Pięć lat Szkoły Doktorskiej w SGH

Program kształcenia

Proces kształcenia w 2019 roku obejmował łącznie od 464 godzin do 694 godzin w zależności od programu kształcenia. Tych ostatnich były cztery: Nauki o Polityce i Administracji, Finanse, Ekonomia, Nauki o Zarządzaniu i Jakości. Przy czym obowiązywała wówczas zasada, iż jeden z programów w danym roku akademickim miał być prowadzony w dwóch wariantach językowych: w języku angielskim i polskim. Ponadto ramowy program kształcenia obejmował tylko 60 godzin seminarium doktorskiego. Oznaczało to, że od 87% do 91%, w zależności od programu, wszystkich godzin było przeznaczone na typowe zajęcia dydaktyczne, a nie na aktywne formy przygotowania rozprawy doktorskiej. Doktoranci poświęcali głównie uwagę zaliczeniom kolejnych przedmiotów przez cztery lata kształcenia. Dodatkowo na drugim roku kształcenia musieli zdać dwa przekrojowe egzaminy zwane kierunkowymi. 

Większość oferowanych przedmiotów mogła być wybierana przez doktorantów. Sprawiało to ogromne problemy organizacyjne związane z ułożeniem harmonogramu zajęć przy małej liczbie doktorantów. Na przykład pięciu doktorantów na programie Ekonomia miało do wyboru ponad 40 przedmiotów.

Od pierwszych dni roku akademickiego 2019/20 zostały podjęte kroki, aby przełamać ograniczenia narzucone przez program kształcenia. Przede wszystkim proces zmian został podporządkowany dwóm głównym strategicznym celom: otwarcie wszystkich programów na kandydatów z zagranicy oraz zwiększenie przestrzeni na prowadzenie badań przez doktorantów i przygotowanie rozprawy doktorskiej. Już nabór w roku akademickim 2021/22 był otwarty dla zagranicznych doktorantów równocześnie na wszystkich programach, torując  w ten sposób drogę do umiędzynarodowienia Szkoły Doktorskiej. Zmiany samego programu kształcenia poszły w dwóch kierunkach i były wprowadzane stopniowo. Przede wszystkim nastąpiło ograniczenie liczby godzin zajęć dydaktycznych na wszystkich programach do 272. Nastąpiło rozszerzenie liczby godzin seminarium doktorskiego do 120 oraz wprowadzono seminarium naukowe poświęcone dyskusji nad fragmentami rozpraw doktorskich w wymiarze 60 godzin. Dzięki temu w nowym programie, który będzie obowiązywał od roku akademickiego 2024/25 40% całej puli godzin kształcenia jest przeznaczona na działalność badawczą doktorantów.

Umiędzynarodowienie  

W celu umiędzynarodowienia Szkoły Doktorskiej podejmowano w ciągu ostatnich lat m.in.: 
1.    Działania ukierunkowane na zwiększenie międzynarodowej mobilności doktorantów Szkoły Doktorskiej, w tym: staże doktorantów w zagranicznych uniwersytetach i aktywny udział w międzynarodowych konferencjach oraz doktorskich szkołach letnich o zasięgu międzynarodowym,  
2.    Publikacje doktorantów w języku angielskim, w tym w zagranicznych czasopismach/ wydawnictwach. 
3.    Rozwój współpracy międzynarodowej Szkoły Doktorskiej ze szkołami doktorskimi/programami doktorskimi w zagranicznych uczelniach, w tym programów wymiany stażowej doktorantów (kolejni zagraniczni doktoranci obywają staże naukowe w Szkole Doktorskiej); 
4.    Działania z zakresu umiędzynarodowienie Szkoły Doktorskiej „w domu”, w tym: 

• zwiększenie liczby zagranicznych doktorantów w Szkole Doktorskiej (z 0 zagranicznych doktorantów w 2019 roku do 12 w 2024 roku),
• współpraca z zagranicznymi promotorami,
• zaangażowanie zagranicznych wykładowców do prowadzenia zajęć w ramach poszczególnych programów w Szkole Doktorskiej;
• rozwój międzynarodowej współpracy badawczej doktorantów,
• organizacja konferencji międzynarodowych dla młodych badaczy oraz innych wydarzeń z udziałem doktorantów o zasięgu międzynarodowym; 

5.    Wprowadzenie do systemu ewaluacji doktorantów oraz do zasad przyznawania zwiększonego stypendium zapisów premiujących doktorantów uczestniczących w międzynarodowych konferencjach, letnich szkołach doktorskich, stażach zagranicznych  czy realizujących międzynarodowe projekty badawcze. 

