Komunikat Prezydium KRASP z 7 lutego 2025 r. ws. rekomendowanych działań mających na celu eliminowanie nierzetelnych praktyk publikacyjnych
Zgodnie z zapowiedzią wyrażoną w Stanowisku KRASP z dnia 27 stycznia 2025 r. [1], przejawy nieetycznych zachowań związanych z prowadzeniem badań naukowych i publikowaniem ich wyników były tematem debaty Prezydium KRASP 30 stycznia 2025 r. w Gdańsku oraz spotkania online, które odbyło się 6 lutego 2025 r.
Jako osoby kierujące polskimi uczelniami akademickimi, mamy świadomość, że zjawisko „fabryk artykułów” (ang. paper mills) jest przejawem realnego kryzysu i może prowadzić do poważnych konsekwencji związanych z podważeniem zaufania do wyników badań naukowych, rzetelności aktywności akademickiej i trafności decyzji dotyczących finansowania nauki. Dlatego przedstawiamy pierwsze rekomendacje i deklarujemy współpracę ze wszystkimi instytucjami, które podejmują i będą podejmować działania na rzecz eliminowania nierzetelnych praktyk publikacyjnych w Polsce i na świecie.
1. Rekomendujemy, aby odpowiednie uczelniane instytucje (np. specjalne komisje, pełnomocnicy lub rzecznicy akademiccy) dokonały niezwłocznie przeglądu aktywności publikacyjnej w uczelniach co najmniej od roku 2022, a w przypadku podejrzeń
dotyczących nieetycznych zachowań publikacyjnych, formułowały wnioski o wszczęcie postępowań wyjaśniających.
2. Publikacje z paper mills i czasopism drapieżnych nie powinny być brane pod uwagę w ewaluacji działalności naukowej i artystycznej oraz stanowić osiągnięć uwzględnianych w postępowaniach awansowych nauczycieli akademickich.
3. Zalecamy, aby w każdej uczelni została przyjęta Uczelniana polityka publikacyjna oraz aby dokument ten był upubliczniony na właściwej stronie BIP. Uczelniana polityka publikacyjna powinna dotyczyć wszystkich osób prowadzących aktywność publikacyjną w uczelni, obowiązywać najpóźniej od roku akademickiego 2025/2026 i być zgodna z zapisami Kodeksu Etyki Pracownika Naukowego2 oraz Kodeksu Dobre praktyki
w szkołach wyższych3.
4. Rekomendujemy, aby uczelnie dokonywały monitoringu przestrzegania zasad i procedur opisanych w Uczelnianej polityce publikacyjnej, a wyniki odpowiednich audytów upubliczniały co najmniej raz na cztery lata.
5. Podjęcie działań naprawczych wymaga dialogu i współpracy środowiska akademickiego w celu wyeliminowania nieetycznych zachowań publikacyjnych. Dlatego KRASP zachęca
uczelnie do otwartej dyskusji i deklaruje zorganizowanie otwartej debaty poświęconej rzetelnym i nierzetelnym praktykom publikacyjnym. Zachęcamy uczelnie do organizowania w swoich środowiskach podobnych debat czy webinarów.
6. Wyrażamy gotowość do współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także z instytucjami finansującymi badania w celu zdiagnozowania i wyeliminowania systemowych mechanizmów sprzyjających podejmowaniu nieetycznych zachowań publikacyjnych. Dostrzegamy, że obecny system ewaluacji działalności naukowej oraz model kariery akademickiej, oparte na gromadzeniu i sprawozdawaniu punktacji
za dorobek naukowy i artystyczny, sprzyjają nadużyciom, chociaż nigdy nie wykluczają indywidualnej odpowiedzialności badaczy. Zarówno system ewaluacji jakości badań w jednostkach naukowych, jak i ścieżka awansów akademickich wymagają głębokiej analizy i nowych rozwiązań (w tym jakościowych), które zapewnią przejrzystość oceny i uwzględnią ochronę przed nieetycznymi praktykami, prowadzonymi także z wykorzystaniem nowych technologii (np. AI).
prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska
Przewodnicząca KRASP
2 https://pan.pl/etyka-w-nauce/
3 https://www.krasp.org.pl/files/public/dokumenty/KRASP_Kodeks_Dobre_praktyki_PL.pdf
