Drugie Krajowe Warsztaty Otwartego Dostępu Open Aire.
24 listopada 2020 r. – z inicjatywy krajowego biura Open Aire oraz ICM UW (głównej instytucji zajmującej się w Polsce promowaniem i wspieraniem wdrażania rozwiązań otwartej nauki) – odbyły się on-line już drugie Krajowe Warsztaty Otwartego Dostępu Open Aire.
Warsztaty były poświęcone działaniom w zakresie zarządzania danymi badawczymi i ich udostępniania w otwartym dostępie, a także wyzwaniom, jakie stoją przed uczelniami i naukowcami w związku z wdrażaniem wytycznych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, sformułowanych w 2015 r. w dokumencie pt. Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce. Najważniejszymi zagadnieniami, które poruszano podczas warsztatów, były w pierwszej kolejności: wymagania instytucji finansujących badania naukowe, wypracowanie uczelnianych systemów wsparcia badaczy w zarządzaniu danymi badawczymi (m.in. tworzenie na uczelniach zespołów wspierających w tym zakresie), a także wpisanie tych systemów w instytucjonalne procedury składania wniosków o granty badawcze. W trakcie warsztatów zaproszeni goście z trzech uczelni – Politechniki Gdańskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu – opowiedzieli, w jaki sposób w ich instytucjach są spełniane wymagania odnośnie do udzielania pomocy naukowcom w przygotowywaniu i realizowaniu planów zarządzania danymi badawczymi.
Na Politechnice Gdańskiej podmiotem odpowiedzialnym za otwartą naukę, w tym otwarte dane, jest Biblioteka. Utworzono przy niej Centrum Kompetencji Otwartej Nauki, którego zadaniem jest wspieranie naukowców na różnych etapach realizowania badań i przygotowywania publikacji naukowych. Centrum organizuje dla pracowników naukowych szkolenia i konsultacje na temat różnych aspektów otwartej nauki, udziela pomocy w zakresie prawa autorskiego i promocji dorobku naukowego. Do jego zadań należą również ewaluacja dorobku, indeksacja danych badawczych i dbanie o jakość metadanych. Warto wspomnieć, że w ramach projektu Most Danych centrum przygotowało on-line obszerny przewodnik na temat m.in. planu zarządzania danymi badawczymi (https://pg.edu.pl/openscience/otwarte-dane). Bardzo istotnym elementem działań na Politechnice Gdańskiej jest kompleksowy system wsparcia naukowców w tworzeniu planów zarządzania danymi badawczymi, wymaganych przez grantodawców w Polsce (NCN) i Europie (europejskie programy badawcze).
Na Uniwersytecie Jagiellońskim pomoc w zakresie danych naukowych mieści się w kompetencjach Biblioteki Jagiellońskiej, a dokładnie Oddziału Zbiorów Cyfrowych. Polega ona na organizowaniu dla naukowców szkoleń, konsultacji mailowych i telefonicznych, a także na recenzowaniu przygotowywanych przez nich planów zarządzania danymi badawczymi. Również na tej uczelni został opracowany przykładowy plan zarządzania danymi badawczymi, z którego mogą korzystać badacze.
Podobnie jest na UMK w Toruniu. Na stronie Biblioteki Uniwersyteckiej są udostępnione przykładowe plany zarządzania danymi badawczymi, które mogą być wykorzystywane przez badaczy sporządzających wnioski grantowe. Ponadto UMK przygotowuje się właśnie do otwarcia repozytorium danych badawczych w ramach współpracy z repozytorium otwartych danych (RepOD), zarządzanym przez ICM UW. Toruńskie repozytorium danych astronomicznych będzie funkcjonować jako kolekcja instytucjonalna RepOD.
Na zakończenie warsztatów przedstawicielka NCN opowiedziała o polityce centrum w zakresie zarządzania danymi badawczymi. Wskazała, że wymagania dotyczące przygotowywania planów zarządzania – w ramach realizowanych projektów badawczych – wynikają z troski o jakość danych, m.in. o właściwe ich zabezpieczanie i zapewnienie wyższej jakości. Kwestią najbardziej istotną są jednak korzyści związane z udostępnianiem danych, takie jak zwiększenie oddziaływania badań i cytowalności publikacji naukowych.
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie sporo już osiągnęła w zakresie otwartej nauki. Jako pierwsza szkoła wyższa w Polsce przyjęła uczelnianą politykę otwartości, uruchomiła repozytorium publikacji naukowych COR oraz platformę otwartych czasopism EconJournals. Przed nią teraz kolejne duże wyzwanie, czyli stworzenie kompleksowego systemu wspierania badaczy nie tylko w przygotowywaniu planów zarządzania danymi badawczymi potrzebnych do wniosków grantowych, lecz także w zakresie zarządzania tymi danymi w trakcie realizacji projektów naukowych. Taki jest plan na 2021 r.