Jednym z warunków umiędzynarodowienia Szkoły Doktorskiej było rozszerzanie oferty programów i przedmiotów realizowanych w języku angielskim. Obecnie na profilu ogólnoakademickim zajęcia odbywają się w języku angielskim, gdy w grupie doktorantów są zagraniczni doktoranci lub w języku polskim, gdy wśród doktorantów w grupie nie ma cudzoziemców. Ponadto do programu Szkoły Doktorskiej w ramach warsztatu badacza włączono zajęcia dotyczące programów międzynarodowych oferujących staże zagraniczne (np. Erasmus) i procedury składania wniosków w tych programach.  

Kamieniem milowym w procesie umiędzynarodowienia Szkoły Doktorskiej było uzyskanie finansowania projektu pt. “Strengthening the SGH Doctoral School’s Position Within the Framework of the International Area of Doctoral Education #Internationalisation of the SGH Doctoral School” w ramach projektu STER NAWA “Internationalisation of doctoral schools”. Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. Marzanna K. Witek-Hajduk, prodziekan Szkoły Doktorskiej.  

W ramach projektu zrealizowano m.in. takie działania służące umiędzynarodowieniu Szkoły Doktorskiej, jak:

• przygotowanie przewodnika o Szkole Doktorskiej SGH w języku angielskim  „Guide to the SGH Doctoral School  #SGH Doctoral School goes global”;
• dostosowanie treści na stronach WWW Szkoły Doktorskiej do potrzeb kandydatów-cudzoziemców; 
• utworzenie profilu Szkoły Doktorskiej w sieci społecznościowej LinkedIn w języku angielskim oraz realizacja kampanii informacyjnych o Szkole Doktorskiej adresowanych do zagranicznych kandydatów;
• organizowanie w każdym roku akademickim kilku wydarzeń promocyjnych  w formule dnia otwartego  „SGH Doctoral School Open Day” (z zastosowaniem aplikacji MS Teams); 
• przyznano w drodze konkursu zwiększone stypendia NAWA STER dla najlepszych doktorantów zagranicznych – łącznie trzem doktorantom Szkoły Doktorskiej;
• przyznano w drodze konkursu finansowanie zagranicznej mobilności łącznie 11 doktorantom Szkoły Doktorskiej (pięciu doktorantów  – staże 1-miesięczne,  pięciu doktorantów  – staże 2-miesięczne, jeden doktorant – staże 6-miesięczne); 
• przyznano łącznie pięciu doktorantom Szkoły Doktorskiej (w ciągu trzech lat) finansowanie udziału w EDAMBA Summer Research Academy; 
• angażowano począwszy od roku akademickiego 2022/23 zagranicznych wykładowców do prowadzenia wykładów w ramach programów kształcenia w Szkole Doktorskiej (80 godzin zajęć na rok akademicki) – zajęcia prowadzili m.in. prof. Jan Werner, prof. Alessia Paccagnini, prof. Martin Geiger z Carleton University (Kanada), prof. Matthias Jan Mrożewski, prof. Daniel Trabucchi, prof. Timo Rintamäki z Uniwersytetu w Tampere (Finlandia), prof. Maksymilian Kwiek, University of Southampton (W. Brytania);
• zorganizowano 8-godzinne warsztaty online służące zwiększeniu kompetencji doktorantów Szkoły Doktorskiej, prowadzone przez zagranicznych wykładowców:  
  Qualitative data analysis using MAXQDA, prof. Timothy C. Guetterman, University of Michigan. 
  Publication strategies in social sciences, prof. Matthias Jan Mrożewski, ESCP Business School Berlin,
  Is there an ideal methodology to address your research question? – a critical insight into the ways of identifying, matching, and applying research methodologies in quantitative and qualitative research, prof. Orlando Troisi oraz dr Mara Grimaldi, University of Salerno,  
  The power of experimentation in business studies, prof. Jelena Cerar, Vienna University of Economics and Business, 
  Systematic literature review, prof. Desislava Dikova, Vienna University of Economics and Business, 
  Qualitative research methods, prof. Niina Nummela, Turku School of Economics, University of Turku, 
  Application of PS IMAGO (SPSS) in the statistical analysis of quantitative data, prof. Anna Morgan-Thomas, University of Glasgow.  
• Zorganizowano 4-godzinne warsztaty online służące zwiększeniu kompetencji promotorów, promotorów pomocniczych oraz kandydatów na promotorów Szkoły Doktorskiej, prowadzone przez zagranicznych wykładowców: 
