CIVICA for Ukraine – do Europy poprzez naukę

Współpraca aliansów uniwersytetów europejskich z uczelniami ukraińskimi zarówno na poziomie europejskim, jak i w każdym aliansie nabiera nowej dynamiki w ramach inicjatywy FOREU4ALL zrzeszającej wszystkie alianse europejskie i działającej w celu wymiany dobrych praktyk, współpracy i kształtowania wspólnych wniosków dla polityki unijnej w szkolnictwie wyższym i nauce. Od 2025 r. wśród grup roboczych powstała także grupa poświęcona Ukrainie (Cooperation with Ukraine Topical Group), w skład której wchodzą 43 aliansy, w tym oczywiście CIVICA – Europejski Uniwersytet Nauk Społecznych, do którego należy SGH.

WSPÓŁPRACA Z ALIANSAMI UNIWERSYTETÓW EUROPEJSKICH W DZIAŁANIACH NA RZECZ UKRAINY

Działając razem z Sekretariatem CIVICA, SGH wspiera debatę strategiczną na temat współpracy w ramach FOREU4ALL, przedstawia swoje doświadczenia i wnioski z realizacji programu CIVICA for Ukraine, a także bierze aktywny udział w badaniach i spotkaniach na poziomie europejskim. Świetną okazją dla zaprezentowania osiągnięć i refleksji z realizacji naszej współpracy w ramach CIVICA for Ukraine było pierwsze spotkanie Cooperation with Ukraine Topical Group w Pradze w dniach 16–17 października 2025 r., na którym został zaprezentowany raport grupy roboczej dotyczący współpracy aliansów z Ukrainą oraz wyniki badań uczelni ukraińskich na temat współpracy z aliansami.

Doświadczenia aliansów i uczelni ukraińskich pokazują, jak różnorodna jest ta współpraca, przede wszystkich dotyczy to relacji formalnych i statusu uczelni ukraińskich wobec aliansów, a także modeli finansowania. Można odnotować dwa główne nurty: kierunek „integracji” (głębsza integracja strukturalno-organizacyjna uczelni ukraińskich, uwzględnienie ich jako uczelni prawie członkowskich mających głos w organach zarządzających) i kierunek „współpracy/mobilności” z akcentem nie na formalizację statusu, a na działania, w tym przede wszystkim mobilności.

Wśród modeli współpracy dość rozpowszechnione jest nadawanie statusu „associated partner” (formalnie w ramach projektów Erasmus+ lub nie), ale ze względu na ogólne zasady dotyczące ograniczenia finasowania partnerów stowarzyszonych alianse często wybierają inne nazewnictwo, np. „strategic partner”, „alliance partner”, jak to ma miejsce także w działaniach CIVICA for Ukraine.

WAŻNA ROLA POLSKI

Zarówno środowisko europejskie, jak i ukraińskie odnotowuje ogromną rolę Polski, a w szczególności Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA) i jej programu „Solidarni z Ukrainą – Uniwersytety Europejskie”, realizowanego w latach 2023–2024. To dzięki temu programowi uczelnie polskie będące członkami aliansów miały okazję zostać liderami i operatorami programów wsparcia środowiska akademickiego Ukrainy w swoich aliansach, a uczelnie ukraińskie otrzymały ogromną szansę rozwojową w zakresie umiędzynarodowienia, mobilności, udoskonalenia działania uczelni w różnych aspektach, a także wsparcia na poziomie indywidualnym studentów, doktorantów, naukowców, przedstawicieli kadry zarządzającej i administracyjnej. Program NAWA okazał się bardzo skuteczny i użyteczny także dla Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.

CIVICA FOR UKRAINE

SGH jako nowy członek Europejskiego Uniwersytetu Nauk Społecznych CIVICA w 2022 r. od razu wyszła z własną inicjatywą zrealizowania programu wsparcia uczelni ukraińskich w ramach projektu „SGH and CIVICA for the European Future of Ukraine” finansowanego ze środków NAWA. We współpracy z uczelniami CIVICA określiliśmy partnerów ukraińskich i działania, które będziemy realizować razem. Priorytetem było uwzględnienie wszystkich grup środowiska akademickiego Ukrainy oraz umożliwienie jak najszerszego udziału w działaniach CIVICA w różnych ośrodkach akademickich naszego aliansu.

