Józef Kozioł – wspomnienie

Józef Kozioł urodził się 26 lutego 1939 r. w Szalowej (powiat gorlicki). W 1956 r. ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Marcina Kromera w Gorlicach, a następnie podjął studia w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie na Wydziale Ekonomiki Produkcji, kierunek Ekonomika rolnictwa.  Ukończył je w 1962 r. Działalność naukowa nie była jednak jego pierwszoplanowym życiowym wyborem.

Józef Kozioł swoją zawodową drogę z licznymi etapami zaczynał w 1962 r. od bankowości – w oddziale wojewódzkim Banku Rolnego w Warszawie, w związku z pobieraniem z tej instytucji stypendium fundowanego. W kolejnych jednostkach organizacyjnych tego banku pracował, jako inspektor kredytowy do sierpnia 1966 r. Następne lata poświęcił karierze naukowej. Powrót do bankowości na kolejne pięć lat do roku 1980 związany był z pracą w BGŻ w roli wiceprezesa centrali. Trzeci etap jego bankowej aktywności miał miejsce w latach 1991-2005. W 1991 r. współtworzył Spółdzielczy Bank Rozwoju „Samopomoc Chłopska”, obejmując w nim funkcję prezesa. Trzy lata później objął stanowisko prezesa Zarządu Banku Ochrony Środowiska S.A. Jego osobistym sukcesem było wprowadzenie w 1997 r. akcji Banku na rynek podstawowy Giełdy Papierów Wartościowych  w Warszawie. Józef Kozioł mocno angażował się w tworzenie Grupy kapitałowej BOŚ S.A., którego „perłą w koronie” został Dom Maklerski BOŚ S,A., niezwykle ceniony zwłaszcza przez indywidualnych inwestorów giełdowych. Duży wpływ na rozwojową wizję Banku miały rozmowy Józefa Kozioła z Julie Belagą, wiceprezes amerykańskiego Export-Import Banku, inicjatorką szeregu działań na rzecz ochrony środowiska w USA. Odwołany w 2000 r. w rezultacie politycznych zawirowań w Polsce, Józef Kozioł powrócił ponownie na stanowisko prezesa Zarządu Banku pod koniec 2001 r, wykonując tę funkcję do roku 2005. Przedłużeniem bankowej aktywności była jego działalność na forum Związku Banków Polskich. Przez wiele lat, aż do śmierci, był członkiem Komisji Etyki Bankowej i stałym uczestnikiem spotkań Klubu Polska 2025+, dyskusyjnego forum ZBP o najważniejszych problemach Polski i otaczającego świata.

Przygodę z nauką Józef Kozioł rozpoczął w 1966 r. podejmując pracę w Instytucie Finansów, w Zakładzie Finansów Gospodarki Narodowej, kierowanym w tym czasie przez docenta dr. Tadeusza Kierczyńskiego. Pracował tam do 1974 r. zajmując się problematyką systemu finansowego państwowych gospodarstw rolnych oraz systemem finansowym przedsiębiorstw przemysłowych, współpracując na tym obszarze z prof. Urszulą Wojciechowską. W październiku 1969 r. otworzył przewód doktorski na Wydziale Ekonomiki Produkcji SGPiS na temat „Finansowanie rozwoju państwowych gospodarstw rolnych”. Promotorem jego pracy był prof. Tadeusz Kierczyński. Obrona pracy doktorskiej miała miejsce w kwietniu 1972 r. Wypracowany dorobek naukowy w kolejnych latach 1975-1978 Józef Kozioł wykorzystywał w dydaktyce, prowadząc na kierunku Ekonomika rolnictwa, w ramach prac zleconych, wykład i ćwiczenia z przedmiotu „Finansowanie w rolnictwie”. W tym okresie opublikował szereg prac naukowych zamieszczonych w Studiach i Materiałach IER, Studiach Finansowych, Miesięczniku „Wieś Współczesna”, tygodniku „Zycie Gospodarcze”. Sentyment do SGPiS/SGH towarzyszył mu przez całe późniejsze życie. Był uczestnikiem wielu konferencji naukowych organizowanych przez uczelnię, debat i seminariów. Przez ostatnie kilkanaście lat był stałym współpracownikiem Instytutu Rynków i Konkurencji, a wcześniej Katedry Analizy Rynków i Konkurencji. Do prowadzonych debat wnosił spojrzenie gospodarczego praktyka i obserwatora życia gospodarczego, trafnie weryfikującego dyskutowane problemy i hipotezy. Był też aktywnym członkiem Stowarzyszenia Absolwentów SGH, a w latach 2007-2009 także członkiem Zarządu tego Stowarzyszenia. Po odwołaniu z funkcji prezesa Zarządu BOŚ S.A. podjął pracę w Wyższej Szkole Rozwoju Lokalnego w Żyrardowie, pełniąc tam w latach 2005-2012 funkcję prorektora. Mimo znaczącego dorobku uczelnia ta zakończyła swoją działalność i w 2014 r. została wykreślona z ewidencji, a dr Józef Kozioł podjął pracę na stanowisku profesora we Wszechnicy Polskiej Szkoły Wyższej w Warszawie.