  How to ensure the timeliness of the PhD writing process?, prof. Vincenzo Corvello, University of Calabria, 
  Supervising and conducting a PhD thesis as an agile development project: recognizing the sources of value in academia, prof. Yves Wautelet, KU Leuven; 
  Academic Publishing and Excellence: Research Capability Building in Doctoral Candidates, prof. Anna Morgan-Thomas, University of Glasgow.
• Zorganizowano trzy międzynarodowe szkoły letnie doktorskie:  
  – SGH Doctoral Summer School of International Business, 09-13 lipca 2023 r.: program obejmował 32 godziny warsztatów prowadzonych przez zagranicznych wykładowców: prof. Niinę Nummelę, University of Turku, prof. Perveza Ghuariego, University of Birmingham, prof. Agnieszkę Chidlow oraz prof. Desislavę Dikovą, Vienna University of Economics & Business. W wydarzeniu wzięło udział 24 doktorantów, w tym 12 z 10 zagranicznych uniwersytetów, 10 z SGH, a 2 doktorantów z innych polskich instytucji naukowych (PAN i UW), a postery zaprezentowało 14 doktorantów.  
  – SGH Doctoral Summer School of Demography, 04-08 września 2023 r.; program obejmował 32 godziny warsztatów prowadzonych przez zagranicznych wykładowców: prof. Francesco Billariego, Bocconi University, prof. Carlo G. Camardę, L’Institut national d’études démographiques (Ined), prof. Tomasza Sobotkę, Vienna Institute of Demography, prof. Krysztofa Zemana, Vienna Institute of Demography, prof. Arkadiusza Wiśniowskiego, University of Manchester. W wydarzeniu wzięło udział 25 doktorantów, w tym 12 doktorantów z 10 zagranicznych uniwersytetów, 9 z SGH, a 4 doktorantów z innych polskich instytucji naukowych. Postery zaprezentowało 9 doktorantów. 
  – SGH Doctoral Summer School on Contemporary Challenges in Politics, Business, and Economy, która odbędzie się w dniach 8-12 lipca, 2024 r.; program obejmuje 32 godziny warsztatów i seminariów prowadzonych przez zagranicznych akademików: dr Annikę Bergman-Rosamond, University of Edinburgh, dr. Daniela Bélanda, McGill University, dr. Marka Naczyka, University of Oxford, dr. Eliasa Tsakasa, Maastricht University; Planujemy udział około 35 doktorantów. 
• Zorganizowano 2024 SGH International Conference "Challenges Of Modern Economy – Research Conclusions Of Young Scientists”, która odbędzie się w dniach 13–15 lipca 2024 roku i jest adresowana zarówno do doktorantów, jak i doktorów. Konferencja będzie poświęcona dyskusji z różnych perspektyw tematów związanych z wyzwaniami współczesnej gospodarki w formie sesji plenarnych, warsztatów, a także sesji prowadzonych m.in. przez znanych zagranicznych akademików: prof. Johana Magnussona, prof. Marka Naczyka oraz prof. Nicka Deschachta. Planujemy udział około  70 młodych naukowców z Polski i z zagranicznych uniwersytetów.
• Zaangażowano czterech naukowców afiliowanych przy zagranicznych uczelniach do udziału w komisjach oceny śródokresowej, które odbywały się w październiku i listopadzie 2023 roku: prof. Piotra Dworczaka Department of Economics, Northwestern University; prof. Grzegorza Pawlinę Department of Accounting and Finance, Lancaster University Management School,prof. Matthiasa Jana Mrożewskiego, ESCP Business School Berlin; prof. Marka Naczyka, Department of Social Policy and Intervention, University of Oxford. 
  Ponadto Szkoła Doktorska podjęła współpracę z badaczami zrzeszonymi w Academy of International Business  Research Methods-Shared Interest Group AIB RM-SIG, Responsible Research in Business and Management RRBM i we współpracy z Katedrą Biznesu Międzynarodowego, KGŚ zorganizowała 18 listopada 2021 roku w trybie zdalnym (via MS Teams) międzynarodową konferencję naukową "Responsible Research in Business and Management – RRBM on Tour Seminar", w której wystąpienia mieli m.in. prof. Peter McKiernan, University of Strathclyde (Scotland); dr Layla Branicki, Open University (W. Brytania), prof. Roberta Aguzzoli, Durham University (W. Brytania), prof. Agnieszka Chidlow,  University of Birmigham (W. Brytania). W konferencji wzięli udział zarówno liczni doktoranci Szkoły Doktorskiej, jak i naukowcy z SGH i wielu uczelni polskich i zagranicznych. 

