Can Science Save Ukraine? – forum ESOF 2022 w Katowicach z udziałem pełnomocnik rektora SGH ds. współpracy z Ukrainą
Czy nauka może zbawić Ukrainę? – nad tym pytaniem zastanawiali się przedstawiciele środowiska akademickiego Polski i Ukrainy w ramach kolejnego forum EuroScience, które odbyło się 15 lipca 2022 r. w Katowicach w ramach przygotowań do kolejnej edycji.
The EuroScience Open Forum ESOF to międzynarodowa konferencja organizowana od 2004 r. co dwa lata przez Euroscience we współpracy z Komisją Europejską i licznymi partnerami akademickimi i nieakademickimi. Forum ESOF jest największym wydarzeniem interdyscyplinarnym na rzecz nauki i innowacji w Europie i rozwoju społeczeństwa oraz współdziałania z nim. W roku 2022 gospodarzem ESOF było miasto Lejda (Leiden), w roku 2024 rolę tę przejmą Katowice, które zdobyły tytuł Europejskiego Miasta Nauki 2024.
Ze strony SGH w konferencji udział wzięła dr Iryna Dehtiarowa, pełnomocnik rektora SGH ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi.
Sesja Can Science Save Ukraine? miała kluczowy charakter dla wydarzenia regionalnego ESOF w Katowicach i została zorganizowana przez Uniwersytet Śląski. W sesji udział wzięli rektor UŚ prof. Ryszard Koziołek, prorektor ds. nauki Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki Hanna Tołstanowa, starszy wykładowca z Instytutu Matematyki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, współorganizatorka inicjatywy UAScienceReload dr Iryna Yehorczenko, prorektor ds. projektów i relacji międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Patrycja Matusz oraz w roli moderatora – prorektor Uniwersytetu Śląskiego ds. współpracy międzynarodowej i krajowej prof. Tomasz Pietrzykowski.
W ramach sesji dr Iryna Dehtiarowa przedstawiła zagadnienia dotyczące:
- Potrzeb uwzględnienia stanu i zdrowia psychicznego studentów, doktorantów i naukowców ukraińskich.
- Znaczenia otwartej nauki w czasach kryzysowych, ponieważ większość potrzeb zgłaszanych przez uczelnie ukraińskie dotyczy dostępu i publikowania w open access, możliwości wykorzystania open educational resources oraz dostępu do open research infrastructure.
- Znaczenia zachowania tożsamości instytucjonalnej uczelni ukraińskich, ale także afiliacji pracowników czy studentów,
- Znaczenia i różnorodności form wsparcia dla środowiska akademickiego Ukrainy:
- obecnie w Europie dominują tzw. person-oriented residential scheme (oferty stypendialne, kierowane do indywidualnych studentów, doktorantów, naukowców), które faktycznie pozostawiają bierną rolę uczelni ukraińskiej ale mają znaczenie dla indywidualnego naukowca czy studenta. Praktycznie nie ma już uczelni czy instytucji naukowej w Europie, która by nie oferowała takiej formy wsparcia.
- kolejne formy wsparcia tzw. person-oriented non-residental scheme oraz research group-oriented scheme są rzadziej obecne ale bardzo pożądane przez stronę ukraińską.
- w zakresie institution-oriented schemes (np. ALLEA grant, twinning scheme z uczelniami brytyjskimi, współpraca bilateralna, podwójne dyplomy itd.) nieco brakuje finansowania i programów współpracy w szerszym formacie.
- system-oriented schemes – współpraca polsko-ukraińska na poziomie systemowym, z udziałem narodowych konferencji rektorów Ukrainy i Polski oraz EUA. Ogromne znaczenie w perspektywie odbudowy będzie odgrywała komunikacja w środowisku rektorskim dla rozwoju działań wspólnych, które powinny mieć charakter mniej pomocowy a bardziej kooperatywny.
- Potrzeb uzgodnienia na poziomie europejskim zasad działań na rzecz odbudowy szkolnictwa wyższego i nauki Ukrainy, bazujących na uzgodnieniach w Lugano – tzw. Lugano principles.
W kontekście integracji Ukrainy i Unii Europejskiej za kluczowe należy uznać wdrożenie i wspólne działania dotyczące agendy europejskiej, w szczególności realizacji European Strategy for Universities, New ERA Strategy, Digital Skills Agenda i innych strategicznych kierunków europejskich. Agenda Europejska powinna stać się integralną częścią działań na rzecz odbudowy sektora akademickiego w Ukrainie już dziś.