Józef Kozioł znany był przede wszystkim jako osoba o niespożytej energii oraz pracowitości, co łączył z doskonałą organizacją pracy własnej oraz zespołów, którymi kierował. W jego przekonaniu cechy te po części wyniósł z rodzinnego domu, rozwijając następnie w pracy społecznej i politycznej. Od wczesnych lat związany był z ruchem ludowym. W 1958 r. wstąpił do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (niektóre źródła podają, że w  roku 1959), pełniąc tam rozmaite funkcje organizacyjne, których zwieńczeniem było stanowisko I zastępcy prezesa Naczelnego Komitetu w latach 1984-1989. Wcześniej, w latach 1980-1981, był też prezesem Zarządu Centralnego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych. W okresie 1985–1989 pełnił mandat posła na Sejm PRL IX kadencji. W latach 90., po przekształceniu ZSL w Polskie Stronnictwo Ludowe, pozostał w strukturach tej organizacji,  pełniąc społecznie różne funkcje doradcze w funkcjonujących zespołach eksperckich. Przez szereg lat aktywnie działał w Radzie Głównej Business Centre Club oraz w  Polskiej Izby Gospodarczej Ekologii, gdzie był członkiem i wiceprzewodniczącym Rady Naukowo-Programowej. Posiadał także tytuł „Gorliczanina Rok 2006”.

Dużą część aktywności zawodowej Józefa Kozioła zajęła praca na wysokich stanowiskach rządowych. W 1982 r. powołany został na funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Po dwóch latach mianowany został zastępcą przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. W listopadzie 1985 r. został wicepremierem w rządzie Zbigniewa Messnera. W kolejnym rządzie Mieczysława Rakowskiego został ministrem ochrony środowiska i zasobów naturalnych (1988-1989). W tym czasie i w dużej mierze z jego aktywnym udziałem wykuwał się unikalny polski system finansowania ochrony środowiska na czele z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Po wyborach prezydenckich w 1989 r. został ministrem stanu w Kancelarii Prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego. We wspomnieniach z tego okresu często wracał do spotkania z premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher, pozostając pod wrażeniem jej osobowości, oraz do negocjacji z czeskim wicepremierem Ladislavem Adamcem. Burzliwy okres lat 80., w których Józef Kozioł piastował wysokie stanowiska państwowe, niewątpliwie zaważył na jego propaństwowym, a jednocześnie prospołecznym, opartym na dialogu, podejściu do problemów polskiego społeczeństwa. Dostrzegając konieczność ustrojowej zmiany w Polsce łączył ją z potrzebą także daleko idących zmian w podejściu do naturalnego środowiska. Jego zatrucie w Polsce pod koniec lat 80. osiągało rekordowe wymiary, czego namacalnym symbolem były wówczas wymarłe z drzew Góry Izerskie. Tam też w połowie kolejnej dekady, przy aktywnym wsparciu Józefa Kozioła powstał w Polsce unikalny, przyrodniczy bank genów (Leśny Bank Genów Kostrzyca) pozwalający zachować dziedzictwo roślinnej bioróżnorodności. Wspierał również decyzję o przygotowaniu i opublikowaniu przez Ministerstwo Środowiska w 1990 r. tzw. Listy 80, obejmującej grupę 80 największych firm, trucicieli naturalnego środowiska w Polsce. Lista ta, mimo zarzutów o bezpodstawność, okazała się być nadzwyczaj skutecznym instrumentem społecznego nacisku na działania ograniczające wielkość emisji wszelakich zanieczyszczeń. Stojące przed krajem wielkie wyzwania ekologiczne wymagały ogromnych inwestycji, niemożliwych do zrealizowania bez rozwiniętego, sprawnego systemu ich finansowania. Budowie tego systemu poświęcił w wolnej Polsce dużą część swojego życia. W 1999 r. w uznaniu licznych zasług Józef Kozioł  został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Józef Kozioł odszedł od nas zdecydowanie za wcześnie. Pozostanie o nim nostalgia i pamięć o osobie mądrej, życzliwej, uczynnej, nigdy nieobojętnej na problemy innych, osobie dialogu i poszukiwania dobrych rozwiązań. Pozostała też jego autobiografia,  prywatnie wydana w kilku egzemplarzach. Może kiedyś, dzięki tej książce będzie jeszcze możliwość przejścia nie śladami pamięci, ale szerszą ścieżką jego życia, dokonań i wyzwań, z którymi się zmagał.

dr hab. Jerzy W. Pietrewicz, prof. SGH

kierownik Zakładu Analizy Rynków, Instytut Rynków i Konkurencji, Kolegium Nauk o Przedsiebiorstwie