Doktorat wdrożeniowy

Szkoła Doktorska wraz z jej uruchomieniem w 2019 r. podjęła działania mające na celu kształcenie doktorantów z uwzględnieniem współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Oznaczało to poszerzenia oferty kształcenia o profil wdrożeniowy i znalazło wyraz w podjęciu szeregu działań mających na celu spełnienie warunków kwalifikacji do ministerialnego programu „Doktorat Wdrożeniowy” (DW). Na koordynatora programu wyznaczona została prodziekan T. Pakulska. Profil wdrożeniowy po uzyskaniu ministerialnego grantu, został uruchomiony w Szkole Doktorskiej SGH począwszy od 2020 r. 

Uruchomienie profilu, a także jego kontynuacja w kolejnych edycjach w latach 2021– 24 wymagają wielu działań dostosowawczych do warunków uczestnictwa w programie i ich zmian, tj. obejmują m.in.:
1.    Przygotowanie wniosku, tj. opracowania: a) potencjału i doświadczenia SGH zarówno we współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym, jak i w zakresie rozpraw doktorskich o wdrożeniowym charakterze w okresie ostatnich pięciu lat, b) harmonogramu realizacji działalności naukowej dla projektu DW na cztery lata kształcenia, c) koncepcji Szkoły Doktorskiej i powiązania programu DW z kształceniem na profilu ogólnoakademickim; 
2.    Wprowadzenie rozwiązań istotnych z punktu widzenia kryteriów ministerialnej oceny i jej zmian, w tym działania ukierunkowane na wzrost roli promotora, wprowadzenie przedmiotów rozwijających warsztat naukowy, seminariów naukowych z udziałem specjalistów z danej dziedziny;
3.    Opracowanie umowy i zasad współpracy w ramach programu DW pomiędzy Szkołą Doktorską a podmiotem zatrudniającym kandydata, ułatwiającej doktorantowi realizację projektu wdrożeniowego;
4.    Opracowanie unikatowej procedury nadzorowania przez prodziekana zarówno projektów doktoratów wdrożeniowych przedkładanych przez kandydatów do Szkoły Doktorskiej SGH, jak i postępów w realizacji uzyskanych projektów. Na etapie preselekcyjnym aktywnie uczestniczymy w procesie uzgadniania ścieżki przygotowania projektu, która obejmuje m.in.:
a)    indywidualne doradztwo, wielokrotna weryfikacja każdego przedkładanego w danym roku wniosku w programie DW, 
b)    pomoc w wyborze potencjalnego promotora pracy doktorskiej, inicjowanie współpracy pomiędzy kandydatem a promotorem mającej na celu opracowanie koncepcji badawczej, celem zapewnienia wysokiej jakości składanych wniosków i ich selekcji;
c)    warsztaty dla promotorów, zbiorowo lub indywidualnie zarówno w zakresie przygotowania wniosku do MEiN (obecnie MNiSW), jak i monitorowania postępów w realizacji projektu DW. 
5.    Duża samodzielnie zainicjowana akcja promocyjna, cyklicznie w każdym roku akademickim w okresie poprzedzającym składanie wniosków, opracowanie komunikatu o zasadach DW, informowanie o DW w mediach społecznościowych, warsztaty dla kandydatów na temat  przygotowania wniosku do MEiN/ MNiSW. 