Celem CIVICA for Ukraine było i pozostaje wsparcie oraz wzmocnienie potencjału pięciu uczelni ukraińskich [Kijowski Narodowy Uniwersytet Ekonomiczny im. Wadyma Hetmana (KNEU), Kijowska Szkoła Ekonomii (KSE), Narodowy Uniwersytet Akademia Kijowsko-Mohylańska (NaUKMA), Doniecki Narodowy Uniwersytet im. Wasyla Stusa (V.S. DonNU), Ukraiński Uniwersytet Katolicki (UKU)], umożliwienie nawiązania i rozwoju kontaktów instytucjonalnych i indywidulanych z SGH i aliansem CIVICA, rozwój umiejętności i kompetencji studentów i kadry uniwersytetów ukraińskich w zakresie doskonalenia praktyki funkcjonowania uczelni i przybliżania do standardów unijnych, w szczególności w organizacji współpracy międzynarodowej oraz pogłębienie wiedzy na temat Unii Europejskiej, integracji europejskiej, w kontekście procesów akcesyjnych Ukrainy do UE.

Priorytet europejski dobrze wpisuje się w merytoryczne obszary działalności CIVICA oraz profil i unikalne doświadczenia uczelni członkowskich aliansu, w tym także SGH. Działania realizowane w ramach CIVICA for Ukraine harmonizują z misją SGH, uczelni partnerskich i całego aliansu – nie ma takiego drugiego o tak silnej pozycji w naukach społecznych oraz z ekspertyzą europejską.

Osiągnięcia realizacji przez SGH projektu NAWA o nazwie „CIVICA for Ukraine” w latach 2023–2024 pozwoliły ukonstytuować model tej współpracy na przyszłość, z określeniem statusu formalnego partnerów ukraińskich jako „alliance partner” i przeznaczeniem konkretnej puli środków w ramach głównego projektu CIVICA Erasmus+ na lata 2025–2026 (rys. 1). Obecnie trwają konsultacje w sprawie kontynuacji tego projektu i zaplanowania kolejnych lat CIVICA for Ukraine i partnerstwa europejsko-ukraińskiego.

Realizacja projektu CIVICA for Ukraine w latach 2023–2024 obejmowała wszystkie filary CIVICA (Education-Research&Innovation-Service to Society – edukacja, badania, innowacje, działania na rzecz społeczeństwa) i działania w różnych ośrodkach akademickich:

• działania skierowane do kadry zarządzającej w celu udoskonalenia funkcjonowania uczelni na poziomie instytucjonalnym i strategicznym: aktywności w zakresie capacity building (np. CIVICA-Ukraine High Level Meeting i raport identyfikujący sytuację uczelni ukraińskich, ich potrzeby i oczekiwania co do współpracy ze strony wszystkich partnerów, unijnych i ukraińskich) i umiędzynarodowienia (Job Shadowing w Centrum Współpracy Międzynarodowej SGH), wizyta studyjna w Brukseli (Komisja Europejska, Parlament Europejski);

• działania skierowane do studentów: CIVICA European Week w SciencesPo na temat przemian ekologicznych i w London School of Economics (LSE) na temat migracji, CIVICA Honour Seminars w SGH, seminaria o różnej tematyce w Stockholm School of Economics (SSE), National University of Political Studies and Public Administration (SNSPA) czy Central European University (CEU), konkursy studenckie FuturEU w Hertie School of Governance, konferencja CIVICA Ambassadors Forum na temat odbudowy Ukrainy w SGH, forum organizacji studenckich CIVICA Student Association Forum w SGH, umożliwienie udziału w szkołach letnich na temat UE w European University Institute (EUI);

• działania skierowane do naukowców, w tym doktorantów: wizyty badawcze short-term research visits w uczelniach CIVICA w celu pozyskania dobrych praktyk na rzecz udoskonalenia realizacji działalności dydaktycznej i naukowej dla uczelni ukraińskich, szkoła letnia na temat rozwoju przywództwa dla młodych naukowców (CIVICA International Leadership Training for ECRs w SGH), dołączenie naukowców ukraińskich do zespołów naukowych w CIVICA (CIVICA Thematic Activities), udział w konferencjach, webinariach, a także opracowanie raportów;

• działania na rzecz społeczeństwa: udział prelegentów ukraińskich w CIVICA Tour D’Europe w CEU i LSE, CIVICA Inclusiveness Workshop w Bocconi University, udział w CIVICA for All ; działania na rzecz upowszechniania dziedzictwa kulturowego (Trypillia Festival w trakcie CIVICA Ambassadors Forum).

