Stanowisko KRASP w sprawie przestrzegania zasad etyki w badaniach naukowych i upowszechniania ich wyników
Z głębokim niepokojem obserwujemy rozwój zjawiska tzw. paper mills – zorganizowanych systemów umożliwiających manipulację danymi naukowymi oraz masową produkcję nierzetelnych publikacji. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich stanowczo potępia wszelkie praktyki naruszające integralność badań naukowych i podważające zaufanie do nauki.
Nic nie zwalnia badaczy i organizacji reprezentujących środowiska naukowe z troski o przestrzeganie fundamentalnych zasad etycznych w prowadzeniu badań i publikowaniu ich efektów. Ostatnio obserwujemy wiele niepokojących zjawisk, które nakazują w sposób zasadniczy przeciwstawić się przypadkom naruszenia norm etycznych w nauce. Coraz częściej pojawiające się artykuły o tzw. papierniach (paper mills), czasopismach drapieżnych, zatrudnianiu zagranicznych pracowników o wysokim rekordzie publikacyjnym bez analizy ich rzeczywistego dorobku, nieetycznych praktykach zapewniania sobie wysokiego poziomu cytowania - budzą nasz autentyczny niepokój. Wspomniane niegodne praktyki wymagają pilnej reakcji ze strony środowiska naukowego.
Apelujemy do uczelni, ażeby działające w tych jednostkach komisje, rzecznicy ds. wartości akademickich, podjęli postępowania - zgodnie z zapisami Kodeksu Dobre praktyki w szkołach wyższych [1] i Kodeksu Etyki Pracownika Naukowego [2] - mające na celu ocenę tego typu nietycznych działań. W zmieniającej się rzeczywistości, naznaczonej przez wpływ na badania naukowe sztucznej inteligencji (AI), ważne jest nie tylko podjęcie kolejnej dyskusji na temat rzetelności i uczciwości nauki, ale przede wszystkim realizowanie konkretnych działań piętnujących wspomniane nieetyczne praktyki.
Apelujemy do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o pilne opracowanie i wprowadzenie nowych zasad ewaluacji, z nadzieją, że nowe zapisy, jeśli nie wykluczą, to przynajmniej ograniczą do minimum nieetyczne praktyki w ocenie dyscyplin naukowych. Już przy okazji poprzedniej ewaluacji wielokrotnie sygnalizowaliśmy, że dotychczasowe zasady skłaniają do działań patologicznych.
Na swoim najbliższym posiedzeniu, 30 stycznia 2025 roku, Prezydium KRASP podejmie kolejne działania zmierzające do zachowania wysokich standardów w nauce i eliminowania zarówno nierzetelnych praktyk publikacyjnych czy badawczych, jak i skłaniających do nich zasad ewaluacji.
prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska
Przewodnicząca KRASP