Wysoka ocena Szkoły Doktorskiej SGH przez Komisję MEiN w zakresie przedkładanych wniosków, w tym dotycząca koncepcji Szkoły Doktorskiej, jak też w ocenie ministerialnej spójny, racjonalny, szczegółowy, wymagający i dobrze zakrojony harmonogram kształcenia przełożyły się na duże osiągnięcia SGH w zakresie kwalifikacji wniosków. W 2020 r., podobnie jak w kolejnych edycjach, SGH została sklasyfikowana jako pierwsza uczelnia o profilu ekonomicznym, wyższe miejsca zajęły uczelnie techniczne i uniwersytety oferujące szeroki wachlarz nauk, wykraczający poza obszar ekonomii. 

Sukces Szkoły Doktorskiej w ubieganiu się o grant ministerialny w ramach DW znalazł odzwierciedlenie w podpisanych umowach z MEiN na realizację projektu DW, tj. w kolejnych latach:

• 2020/21 na łączną kwotę 3 765 667,08 zł (w okresie 1.10.2020 – 30.09.2024)
• 2021/2022 w wysokości 4 563 239,12 zł
• 2022/2023 na łączną kwotę 1 372 951,52 zł
• 2023/2024 w wysokości 546 269,60 zł, w którym to roku MEiN/MNiSW ograniczyło liczbę wniosków możliwych do uzyskania przez uczelnie w skali Polski do 100 z 500 w poprzednich edycjach. 

Poziom wykorzystania środków uzyskanych w jej ramach jest pochodną liczby doktorantów (rekrutacji, rezygnacji z kształcenia, skreśleń). Uzyskane środki w projekcie DW obejmują stypendia doktoranckie wraz z ubezpieczeniami społecznymi oraz dofinansowanie kosztów wykorzystania infrastruktury badawczej (np. na infrastrukturę ryczałtową, Szkoła Doktorska uzyskała łącznie w latach 2020-2023 800 905,87 PLN). Projekt DW finansuje także bazy danych w bibliotece SGH, np. razem w okresie dwóch lat 2021/23: 473 516,57 zł. 

Łącznie w profilu DW kształci się w różnych dyscyplinach 23 doktorantów (w tym 16 w dyscyplinie nauki o zarządzaniu i jakości), tj. ok. 1/5 ogólnej liczby doktorantów w Szkole Doktorskiej. Przewidujemy, że 2023/2024 sześciu doktorantów ukończy rozprawy doktorskie i przedstawi końcowe innowacyjne rozwiązanie, będące przedmiotem implementacji w przedsiębiorstwach, wpisując się tym samym we wkład SGH w rozwój innowacyjności i konkurencyjności podmiotów współpracujących w ramach DW.