Studenci i naukowcy wzbogacili agendę naszych wydarzeń swoimi wystąpieniami, ekspertyzą i wkładem merytorycznym. Były to na przykład wystąpienia studentów z Ukrainy na temat wpływu agresji rosyjskiej na środowisko naturalne w Ukrainie i Europie oraz możliwych konsekwencji dla polityki klimatycznej, opinie ekspertów uczelni ukraińskich w sprawie migracji, demografii i sytuacji społecznej, wojny rosyjsko-ukraińskiej i jej wpływu na przyszły porządek europejski itp.

WSPARCIE ROZWOJU NAUKOWCÓW UKRAIŃSKICH

Budowaniu kompetencji w zakresie prowadzenia badań naukowych były poświęcone staże badawcze w uczelniach CIVICA: w latach 2023–2024 zorganizowaliśmy 46 staży od 7 do 30 dni dla naukowców z Ukrainy, większość wizyt była w SGH w celu pogłębienia współpracy polsko-ukraińskiej w naszej uczelni. Analogicznie, jak i staże dla polskich naukowców w uczelniach CIVICA, pozwala to na stworzenie partnerstw naukowców z Ukrainy i SGH oraz innych uczelni aliansu wokół wspólnych zainteresowań badawczych z myślą o przyszłej odbudowie Ukrainy.

Priorytety merytoryczne dla naukowców ukraińskich w ramach staży w uczelniach CIVICA:

• Unia Europejska i perspektywy dla Ukrainy – aspekty polityczne: relacje UE-Ukraina w kontekście wojny Rosji przeciwko Ukrainie, integracja europejska w czasach zmian geopolitycznych, międzynarodowa komunikacja strategiczna jako priorytet wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE;

• Nauki polityczne i media w czasie wojny i odbudowy Ukrainy: media i komunikacja strategiczna w czasie konfliktu, przyszłość instytucji demokratycznych, edukacja obywatelska, polityka informacyjna, higiena informacyjna społeczeństwa w warunkach agresji wojennej;

• Rozwój gospodarki, przedsiębiorczość i innowacje: innowacje, przedsiębiorczość i transfer technologii w uczelniach CIVICA, zarządzanie zrównoważonym rozwojem w gospodarce globalnej, zrównoważone finanse w odbudowie Ukrainy po wojnie i rozwój ESG w systemie finansowym Ukrainy;

• Edukacja biznesowa: zrównoważony model uczelni biznesowej z silnym komponentem badawczym i międzynarodowym, organizacja studiów, projektowanie i zarządzanie procesem kształcenia, programy kształcenia w zakresie przedsiębiorczości i innowacji, administracji publicznej w uczelniach CIVICA, nowe trendy w programach MBA, funkcjonowanie wiodącej europejskiej szkoły biznesu (dydaktyka i współpraca ze studentami), strategia rozwoju nauki w uczelni, kształcenie doktorantów w uczelniach CIVICA, doskonałość dydaktyczna (metody nauczania), kształcenie na odległość.

WIZYTY W SGH

Tematy wizyt w 2024 r. w SGH obejmowały funkcjonowanie Unii Europejskiej i doświadczenia Polski na drodze integracji europejskiej, w tym rozwoju samorządności i samorządów, politykę społeczną i wsparcie osób z niepełnosprawnościami, zarządzanie, ekonomię międzynarodową i konkurencyjność, zarządzanie organizacjami pozarządowymi, sztuczną inteligencję i zarządzanie danymi, programy podwójnych dyplomów, a także kwestie organizacji kształcenia, działalności naukowej, projektowej w SGH i kształtowania programów studiów lub kształcenia podyplomowego w tych obszarach.

