejszył swoją wartość o 5,3 pkt i wynosi -38,3 pkt (rys. 4). W skali roku wartość wskaźnika obniżyła się o 21,7 pkt. Spadek wartości wskaźnika jest skutkiem pogorszenia się wszystkich jego składowych. Największe spadki w tym badaniu dotyczyły ocen sytuacji finansowej gospodarstw domowych (spadek salda o 8, 3 pkt) i obaw przed bezrobociem (wzrost o 8,5 pkt). Gospodarstwa domowe, podobnie jak przedsiębiorcy, negatywnie oceniają ogólną sytuację gospodarki polskiej (spadek salda o 3,9 pkt w porównaniu z kwietniem). Silnie odczuwają też wzrost inflacji i obawiają się o swoją przyszłą sytuację finansową, podkreślając wzrost kosztów utrzymania i spadek oszczędności.
Z badań koniunktury przeprowadzonych w lipcu i sierpniu 2022 r. wynika, że gospodarka polska jest w spadkowej fazie aktywności. Do wcześniej ujawnionych problemów ze znalezieniem pracowników, zaopatrzeniem i wzrostem cen dochodzą nowe, wynikające z niestabilnych warunków gospodarowania, a zwłaszcza kolejnych zmian Polskiego Ładu. Zmiany te wpływają także na dochody gospodarstw domowych. Zarówno przedsiębiorcy jak i gospodarstwa domowe odczuwają skutki wojny w Ukrainie. Wśród uczestników działalności gospodarczej utrzymuje się pesymizm i niepewność, co negatywnie wpływa na wyniki działalności gospodarczej.
Rysunek 4. Wskaźnik kondycji gospodarstw domowych IRG KGD i konsumpcja prywatna w Polsce w latach 2003–2021
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i IRG SGH.
Koniunktura w gospodarce. III kwartał 2022
(na podstawie badań metodą testu koniunktury przeprowadzonych w lipcu i sierpniu)