Szkoła Doktorska w liczbach

Na zakończenie podajmy kilka liczb ilustrujących funkcjonowanie Szkoły Doktorskiej w minionych pięciu latach. Od 2019 roku do 31 maja 2024 roku było 173 doktorantów. Z tego 38 zostało skreślonych (22%), 13 zakończyło kształcenie złożeniem rozprawy doktorskiej (7,5%), 122 ma status doktoranta (70,5%). Wśród skreślonych dominującą przyczyną jest rezygnacja doktoranta z kształcenia w Szkole Doktorskiej. Takich przypadków było 21, czyli 55,3% wszystkich skreśleń. 12 doktorantów zostało skreślonych z powodu niezaliczenia przedmiotów (31,6%), jeden z powodu niezdania egzaminu kierunkowego, trzech z powodu braku postępów w przygotowaniu rozprawy doktorskiej (7,9%). W przypadku jednegodoktoranta przyczyną skreślenia było zakwestionowanie przez NAWA zagranicznego dyplomu. Skreśleni doktoranci pochłonęli 10,6% całego budżetu na stypendia brutto (łączne wydatki na stypendia brutto na dzień 31 maja 2024 roku wynoszą 18,3 mln zł).

Można pokusić się o zgrubne obliczenie kosztów kształcenia jednego absolwenta-doktoranta. Kalkulacja może być przeprowadzona tylko na jednym pełnym cyklu kształcenia, a mianowicie na naborze z roku 2019, który ukończył kształcenie w 2024 roku. Koszty ograniczymy tylko do bezpośrednich wydatków na stypendia brutto, czyli z uwzględnieniem opłat na rzecz ZUS. Przyjęto 31 doktorantów, z tego 12 zostało skreślonych (w tym siedmiu z powodu rezygnacji. Kolejnych trzech zawiesiło kształcenie z powodu opieki nad dzieckiem. 16 doktorantów ukończyło kształcenie, z tego 12 złożyło rozprawę doktorską, a czterech uzyskało przedłużenie złożenia rozprawy. Łącznie na stypendia brutto dla tego naboru wydano 4,1 mln zł. Przyjmując założenie, że ostatecznie będzie tylko 12 absolwentów i wszyscy z  nich obronią rozprawę doktorską, to koszt wykształcenia jednego doktora wyniósłby 343,5 tys. zł. To jest mniej więcej dwa razy tyle, ile trzeba było wydać na stypendia brutto na jednego doktoranta z naboru 2019. Gdyby jednak założyć, że również doktoranci na przedłużeniu złożą rozprawy i je obronią, to koszt wykształcenia jednego doktoranta spadłby do 257,6 tys. zł. Stanowiłoby to około 1,5 wydatków na stypendia brutto na jednego doktoranta z naboru 2019. Z tych obliczeń trudno wyciągać ogólne wnioski. Czy takie wydatki zarówno w wymiarze względnym, jak i absolutnym, na wypromowanie jednego doktora są duże czy małe? Mimo wszystko dają jednak pewne wyobrażenie o skali wydatków publicznych na kształcenie na poziomie doktorskim. Już niebawem cykl kształcenia zakończy kolejny nabór z 2020 roku. Można będzie zatem uzyskać dane do porównań. Następne cykle, z 2021, 2022, itd. dostarczą już informacji o trendzie kosztów kształcenia.  Aby uzyskać pełny obraz o efektywności kształcenia w Szkole Doktorskiej, należałoby mieć informację o zmianie dochodów naszych absolwentów po uzyskaniu stopnia doktora. Wymagałoby to śledzenia losów naszych absolwentów. Dzięki temu moglibyśmy poznać społeczną stopę zwrotu z publicznych nakładów na kształcenie doktorów w Szkole Doktorskiej SGH. 

prof. dr hab. Wojciech Pacho, dziekan Szkoły Doktorskiej, kierownik Katedry Ekonomii Stosowanej Kolegium Zarządzania i Finansów SGH

dr hab. prof. SGH Teresa Pakulska, prodziekan Szkoły Doktorskiej,  Zakład Konkurencyjności Przedsiębiorstwa Międzynarodowego

prof. dr hab. Marzanna Witek-Hajduk, prodziekan Szkoły Doktorskiej, kierownik Katedry Biznesu Międzynarodowego Kolegium Gospodarki Światowej SGH.

Więcej o Szkole Doktorskiej