Naukowców z Ukrainy gościły prawie wszystkie kolegia SGH, Centrum Współpracy Międzynarodowej, a także pełnomocnicy rektora ds. programu podwójnego dyplomu, ds. UE, ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi oraz studenckie koła naukowe SGH (SKN Odbudowy Ukrainy, SKN Unii Europejskiej).

DOBRE PRAKTYKI DLA UCZELNI UKRAIŃSKICH

Staże badawcze zawsze służą także zdobywaniu nowych doświadczeń i poznaniu najlepszych praktyk w różnych obszarach akademickich i administracyjnych w wiodących uczelniach nauk społecznych. Tak szerokie zaangażowanie pozwala lepiej zrozumieć działalność i wartości CIVICA oraz europejską kulturę akademicką. Zestawienie dobrych praktyk z SGH i uczelni CIVICA może być inspirujące dla szerszej społeczności uczelni ukraińskich zarówno w planowaniu badań naukowych, jak i organizacji zarządzania uniwersytetami i realizacji głównych procesów administracyjnych związanych z kształceniem studentów i prowadzeniem badań naukowych (rys. 2).

Wśród dobrych praktyk zarządczych w SGH uczelnie ukraińskie wyróżniają m.in. organizację studiów, studiów podyplomowych i MBA, system CRM jako jeden z najbardziej interesujących i wartościowych praktyk w ramach strategii transformacji cyfrowej uczelni. CRM umożliwia gromadzenie danych dotyczących rekrutacji, studiów, mobilności, ukończenia studiów i dokumentacji w jednym miejscu (zintegrowanym z USOS) i służy do zarządzania relacjami z interesariuszami uczelni, w tym wspiera interakcje z kandydatami, studentami, partnerami i absolwentami.

Strategie umiędzynarodowienia uczelni, np. SSE i osiągnięcia w ich realizacji, demonstrują transformację dobrej, ale małej uczelni krajowej w wiodącą międzynarodową szkołę biznesu, przy zastosowaniu strategicznego nacisku na umiędzynarodowienie we wszystkich jednostkach i działaniach. Ciekawym dla uczelni ukraińskich jest wdrożenie zrównoważonego rozwoju oraz zasad odpowiedzialnej edukacji ekonomicznej Principles of Responsible Management Education (PRME) we wszystkie obszary działania uczelni.

Dla Ukrainy ważne są doświadczenia Polski, jeśli chodzi o działalność w Brukseli instytucji i biur przedstawicielskich nauki, biznesu, regionów i samorządów, kultury i innych. Istnieje także potrzeba utworzenia w Brukseli biura typu Business&Science, które wspierałoby aktywny udział w programach UE, wspólnych przedsięwzięciach i projektach finansowanych przez Unię. Biuro takie wzmocniłoby integrację ukraińskiej nauki z europejską przestrzenią badawczą, zwiększyło widoczność Ukrainy na arenie międzynarodowej i wpływ na procesy europejskie.

PODSUMOWANIE

Nie ulega wątpliwości, że działania i osiągnięcia w ramach CIVICA for Ukraine z dużym sukcesem służą misji społecznej wsparcia środowiska akademickiego Ukrainy, a także inspirowania transformacji instytucjonalnej w Ukrainie w każdym obszarze działania uczelni. Inicjatywa ta sprzyja również umiędzynarodowieniu szkolnictwa wyższego w Europie i kształtowaniu pozytywnego wizerunku Polski, SGH i NAWA w Unii Europejskiej, wśród uczelni aliansu CIVICA, instytucji europejskich i reprezentacyjnych, a także dyplomatycznych w Polsce i za granicą.

Doświadczenia CIVICA już zainspirowały utworzeniem w 2023 r. Aliansu Ukraińskich Uniwersytetów, szczególnie w zakresie współpracy międzyuczelnianej, zarządzania uczelniami, strategii oraz partnerstw ze stronami zewnętrznymi. Benchmark modelu aliansu może przyspieszyć tworzenie skutecznych struktur zarządzania i realizację europejskich aspiracji Ukrainy. Pełny raport z realizacji CIVICA for Ukraine ukaże się na przełomie 2025/2026 roku. 

dr IRYNA DEHTIAROWA, pełnomocniczka rektora ds. współpracy z uczelniami ukraińskimi